Vào đêm trước ngày khai mạc Triển lãm Hàng không Chu Hải ở Trung Quốc đã xảy ra vụ án tông xe gây chấn động: Tài xế 62 tuổi họ Phàn (Fan) điều khiển chiếc xe địa hình lao vào Trung tâm thể thao Chu Hải, khiến ít nhất 35 người thiệt mạng và 43 người bị thương. Phản ứng đầu tiên của chính quyền Trung Quốc là chặn tin tức, phóng viên nước ngoài bị quấy rối khi đưa tin, bản tin của Trí Thức VN cũng bị Facebook gỡ bỏ. Truyền thông Trung Quốc chỉ ra có 5 vấn đề trong thông báo của cảnh sát Chu Hải.
https://x.com/SoundOfHope_SOH/status/1855962633859412229?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1855962633859412229%7Ctwgr%5Eefdb7783f427601f644bf807e2fe74efd15a3401%7Ctwcon%5Es1_c10&ref_url=https%3A%2F%2Ftrithucvn2.net%2Ftrung-quoc%2Fvu-tong-xe-chet-35-nguoi-dcstq-chan-tin-5-van-de-trong-thong-bao-cua-canh-sat.html
https://x.com/dashengmedia/status/1856021637730021566?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1856021637730021566%7Ctwgr%5Eefdb7783f427601f644bf807e2fe74efd15a3401%7Ctwcon%5Es1_c10&ref_url=https%3A%2F%2Ftrithucvn2.net%2Ftrung-quoc%2Fvu-tong-xe-chet-35-nguoi-dcstq-chan-tin-5-van-de-trong-thong-bao-cua-canh-sat.html
Sau vụ việc, Phàn ngồi trong xe đã tự đâm vào người mình khiến bản thân bị thương nặng và rơi vào hôn mê, được đưa vào bệnh viện điều trị.
Công tác an ninh xung quanh địa điểm xảy ra vụ việc đã được tăng cường, chính quyền Trung Quốc thắt chặt quản lý tin tức liên quan trên mạng internet.
Theo BBC, phản ứng đầu tiên của Chính phủ Trung Quốc là chặn tin tức. Khi phóng viên BBC ở Trung Quốc đến hiện trường, ông đã bị một người đàn ông không rõ danh tính túm kéo đi.
https://x.com/__Inty__/status/1856393995586310269?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1856393995586310269%7Ctwgr%5Eefdb7783f427601f644bf807e2fe74efd15a3401%7Ctwcon%5Es1_c10&ref_url=https%3A%2F%2Ftrithucvn2.net%2Ftrung-quoc%2Fvu-tong-xe-chet-35-nguoi-dcstq-chan-tin-5-van-de-trong-thong-bao-cua-canh-sat.html
Mới đây, một số người dân đã đến Trung tâm thể thao Chu Hải để thắp nến và đặt hoa chia buồn, nhưng những bó hoa này đều bị nhân viên lấy đi.
Tờ Lianhe Zaobao (Liên Hợp Tảo Báo) cho biết, người dân đến hiện trường đặt hoa, mặc dù cảnh sát có mặt tại hiện trường không ngăn cản, nhưng những bó hoa do người dân đặt xuống đã ngay lập tức bị nhân viên làm nhiệm vụ lấy đi.
Khi được phỏng vấn, một số người đến đặt hoa cho biết việc đặt hoa là thể hiện sự tiếc thương đối với gia đình người đã khuất, họ không hiểu tại sao nhân viên lại lấy hoa đi, họ hỏi: “Thành phố này không được phép có một chút hơi ấm tình người sao?”
Một phóng viên AFP nhận thấy, chính quyền đã chuyển những bông hoa mà người dân đặt, đến một khu vực mà công chúng không thể tiếp cận, đồng thời kiểm soát chặt chẽ việc ra vào, các thông tin liên quan đến vụ án mạng cũng được kiểm soát chặt chẽ. Nguồn tin chỉ ra, có ít nhất hơn chục cảnh sát bên ngoài Trung tâm thể thao Chu Hải mặc thường phục, để ngăn giới truyền thông tiếp cận gần cổng trung tâm thể thao, cho dù chụp ảnh từ xa cũng bị họ dùng những chiếc ô lớn màu đen để che chắn.
