Bảo Nguyên
Thị trường chứng khoán Trung Quốc chứng kiến sự sụt giảm mạnh vào ngày 2/2, một ngày sau khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, trong một lần hiếm hoi, xuất hiện trước công chúng. Trong khi đó, nhiều nhà đầu tư chứng khoán Trung Quốc đã lên tài khoản Weibo chính thức của Đại sứ quán Mỹ tại Trung Quốc để bày tỏ sự bất bình về thị trường chứng khoán, thậm chí kêu gọi “nổi loạn”.
Theo truyền thông Trung Quốc, ông Tập đã đến thăm Thiên Tân vào chiều ngày 1/2 để thị sát. Chuyến thăm đáng chú ý vì các nhà lãnh đạo Trung Quốc hiếm khi xuất hiện trước công chúng trên đường phố. Đoạn video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy ông Tập nói rằng ông đã từng ăn bánh bao ở Thiên Tân vào năm 1966 trong Cách mạng Văn hóa. Một số nhà quan sát Trung Quốc cho rằng chuyến thăm của ông Tập có thể nhằm mục đích đối phó với những tin đồn gần đây rằng ông đã sụt cân và đang mắc bệnh ung thư tuyến tụy.
Thị trường chứng khoán Trung Quốc bất ngờ lao dốc một ngày sau chuyến thăm của ông Tập. Các chỉ số chứng khoán chính của Trung Quốc đã sụt giảm trên diện rộng, trong đó chỉ số lớn nhất là SSE Composite đã giảm hơn 3% trong phiên giao dịch, xuống dưới mốc 2.700 điểm và chạm mức thấp kỷ lục kể từ tháng 3/2020; Chỉ số Thành phần SZSE có thời điểm giảm 4,85%. Ngày hôm đó, 5.223 cổ phiếu trên thị trường cổ phiếu hạng A của Trung Quốc giảm giá, trong đó hơn một nghìn cổ phiếu giảm hơn 9%. Đà sụt giảm tiếp tục kéo dài tới ngày giao dịch kế tiếp là 5/2. [Cổ phiếu hạng A: cổ phiếu của các công ty Trung Quốc niêm yết bằng đồng nhân dân tệ trên thị trường chứng khoán Thượng Hải và Thâm Quyến].
Ông Lý Nguyên Hoa (Li Yuanhua), cựu giáo sư tại Đại học Sư phạm Thủ đô của Trung Quốc, cho biết trong một cuộc phỏng vấn ngày 4/2 với The Epoch Times phiên bản tiếng Trung rằng sự xuất hiện trước công chúng của ông Tập đã khiến người dân Trung Quốc lo ngại rằng ông có thể thúc đẩy các chính sách theo đường lối cũ của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), có khả năng đẩy nhanh sự sụp đổ của nền kinh tế.
Ông Lu Yuanxing – một nhà phân tích kinh tế và chính trị Trung Quốc có trụ sở tại Mỹ và là cựu giám đốc điều hành của một công ty Trung Quốc – nói với The Epoch Times rằng sự cố trên thị trường chứng khoán gần đây cho thấy người dân đã hoàn toàn mất niềm tin vào triển vọng kinh tế của đất nước.
Ông Lu nói: “Người dân có thể thấy rõ thực tế rằng ông Tập Cận Bình đang dẫn dắt Trung Quốc vào một vòng xoáy đi xuống”.
“Khi có tin đồn ông ấy mắc bệnh ung thư, thị trường chứng khoán trên thực tế đã phục hồi một chút. Nhưng ngay khi ông ấy xuất hiện để xua tan tin đồn, cảm nhận chung là nếu [sức khỏe] vẫn ổn, ông ấy sẽ tiếp tục làm mọi việc trở nên tồi tệ hơn đối với môi trường kinh tế và chính trị của Trung Quốc”.
Ông nói thêm: “Nhiều người tin rằng ông Tập Cận Bình phải chịu trách nhiệm phần lớn cho tình hình hiện tại của Trung Quốc và do đó, mọi động thái của ông ấy đều góp phần trực tiếp vào xu hướng trên thị trường chứng khoán Trung Quốc”.
Ông Lu cũng tin rằng thị trường chứng khoán Trung Quốc sẽ tiếp tục có xu hướng đi xuống trong dài hạn. Ông giải thích rằng trước đây, xu hướng thị trường chứng khoán chủ yếu phản ánh các chính sách kinh tế của ĐCSTQ. Nhưng hiện nay, ĐCSTQ đã mất khả năng kiểm soát nền kinh tế, và các biện pháp kích thích khác nhau nhắm vào lãi suất và thị trường bất động sản đã không thể tạo ra bất kỳ kết quả bền vững nào. Do đó, tác động của những chính sách này lên thị trường chứng khoán đã trở nên cực kỳ nhỏ, ông nói thêm.
