Cựu tổng thống Hoa Kỳ, người đoạt giải Nobel, ông Jimmy Carter đã qua đời ở tuổi 100 tại nhà riêng ở Plains, Georgia vào chiều Chủ Nhật (29/12, giờ địa phương).
Tin tức này được Atlanta Journal-Constitution đưa tin đầu tiên, ngay trước khi Trung tâm Carter, tổ chức phi lợi nhuận của cố tổng thống, đưa ra thông báo trên X. Bài đăng của tổ chức này có đoạn viết: “Người sáng lập của chúng tôi, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Jimmy Carter, đã qua đời vào chiều nay tại Plains, Georgia“.
Nguyên nhân tử vong cụ thể của cố tổng thống vẫn chưa rõ ràng.
Năm 2023, Trung tâm Carter tiết lộ rằng vị tổng thống thứ 39 của Hoa Kỳ đang chiến đấu với căn bệnh ung thư da hắc tố ác tính. Ông đã dành những năm cuối đời tại nhà với chế độ chăm sóc cuối đời. Ông là tổng thống sống thọ nhất trong lịch sử Hoa Kỳ.
Ông Carter là một người đàn ông sùng đạo sâu sắc, từng là phó tế tại Nhà thờ Baptist Maranatha ở Plains. Vào thời gian rảnh khi còn khoẻ, ông thích câu cá, chạy bộ và làm đồ gỗ. Ông có bốn người con, 11 đứa cháu và 13 đứa chắt. Năm ngoái, bà Rosalynn, phu nhân của cựu Tổng thống Carter, đã qua đời vào ngày 19 tháng 11, thọ 96 tuổi.
Chi tiết tang lễ vẫn đang được lên kế hoạch, nhưng Trung tâm Carter thông báo cố tổng thống sẽ được chôn cất tại Plains sau lễ tưởng niệm công khai tại Washington, D.C. và Atlanta. Gia đình cố tổng thống khuyến khích mọi người quyên góp cho Trung tâm Carter thay vì đặt hoa.
“Cha tôi là một anh hùng, không chỉ đối với tôi mà còn đối với tất cả những ai tin vào hòa bình, nhân quyền và tình yêu thương vị tha“, con trai ông, James E. Carter III, cho biết trong một tuyên bố.
“Anh em trai, chị gái và tôi đã cùng chung quan điểm với cha mình về phần còn lại của thế giới này thông qua những niềm tin chung này. Thế giới là gia đình của chúng ta vì cách ông ấy đã đưa mọi người lại gần nhau hơn, và chúng tôi cảm ơn quý vị đã tôn vinh ký ức của ông bằng cách tiếp tục sống theo những niềm tin chung này“, ông James E. Carter III cho biết thêm.
Ông Carter sinh ngày 1 tháng 10 năm 1924 tại Plains, Georgia. Ông tốt nghiệp học viện hải quân và làm kỹ sư trên tàu ngầm. Ông được bầu làm thống đốc tiểu bang Georgia năm 1971 và cuối cùng giữ chức tổng thống Hoa Kỳ từ năm 1977 đến năm 1981.
Trong nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Carter ban đầu tìm cách tiếp tục chính sách hòa hoãn với Liên Xô, nhằm mục đích xoa dịu căng thẳng địa chính trị của Chiến tranh Lạnh. Vào tháng 6 năm 1979, ông và nhà lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev đã ký thỏa thuận Đàm phán hạn chế vũ khí chiến lược II (SALT II), nhằm mục đích hạn chế cuộc chạy đua vũ trang giữa hai siêu cường. Tuy nhiên, hiệp ước này đã gặp phải trở ngại tại Thượng viện Hoa Kỳ và không bao giờ được phê chuẩn, phần lớn là do căng thẳng leo thang sau cuộc xâm lược Afghanistan của Liên Xô vào cuối năm 1979.
Tổng thống Carter coi cuộc chiến của Liên Xô ở Afghanistan là mối đe dọa đối với lợi ích của Hoa Kỳ trong khu vực và đã thực hiện một số biện pháp chống lại Liên Xô, bao gồm các lệnh trừng phạt kinh tế và tẩy chay Thế vận hội mùa hè năm 1980 tại Moskva.
Ông Carter đã ủy quyền cho Cục Tình báo Trung ương Hoa Kỳ (CIA) bí mật giúp huấn luyện và trang bị vũ khí cho các chiến binh Hồi giáo Mujahideen chống Liên Xô. Việc hỗ trợ bí mật cho những người Hồi giáo này đã góp phần vào việc rút quân Liên Xô và sự trỗi dậy của Taliban.
Ông Carter đã làm trung gian cho Hiệp định Trại David năm 1978 giữa Israel và Ai Cập, trở thành trường hợp đầu tiên một quốc gia Ả Rập chính thức công nhận nhà nước Do Thái.
Ông cũng mở đường cho việc bàn giao Kênh đào Panama cho chính quyền Panama vào năm 1999. Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump gần đây đã đe dọa sẽ đảo ngược quyết định này và khôi phục quyền kiểm soát của Hoa Kỳ đối với tuyến đường thủy quan trọng này.
Về vấn đề trong nước, Tổng thống Carter tập trung vào việc giảm lạm phát và ủng hộ các chính sách bảo vệ môi trường. Ông đã thành lập Bộ Năng lượng và Bộ Giáo dục, một phần trong quá trình tái tổ chức chính phủ.
Năm cuối cùng tại nhiệm của Tổng thống Carter bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng con tin ở Iran, những người ủng hộ Cách mạng Hồi giáo đã bắt giữ các nhà ngoại giao Hoa Kỳ trong 444 ngày. Các con tin đã được thả vào tháng 1 năm 1981, chỉ vài phút sau khi ông Ronald Reagan tuyên thệ nhậm chức tổng thống Hoa Kỳ tiếp theo.
Sau khi rời nhiệm sở, ông Carter đã cống hiến hết mình cho các nỗ lực nhân đạo, thành lập Trung tâm Carter vào năm 1982, tập trung vào việc thúc đẩy dân chủ và nhân quyền. Năm 2002, ông đã được trao Giải Nobel Hòa bình cho công việc nhân đạo của mình.
Tổng thống đắc cử Donald Trump và Tổng thống sắp mãn nhiệm Joe Biden đều đã phản ứng về cái chết của cựu Tổng thống Jimmy Carter. Ông Trump nói rằng “tất cả chúng ta đều nợ ông ấy một món nợ biết ơn“, còn ông Biden tôn vinh “người bạn thân yêu” của mình, gọi ông Carter là một người đàn ông có tính cách tuyệt vời, lòng dũng cảm, hy vọng và sự lạc quan.
Hải Đăng