Nga hôm thứ Ba (7/11) đã chính thức rút khỏi hiệp ước Lực lượng Vũ khí Thông thường tại châu Âu (CFE). Đáp trả, Mỹ và các quốc gia đồng minh NATO cũng đã tuyên bố đình chỉ CFE.
CFE 1990 được các bên ký kết một năm sau khi Bức tường Berlin sụp đổ. Hiệp ước này đặt ra các giới hạn có thể xác minh được về các loại khí tài quân sự thông thường mà NATO và khối Hiệp ước Vắc-sa-va do Liên Xô lãnh đạo có thể triển khai ở châu Âu.
Các loại vũ khí thông thường được giới hạn triển khai tại châu Âu theo CFE gồm pháo hạng nặng, xe tăng, máy bay trực thăng và phi cơ chiến đấu.
CFE khi đó được thiết lập với mục tiêu ngăn chặn các bên trong Chiến tranh Lạnh triển khai lực lượng quân sự quy mô lớn tại châu Âu để tấn công phe còn lại. Thực tế, hiệp ước này bất lợi cho Liên Xô vì khi đó quốc gia cộng sản có kho vũ khí thông thường nhiều hơn Mỹ và đồng minh.
Sau khi Nga chính thức rút lui khỏi CFE, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan đã phát đi tuyên bố xác nhận Washington sẽ đình chỉ hiệp ước vũ khí thời Chiến tranh Lạnh này. Ông nói thêm rằng, “việc đình chỉ các bổn phận tuân thủ CFE sẽ củng cố sức mạnh răn đe và khả năng phòng vệ của liên minh [NATO] bằng việc loại bỏ các hạn chế ảnh hưởng tới các kế hoạch, hoạt động triển khai và thực hành”.
Ông Jake Sullivan cho biết Mỹ sẽ chính thức đình chỉ CFE vào ngày 7 tháng 12.
Các quốc gia khác thuộc NATO cũng sẽ có động thái tương tự theo các lộ trình khác nhau. Chẳng hạn, Bộ Ngoại giao Canada nói rằng nước này sẽ đình chỉnh CFE vào ngày 7 tháng 2 năm 2024.
Nga đã từng đình chỉ CFE vào năm 2007 và tạm dừng tham gia vào năm 2015. Lần này, sau hơn một năm chính thức phát động cuộc chiến tranh trên lãnh thổ Ukraine, nước Nga dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Vladimir Putin chính thức rút lui hoàn toàn khỏi CFE.
Bộ Ngoại giao Nga cho biết nước này chính thức rút khỏi CFE vào nửa đêm, rạng sáng ngày 7 tháng 11 và nhấn mạnh hiệp ước vũ khí này bây giờ đã là “lịch sử”.
“Hiệp ước CFE được ký kết vào cuối Chiến tranh Lạnh, thời điểm hình thành của cấu trúc mới về an ninh châu Âu và toàn cầu dựa trên sự hợp tác có thể, và những nỗ lực phù hợp đã được thực hiện”, Bộ Ngoại giao Nga cho biết thêm.
Phía Nga cho rằng Mỹ thúc đẩy mở rộng NATO đã dẫn tới các quốc gia trong khối liên minh quân sự này “công khai né tránh” các hạn chế theo CFE. Nga cũng nói thêm rằng việc NATO kết nạp thêm Phần Lan và sắp tới là Thụy Điển đồng nghĩa với việc CFE đã chết.
“Nga nói lời vĩnh biệt Hiệp ước CFE mà không hề nuối tiếc và hoàn toàn tự tin rằng quyết định này là đúng”, Bộ Ngoại giao Nga khẳng định.
Bộ Ngoại giao Nga cũng đã loại trừ khả năng tham gia một thỏa thuận mới về kiểm soát vũ khí với phương Tây. Moscow nói rằng NATO là không thể đàm phán.
Trong khi đó, NATO cho biết các thành viên khối quân sự này lên án Nga quyết định rút khỏi CFE. “Nga tiếp tục thể hiện sự coi thường kiểm soát vũ khí, bao gồm các quy tắc quan trọng về nhân nhượng lẫn nhau, minh bạch, tuân thủ, xác minh và sự đồng thuận của nước chủ nhà nơi triển khai khí tài quân sự. Họ làm xói mòn các quy tắc dựa trên trật tự quốc tế”, NATO tuyên bố.
Hải Đăng