Mộc Trà
Bài thơ này được xem là bài thơ hay nhất nói về nghệ thuật sống, có lẽ đúng cho cả nam lẫn nữ và đã giúp cho nhiều người thanh niên tìm ra một lý tưởng sống đẹp.
If (Nếu) là bài thơ nổi tiếng nhất của ông. Cuối thế kỷ 20, đài BBC đã đề nghị thính giả chọn những bài thơ hay nhất của các nhà thơ Anh. Có hàng nghìn người tham gia và kết quả là bài thơ If được chọn nhiều nhất, mở đầu cho tập Những bài thơ hay nhất của nước Anh.
Bài thơ “If” sau đây của Rudyard Kipling (1865–1936), văn thi sĩ người Anh sinh tại Ấn Độ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ thứ 20. Rudyard Kipling nổi tiếng với khả năng quan sát, trí tưởng tượng rực rỡ, độ chín muồi tư tưởng và tài năng thuật chuyện xuất sắc. Ngoài ra ông là một nhà thơ xuất chúng. If (Nếu) là bài thơ nổi tiếng nhất của ông. Cuối thế kỷ 20, đài BBC đã đề nghị thính giả chọn những bài thơ hay nhất của các nhà thơ Anh. Có hàng nghìn người tham gia và kết quả là bài thơ If được chọn nhiều nhất, mở đầu cho tập Những bài thơ hay nhất của nước Anh. Năm 1907, ông được trao giải Nobel khi mới 42 tuổi – là người trẻ tuổi nhất trong lịch sử giải Nobel Văn học.
Rudyard Kipling (1865–1936), văn thi sĩ người Anh sinh tại Ấn Độ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ thứ 20.
Số phận oái oăm khiến người con trai duy nhất của Kipling, chẳng may chết yểu, chưa đủ thời gian để trở thành Con Người mẫu mực, lý tưởng được mô tả trong bài thơ này. Tuy nhiên, theo thiển ý, bài thơ này là bài thơ hay nhất mà chúng tôi biết nói về nghệ thuật sống, có lẽ đúng cho cả nam lẫn nữ và đã giúp cho nhiều người thanh niên tìm ra một lý tưởng sống đẹp. Một số tư tưởng phù hợp với đạo trung dung, với quan niệm về nhân, lễ, nghĩa, trí, tín của Khổng giáo và ngay cả Phật giáo của Phương Đông.
Bài thơ này từng được ông Nguyễn Hiến Lê dịch từ bản tiếng Pháp, chừng bốn mươi năm trước khi ông dịch cuốn ‘’Un Art de Vivre’’ của André Maurois ra tiếng Việt. Rất tiếc, vì tìm không được các bản dịch tiếng Việt cũ của bài này, chúng tôi tạm dịch lại ra tiếng Việt để giúp các độc giả không rành tiếng Anh.
Thoái dịch:
If…
If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too;
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don’t deal in lies,
Or being hated, don’t give way to hating,
And yet don’t look too good, nor talk too wise:
If you can dream – and not make dreams your master;
If you can think – and not make thoughts your aim;
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you’ve spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build ’em up with worn-out tools
:If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: ‘Hold on!’
If you can talk with crowds and keep your virtue,
‘Or walk with Kings – nor lose the common touch,
if neither foes nor loving friends can hurt you,
If all men count with you, but none too much
;If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds’ worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that’s in it,
And – which is more – you’ll be a Man, my son!
Nếu…
Nếu con có thể ngẩng cao đầu khi mọi người quanh con
Hoang mang dao động và đổ lỗi cho con tất thảy
Nếu con có thể ngẩng cao đầu ngay cả khi bị nghi ngờ nhiều đến vậy
Nhưng biết bao dung cho cả những hoài nghi
Nếu con có thể chờ đợi, chờ đợi kiên trì
Nếu con không để dối lừa làm cho mù quáng
Nếu bị ganh ghét, con vẫn giữ cho lòng mình sáng
Đừng nhìn mọi thứ quá tốt đẹp, đừng nói quá khôn ngoan.
Nếu con có thể ước mơ, đừng để ước mơ chi phối con hoàn toàn
Nếu con có thể nghĩ suy, đừng biến điều nghĩ suy thành mục tiêu trước mắt
Nếu con có gặp hai vị thần Vinh Quang và Tai Ách
Thì con hãy coi hai kẻ ấy như nhau.
Nếu con có thể giữ cho lòng mình không quá xót đau
Khi những sự thật con nói ra bị kẻ xấu chủ tâm xuyên tạc
Hay phải chứng kiến những đền đài của cuộc đời con vỡ nát
Con hãy bắt tay xây dựng lại dù chỉ với những dụng cụ cũ mòn.
Nếu con có thể mang tất cả những chiến thắng của con
Liều lĩnh đặt cược trong trò chơi sấp ngửa
Dù mất tất cả, con sẽ gây dựng lại một lần nữa
Chẳng thở than, dù chỉ lấy một lời
Nếu con có thể mang bao tâm huyết, trí lực suốt cuộc đời
Để cống hiến cho mục tiêu con chọn lựa
Kiên quyết theo đuổi đến cùng dù không còn gì để mất nữa
Ngoài ý chí kiên trì vẫn thúc giục ‘Gắng lên”
Nếu lẫn trong đám đông, Đức hạnh là thứ con luôn giữ đầu tiên
Đi bên vua chúa con không làm mất đi những mối liên giao thuở trước
Nếu cả kẻ thù và bạn bè thân quen không thể nào làm con đau đớn được
Nếu tất cả mọi người đều có ý nghĩa với con, nhưng không phải quá nhiều
Với sáu mươi giây đủ làm nên biết bao nhiêu kỳ tích
Thì của con đấy, thế gian này và mọi vật trên Trái Đất
Và đáng giá nhất, con trai, con là một Con Người!
Mộc Trà