Một người tham gia việc di dời nói với AFP rằng họ đang làm theo chỉ dẫn của cấp trên. Người phụ trách trung tâm thể thao nói với AFP rằng hoa và nến đã được chuyển đến trung tâm thể thao, nhưng công chúng không được phép vào khu vực chuyên dành cho hoạt động tưởng niệm này.
AFP nhận thấy những bức ảnh hoặc video về hiện trường, vốn được lan truyền trên mạng xã hội Weibo và Xiaohongshu vào đêm xảy ra vụ việc, đã sớm bị biến mất. Chủ đề trên trang nhất của tờ Global Times (Thời báo Hoàn Cầu) xuất bản ngày 13/11 là Triển lãm Hàng không Vũ trụ Quốc tế Chu Hải vừa khai mạc, chỉ có một tin ngắn gọn về vụ thảm sát này ở trang số 3.
Tin tức liên quan trên trang nhất của Nhân dân Nhật báo cùng ngày là chỉ thị của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc chữa trị cho những người bị thương và trừng phạt nghiêm khắc kẻ phạm tội.
Phóng viên TBS Nhật Bản tại Trung Quốc là Murotani Yota chia sẻ, ngay sau khi vụ việc xảy ra, anh đã vội đến hiện trường để phỏng vấn, nhưng những người có mặt tại hiện trường đã vây quanh anh ngăn chặn. Sau đó, Murotani bị cảnh sát bắt đi thẩm vấn, thậm chí còn buộc anh phải xóa mọi tài liệu phỏng vấn. Một số cư dân mạng cho rằng những “người dân” vây quanh anh can thiệp vào cuộc phỏng vấn, thực chất có thể là an ninh mặc thường phục, ngụy trang thành người thường. Vụ việc khiến một số cư dân mạng nói đùa rằng, “Những người Trung Quốc bất ngờ đặc biệt đoàn kết khi đối mặt với ‘thế lực nước ngoài’”.
https://x.com/yotamurotani/status/1856275145050206506?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1856275145050206506%7Ctwgr%5Eefdb7783f427601f644bf807e2fe74efd15a3401%7Ctwcon%5Es1_c10&ref_url=https%3A%2F%2Ftrithucvn2.net%2Ftrung-quoc%2Fvu-tong-xe-chet-35-nguoi-dcstq-chan-tin-5-van-de-trong-thong-bao-cua-canh-sat.html
Người phát ngôn Lâm Kiếm (Lin Jian) của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết trong cuộc họp báo thường kỳ vào ngày 13/11 rằng không có người nước ngoài nào bị thương hoặc thiệt mạng trong vụ việc, Chính phủ Trung Quốc nỗ lực thực hiện các biện pháp hiệu quả để đảm bảo an toàn cho cuộc sống của người dân và ổn định xã hội.
Có 5 vấn đề trong thông báo của cảnh sát Chu Hải
Sau vụ thảm sát, cảnh sát Chu Hải đã đưa ra 2 thông báo, cộng đồng mạng Trung Quốc phát hiện có thông tin quan trọng ghi trong thông báo đầu tiên, nhưng đã bị lược bỏ trong thông báo thứ 2.
Thông báo thứ 2 do Công an thành phố Chu Hải đưa ra vào ngày 12/11 cho biết, vào khoảng 19:00 ngày 11/11, Phàn (nam, 62 tuổi) đã điều khiển một chiếc xe địa hình nhỏ lao vào Trung tâm Thể thao Thành phố, và đâm bừa bãi vào những người đang tập luyện trên đường bên trong trung tâm thể thao. Thông báo đề cập rằng Phàn đã dùng dao tự hại cơ thể khi ở trong ô tô, gây thương tích nghiêm trọng ở cổ, sau đó rơi vào tình trạng hôn mê, hiện anh ta đang được điều trị tại bệnh viện và tạm thời cơ quan công an không thể thẩm vấn. Cảnh sát cho biết nguyên nhân là do “Phàn không hài lòng với kết quả phân chia tài sản sau khi ly hôn”.
