Các công ty Mỹ đã phàn nàn với Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Gina Raimondo rằng Trung Quốc đã trở thành nơi “không thể đầu tư”, bởi vì mức độ rủi ro liên quan đến hoạt động kinh doanh ở đó đang tăng vọt trong bối cảnh Bắc Kinh thay đổi luật phản gián và nhiều lần đột kích các công ty nước ngoài.
Trên chuyến tàu đi từ Bắc Kinh đến Thượng Hải vào ngày 29/8 trong chuyến thăm chính thức Trung Quốc, bà Raimondo nói: “Tôi ngày càng nghe nhiều doanh nghiệp Mỹ nói rằng Trung Quốc là nơi không thể đầu tư được vì nó đã trở nên quá rủi ro”.
Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ đang có chuyến công du Trung Quốc để tăng cường quan hệ kinh tế giữa hai nước, trong bối cảnh xuất hiện nhiều lo ngại rằng căng thẳng chính trị giữa hai cường quốc có thể xấu đi hơn nữa và dẫn đến xung đột công khai.
Đột kích doanh nghiệp nước ngoài
Bà Raimondo cho biết, các công ty Hoa Kỳ kinh doanh tại Trung Quốc đang phải đối mặt với một loạt thách thức mới, bao gồm “các khoản phạt cắt cổ mà không có bất kỳ lời giải thích nào” và “các sửa đổi trong luật phản gián – thứ rất không rõ ràng và đã gây ra làn sóng chấn động trong cộng đồng Hoa Kỳ”.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ nói thêm rằng “các cuộc đột kích vào doanh nghiệp” là một trong những vấn đề mà các công ty Mỹ tại Trung Quốc đang gặp phải.
Một ví dụ về cuộc đàn áp có tính tùy tiện mà các công ty Mỹ phải trải qua ở Trung Quốc là mới đây Bắc Kinh đã ra lệnh cấm nhà sản xuất chip Micron Technology của Mỹ được bán chất bán dẫn cho các ngành công nghiệp nội địa quan trọng của Trung Quốc. Bà Raimondo nói với các phóng viên rằng không có lời giải thích nào được Bắc Kinh đưa ra về điều đó.
Những gì bà Raimondo tiết lộ đã cho thấy, thương mại là lĩnh vực xung đột chính giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, bao gồm cả các biện pháp kiểm soát xuất khẩu có tính ‘ăn miếng trả miếng’.
Mối quan hệ song phương giữa Bắc Kinh và Washington đã xấu đi trong năm nay vì một loạt vấn đề, như là sự kiện Trung Quốc triển khai lực lượng quân sự hùng hậu xung quanh Đài Loan.
Vào tháng 4, Washington đã công bố những hạn chế mới đối với xuất khẩu sang Trung Quốc, mục đích là khiến quân đội Bắc Kinh khó có thể tiếp cận chất bán dẫn và công nghệ tiên tiến. Trung Quốc sau đó tuyên bố kiểm soát xuất khẩu hai kim loại chiến lược – một động thái được nhiều người hiểu là hành động trả đũa Hoa Kỳ.
Trong một nỗ lực rõ ràng nhằm hàn gắn mối quan hệ đang rạn nứt, bà Raimondo nói với các phóng viên tại một cuộc họp báo ở Bắc Kinh rằng, Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đồng ý thành lập một nhóm làm việc chung về thương mại và đầu tư, trong đó có vấn đề về kiểm soát xuất khẩu.
Quyết định thành lập nhóm công tác chung Mỹ – Trung này đã vấp phải sự chỉ trích từ Dân biểu Michael McCaul (Cộng hòa – Texas) – Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Hoa Kỳ. Ông McCaul gọi quyết định này là “nguy hiểm”.
Ông McCaul viết trong một tuyên bố: “Quyết định của chính quyền Biden trong việc hợp tác với Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) để thành lập một nhóm công tác với các quan chức ĐCSTQ về kiểm soát xuất khẩu và các vấn đề thương mại là vô cùng ngây thơ và cũng rất nguy hiểm”.
“ĐCSTQ đã đánh cắp tài sản trí tuệ của Hoa Kỳ và truy cập bất hợp pháp email của các quan chức chính phủ cấp cao — bao gồm cả Bộ trưởng Raimondo. Chính quyền [Biden] phải ngừng coi ĐCSTQ là bất cứ điều gì khác ngoại trừ coi họ là một kẻ thù – kẻ sẽ không ngần ngại làm tổn hại đến an ninh quốc gia của chúng ta [Mỹ] và không ngần ngại truyền bá chủ nghĩa độc tài ác độc của họ ra khắp thế giới”.
Không tách rời Trung Quốc
Bà Raimondo là quan chức cấp cao thứ tư của Mỹ tới Trung Quốc trong 10 tuần qua.
Hôm thứ 3 (29/8), bà đã gặp một số quan chức cấp cao của Trung Quốc trước khi nói chuyện với Thủ tướng Lý Cường và đưa ra thông điệp về việc chính quyền Biden không muốn cắt đứt quan hệ thương mại song phương.
“Cho đến nay, tôi đã có một chuyến công du rất hiệu quả”, bà Raimondo nói với ông Lý trước các phiên họp kín. “Tổng thống Biden yêu cầu tôi đến đây để truyền tải thông điệp rằng, chúng tôi không tìm cách tách rời [khỏi Trung Quốc]; chúng tôi tìm cách duy trì mối quan hệ thương mại trị giá 700 tỷ USD của chúng tôi với Trung Quốc”.
Ông Lý nhấn mạnh rằng quan hệ kinh tế và thương mại rất quan trọng cho sự ổn định của mối quan hệ Mỹ – Trung. Tuy nhiên, ông hy vọng Washington “có thể hợp tác cùng chí hướng với Trung Quốc” và phát triển mối quan hệ song phương bằng “những hành động chân thành và cụ thể hơn”.
Trước đó, cũng vào thứ 3, bà Raimondo đã ngồi với Phó Thủ tướng Hà Lập Phong – đồng minh thân cận của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, người giám sát nền kinh tế đất nước.
Bà Raimondo nói khi bắt đầu cuộc họp: “Dù chúng tôi sẽ không bao giờ thỏa hiệp trong việc bảo vệ an ninh quốc gia của mình, nhưng tôi muốn nói rõ ràng rằng, chúng tôi sẽ không bao giờ tìm cách tách rời hoặc kìm hãm nền kinh tế Trung Quốc”.
Ông Hà đã nêu lên những lo ngại về thuế quan, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và hạn chế đầu tư của Hoa Kỳ, theo thông tin từ Bộ Thương mại Trung Quốc.
Tổng thống Joe Biden hồi đầu tháng này đã ký một sắc lệnh hành pháp nhằm hạn chế dòng vốn đầu tư của Hoa Kỳ đổ vào các công nghệ nhạy cảm của Trung Quốc, bao gồm lĩnh vực điện toán lượng tử, trí tuệ nhân tạo và chất bán dẫn.
Động thái này diễn ra sau khi Tổng thống Biden công bố vào tháng 10 năm ngoái các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn sâu rộng đối với Bắc Kinh.
Để đáp trả, bắt đầu từ ngày 1/8, gali và germani – hai kim loại quý hiếm quan trọng trong sản xuất chất bán dẫn – sẽ bị Trung Quốc hạn chế xuất khẩu. Bộ Thương mại nước này đã thông báo như vậy hồi tháng 7 với lý do cần phải bảo vệ an ninh quốc gia.
Tom Ozimek
Xuân Hoa biên dịch