Manila hôm thứ Ba (13/8) cho biết họ đã gửi công hàm phản đối ngoại giao tới Bắc Kinh về việc máy bay chiến đấu Trung Quốc tiếp cận nguy hiểm với máy bay tuần tra Philippines trên bãi cạn Scarborough (Trung Quốc Đảo Hoàng Nham) ở Biển Đông vào tuần trước, đồng thời bắn một loạt pháo sáng trên đường bay của máy bay tuần tra không quân Philippines.
Quân đội Philippines cho biết, 2 máy bay quân sự của Trung Quốc đã có hành động thù địch chống lại một máy bay vận tải hạng nhẹ NC-212i của Không quân Philippines đang tuần tra định kỳ trên Bãi cạn Scarborough vào thứ Năm tuần trước (ngày 8/8), thả một loạt pháo sáng trên đường bay của nó. Đây là xung đột trên không đầu tiên kể từ khi Trung Quốc và Philippines xảy ra xung đột thù địch trên biển tại khu vực này vào năm ngoái.
Tham mưu trưởng quân đội Philippines Romeo Brawner Jr. không báo cáo bất kỳ thương vong hay thiệt hại tài sản nào, nhưng ông lên án hành động của Trung Quốc là có thể gây ra hậu quả mang tính bi kịch. Ông nói với các phóng viên: “Nếu ngọn lửa tiếp xúc với máy bay của chúng tôi, nó có thể bị thổi vào cánh quạt hoặc cửa hút gió, hoặc thậm chí đốt cháy máy bay của chúng tôi”, “điều này rất nguy hiểm”.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Teresita Daza hôm thứ Ba (13/8) cho biết, bà đã gửi công hàm phản đối ngoại giao với Trung Quốc về vụ việc.
Tổng thống Philippines Marcos Jr. hôm Chủ nhật đã lên án hành vi của máy bay quân sự Trung Quốc là “vô lý, bất hợp pháp và liều lĩnh”. Hôm thứ Hai (ngày 12/8), Ủy ban an ninh của Chính phủ Philippines, cơ quan giám sát các vấn đề ở Biển Đông, đã kêu gọi Chính phủ Trung Quốc “ngăn chặn mọi hành vi khiêu khích và gây nguy nguy hiểm”, nói rằng “những hành động này có thể làm suy yếu sự an toàn của hải quân, không quân và nhân viên dân sự Philippines, làm suy yếu hòa bình khu vực, và làm suy yếu sự sự tín nhiệm và niềm tin của cộng đồng quốc tế đối với Trung Quốc.” Đồng thời, ủy ban cũng tuyên bố dù xảy ra xung đột, nhưng Philippines vẫn sẽ tăng cường giám sát không phận của mình.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm thứ Ba ra tuyên bố nói rằng quân đội Trung Quốc đã “thực hiện các biện pháp cần thiết” và cáo buộc Philippines “vi phạm chủ quyền của Trung Quốc”.
Bộ Tư lệnh Chiến khu miền Nam của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc hôm thứ Bảy cho biết, một máy bay quân sự của Philippines đã bay vào bầu trời bãi cạn Scarborough mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền, làm gián đoạn các hoạt động huấn luyện chiến đấu của Trung Quốc. Phía Trung Quốc đã xua đuổi máy bay quân sự Philippines. Cảnh báo Philippines “chấm dứt hành vi xâm phạm, khiêu khích, xuyên tạc và cường điệu hóa”.
Hãng AP đưa tin, quân đội Mỹ, Úc và Canada trước đây cho biết đã gặp phải những hành động tương tự của máy bay quân sự Trung Quốc trong khi thực hiện nhiệm vụ duy trì tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Trung Quốc không hài lòng với việc triển khai quân sự của Mỹ và các đồng minh ở vùng biển tranh chấp, và tin rằng điều này gây ra mối đe dọa cho an ninh khu vực.
Năm 2013, Trung Quốc tuyên bố thành lập vùng nhận dạng phòng không mới ở biển Hoa Đông, bao trùm không phận của một loạt đảo tranh chấp mà Nhật Bản cũng tuyên bố chủ quyền. Trung Quốc cho biết tất cả các máy bay đi vào khu vực phải thông báo cho Trung Quốc, và nếu họ không cho biết rõ danh tính hoặc tuân theo mệnh lệnh của Bắc Kinh, các biện pháp quân sự khẩn cấp sẽ được thực hiện. Nhưng Mỹ và các đồng minh từ chối chấp nhận điều này.
Các quan chức Trung Quốc đã cảnh báo rằng Bắc Kinh có thể thiết lập một vùng nhận dạng phòng không tương tự ở Biển Đông nếu chủ quyền của nước này ở đó bị đe dọa. Biển Đông là tuyến đường biển quan trọng cho thương mại và an ninh toàn cầu. Trung Quốc tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông.
Báo cáo của AP dẫn lời giáo sư luật Jay Batongbacal, giám đốc Viện Hàng hải và Luật Biển tại Đại học Philippines, nói rằng vùng nhận dạng phòng không không có nghĩa là thực thi các quyền lãnh thổ trong khu vực mà nó bao trùm. Ông cho rằng “tình hình hiện nay là Trung Quốc đang phô diễn sức mạnh để đe dọa Philippines, và khiến các nước khác cảm thấy rằng Trung Quốc đã làm chủ được ưu thế trên không ở Biển Đông”.