Cộng đồng mạng phát hiện trong bản thông báo đầu tiên cảnh sát có đề cập: “Điều tra cho thấy, do tranh chấp phân chia tài sản sau ly hôn, những năm gần đây Phàn và vợ cũ đã đệ đơn kiện dân sự lên tòa án cơ sở và tòa án trung cấp thành phố. Phàn ‘không phục’ với bản án và nộp đơn xin xét xử lại”.
Họ cho rằng theo thông báo ban đầu này, việc Phàn “trả thù xã hội” là do “phán quyết bất công” của tòa án địa phương cả hai cấp, nhưng trong thông báo sau, cảnh sát đã xóa thông tin quan trọng này, và chỉ mô tả vụ việc là “do Phàn ‘không hài lòng’ với kết quả phân chia tài sản sau khi ly hôn”.
Động thái này của cảnh sát Chu Hải đã gây ra tranh cãi của cộng đồng mạng Trung Quốc. Một bài viết trên NetEase có tiêu đề “Thảo luận ngắn gọn về 5 vấn đề trong tuyên bố chính thức”, theo đó chỉ ra ít nhất có 5 vấn đề trong thông báo quy kết “không hài lòng với kết quả phân chia tài sản sau khi ly hôn”:
1. Đơn giản hóa quá mức tính chất phức tạp của hành vi tội phạm. Kết luận bỏ qua các yếu tố góp phần tiềm ẩn khác, chẳng hạn như các vấn đề về sức khỏe tâm thần, áp lực xã hội hoặc tiền sử bạo lực…
2. Cũng có thể củng cố những định kiến tai hại, cụ thể như nam giới khi thất vọng dễ phản ứng bạo lực, hành vi bạo lực của nam giới sau khi ly hôn là điều dễ hiểu.
3. Cách diễn đạt này hàm chứa sự lên án tinh vi đối với những người không liên quan gì đến vụ việc. Vì trọng tâm là sự bất mãn của nghi phạm đối với việc phân chia tài sản sau khi ly hôn, nên có thể cho rằng thủ tục tố tụng sau khi ly hôn đã gián tiếp dẫn đến bi kịch. Nó ngụ ý rằng việc nghi phạm không hài lòng với việc phân chia tài sản, có thể là “chính đáng” hoặc “có thể hiểu được”. Rủi ro với những câu chuyện như vậy là họ đổ lỗi một phần cho hệ thống ly hôn hoặc vợ cũ của nghi phạm, mặc dù cô ấy không liên quan gì đến tội ác.
4. Nhấn mạnh việc ly hôn và tranh chấp tài sản dẫn đến thái độ bạo lực, như vậy có thể gây vấn đề kỳ thị đối với người từng ly hôn.
5. Dưới góc độ pháp lý, bản thân hành vi phạm tội cần được xác định riêng là hành vi cố ý gây nguy hiểm cho an toàn công cộng, không nên gắn quá nhiều với tranh chấp dân sự về tài sản ly hôn không liên quan. Mối liên hệ này có thể làm mờ trọng tâm, ảnh hưởng đến đặc điểm và cách xử lý vụ việc, đồng thời chuyển hướng sự chú ý và tập trung của công chúng và các cơ quan thực thi pháp luật khỏi tội phạm an toàn công cộng.
Trên thực tế, vụ việc cố tình lái xe tông vào người như vậy không phải lần đầu tiên xảy ra ở Quảng Đông. Ví dụ vụ hồi tháng Một năm ngoái ở Quảng Châu, một chiếc BMW cố tình tông vào đám đông người, giới chức cho biết vụ việc khiến 6 người chết và 29 người bị thương. Thông tin liên quan đến vụ án này cũng bị cơ quan chức năng Trung Quốc ngăn chặn, còn thông báo của cảnh sát chỉ gọi là “sự cố giao thông”, hầu như tất cả video và hình ảnh về vụ việc đã nhanh chóng bị xóa, các trang Sina và Weibo đã chặn các chủ đề liên quan.
Mộc Vệ