Ngoài Trung Quốc và Philippines, Brunei, Malaysia, Việt Nam và Thái Lan đều tuyên bố chủ quyền lãnh thổ trên Biển Đông. Nhưng sự thù địch giữa hải quân Trung Quốc và lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines đặc biệt thường xuyên kể từ năm ngoái tại bãi cạn Scarborough và bãi cạn Second Thomas đang tranh chấp gay gắt khác. Mỹ đã tuyên bố nhiều lần trước đó rằng nếu quân đội, tàu và máy bay Philippines bị lực lượng vũ trang tấn công ở Biển Đông, Washington có nghĩa vụ bảo vệ Philippines theo hiệp ước phòng vệ chung Mỹ – Philippines.
Thứ trưởng Ngoại giao Philippines cho biết sẽ đánh giá lại thỏa thuận tạm thời đã đạt được với Trung Quốc
Ngày 21/7, Manila tuyên bố Philippines và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận tạm thời về việc cung cấp hàng tiếp tế cho quân đội Philippines trên tàu USS Sierra Madre, sau khi đối đầu giữa hai bên ở vùng biển tranh chấp tiếp tục leo thang. Được biết, các thỏa thuận mà hai nước đã thống nhất bao gồm “các nguyên tắc và phương pháp thực hiện các nhiệm vụ luân chuyển và bổ sung trên Bãi Second Thomas, nhằm mục đích tránh những hiểu lầm và tính toán sai lầm, các thỏa thuận tạm thời này không ảnh hưởng đến lập trường quốc gia”.
Ngày 27/7, Philippines thực hiện thành công nhiệm vụ tiếp tế cho quân đóng trên tàu USS Sierra Madre mà không xảy ra sự cố bất ngờ nào.
Thứ trưởng Ngoại giao Philippines Theresa Lazaro cho biết, “thỏa thuận tạm thời” đã đạt được với phía Trung Quốc chỉ áp dụng cho Bãi Second Thomas và sẽ không gây tổn hại đến lập trường của Philippines về vấn đề Biển Đông. Thỏa thuận tạm thời này có thể được đánh giá lại nếu cần thiết. Bà Theresa Lazaro nói với Reuters bên lề phiên điều trần tại Quốc hội Philippines: “Việc đánh giá sẽ được thực hiện. Thời gian cụ thể sẽ được thảo luận thêm”.
Không rõ những điều kiện nào đã được thống nhất trong thỏa thuận tạm thời, Philippines và Trung Quốc có những cách giải thích khác nhau về hành động ngày 27/7, trong đó Philippines cáo buộc Trung Quốc “hiểu sai” hoạt động cung cấp. Ngoại trưởng Philippines Enrique Manalo nói với các nhà lập pháp rằng Philippines sẽ tôn trọng thỏa thuận tạm thời này và hy vọng rằng Trung Quốc cũng sẽ làm như vậy.
Hạm đội tàu sân bay Sơn Đông của Trung Quốc lại tiến vào biển Philippines
Theo tin tức do Cục Giám sát và Tham mưu Tổng hợp của Bộ Quốc phòng Nhật Bản công bố hôm thứ Ba, ngày 12/8, nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông của Hải quân Trung Quốc đã xuất hiện trên biển Philippines, cách đảo Miyako 420 km về phía Nam. Tàu khu trục Akizuki của Lực lượng Phòng vệ Hàng hải Nhật Bản tham gia giám sát. Máy bay chiến đấu và trực thăng trên tàu sân bay Sơn Đông thực hiện các hoạt động bay.
Trước đó, Tàu Sơn Đông của Trung Quốc được triển khai đến vùng biển Philippines từ ngày 9 đến ngày 18/7, sau đó quay trở lại cảng nhà tại Căn cứ hải quân Du Lâm trên đảo Hải Nam.
Năm ngoái, tàu Sơn Đông đã được triển khai tới vùng biển này 3 lần. Lần triển khai đầu tiên là vào tháng 4, khi tàu sân bay thực hiện nhiệm vụ kéo dài 19 ngày ở Biển Philippines, sau đó là đợt triển khai kéo dài 5 ngày ở Biển Philippines vào tháng 9. Lần triển khai thứ ba diễn ra vào tháng 10 và tháng 11 và được triển khai ở Biển Philippines trong 12 ngày.
Nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông tới biển Philippines cùng lúc nhóm tác chiến tàu sân bay USS Lincoln của Mỹ rời khỏi vùng biển. Nhóm tấn công tàu sân bay Lincoln đang hướng tới Trung Đông như một phần trong phản ứng của Mỹ trước các cuộc tấn công của Houthi ở Biển Đỏ và cuộc chiến đang diễn ra giữa Israel và Hamas.
Theo Mạng tin tức nghiên cứu hải quân, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin hôm Chủ nhật đã ra lệnh cho nhóm tác chiến tàu sân bay Lincoln tăng tốc quá trình di chuyển tới Trung Đông, mặc dù việc này vẫn sẽ mất tới bảy đến chín ngày.
Trí Đạt