Truyền thông nhà nước: ‘Cả nước tràn đầy lạc quan’
Bất chấp sự thua lỗ nặng nề của thị trường chứng khoán, tờ Nhân dân Nhật báo (People’s Daily), cơ quan ngôn luận chính thức của ĐCSTQ, đã đăng một bài báo vào ngày 2/2, tuyên bố rằng “cả nước tràn đầy lạc quan”. Bài báo trích dẫn bà Renate Koppe, Bí thư quốc tế của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Đức, người được cho là đã nói rằng ĐCSTQ đã tiếp tục cải thiện phúc lợi và chất lượng cuộc sống của người dân thông qua quá trình hiện đại hóa và các vấn đề như lợi ích, hạnh phúc và an ninh của người dân đều được cải thiện đáng kể.
Nhân dân Nhật báo cũng đưa ra một chủ đề thảo luận trên mạng xã hội bị kiểm duyệt gắt gao của Trung Quốc là Weibo, tập trung vào tương lai lạc quan của Trung Quốc. Tuy nhiên, nó đã vấp phải sự chế nhạo từ cư dân mạng Trung Quốc. Nhiều người đưa biểu đồ của thị trường chứng khoán Trung Quốc vào bình luận của mình.
Truyền thông nhà nước Tân Hoa Xã tuyên bố trong một bài báo ngày 2/2 rằng số thành phố của Trung Quốc có GDP vượt quá 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (CNY) (khoảng 140 tỷ USD) đã tăng từ 24 lên 26.
Ông Chen Pokong, một nhà bình luận thời sự về Trung Quốc sống ở Mỹ, nghi ngờ bài báo của Tân Hoa Xã và chỉ ra rằng đó chỉ là sự tuyên truyền của ĐCSTQ. Ông nói trên kênh YouTube của mình rằng các thông điệp từ các nhà lãnh đạo ĐCSTQ và các phương tiện truyền thông nhà nước hoàn toàn bị mất kết nối với tình cảnh của người dân Trung Quốc, về cơ bản là “xát muối vào vết thương của người dân”.
Nhà đầu tư chứng khoán tức giận
Nhiều nhà đầu tư chứng khoán Trung Quốc bày tỏ sự thất vọng về thị trường chứng khoán trên tài khoản Weibo chính thức của Đại sứ quán Mỹ tại Trung Quốc vì tài khoản của đại sứ quán nước ngoài ít có khả năng bị kiểm duyệt hơn. Chính quyền Trung Quốc vốn luôn giám sát chặt chẽ thông tin trên Internet.
Vào ngày 2/2, tài khoản Weibo của Đại sứ quán Mỹ đã đăng một tuyên bố nhân kỷ niệm 3 năm cuộc đảo chính quân sự ở Miến Điện (Myanmar), nhưng phần bình luận của bài đăng lại chứa đầy thông tin về sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Trung Quốc.
Một cư dân mạng bình luận, đề cập đến tài khoản đại sứ quán ít bị kiểm duyệt hơn: “Tự do ngôn luận đang ở đây. Cảm ơn nước Mỹ”.
Điều tương tự cũng xảy ra vào ngày 3/2 khi tài khoản Weibo của Đại sứ quán Mỹ đăng bài về việc bảo tồn hươu cao cổ ở châu Phi. Tuy nhiên, những bình luận lại không liên quan gì đến hươu cao cổ mà chủ yếu xoay quanh mối lo ngại của cư dân mạng về thị trường chứng khoán Trung Quốc. Nhiều người còn tố cáo sự tà ác của ĐCSTQ, thậm chí còn yêu cầu Mỹ gửi quân đến “loại bỏ căn bệnh ung thư trên trái đất” và tuyên bố sẽ “dẫn đường cho quân đội Mỹ”.
Cuối ngày hôm đó, Đại sứ quán Mỹ đã công bố một bài đăng video trên blog để chúc mừng năm mới của người dân Trung Quốc. Cổ đông lại đổ xô vào để lại tin nhắn.
Theo ông Lu, có vẻ như tài khoản của Đại sứ quán Mỹ đã trở thành nơi duy nhất trên mạng Internet của Trung Quốc mà mọi người có thể bày tỏ các hình thức chỉ trích nhằm tới các chính sách của ĐCSTQ.
Ông nói: “Điều này cho thấy hoạt động tuyên truyền chống Mỹ của ĐCSTQ đã hoàn toàn thất bại”.
Ông Lu lưu ý, bất chấp sự kiểm soát thông tin chặt chẽ của ĐCSTQ, người dân Trung Quốc đang tìm hiểu về thế giới bên ngoài thông qua các phương tiện khác. Ông nói thêm rằng trong khi Bắc Kinh khoe khoang về “nền kinh tế đang bùng nổ” của Trung Quốc, thì người dân không còn tin vào những lời tuyên truyền của ĐCSTQ và, do đó, việc tuyên truyền của nó đã trở nên kém hiệu quả.
Ngoài những nhà đầu tư đăng bài “nổi loạn“, cũng có nhiều người từng là “nhà đầu tư phấn hồng” để lại tin nhắn xin lỗi nước Mỹ, đối tượng mà trước đây họ thường thóa mạ và nói rằng họ đã thức tỉnh trước bàn tay sắt của thị trường chứng khoán và nhận ra sự xấu xa của hệ thống của Bắc Kinh.
Ngoài tài khoản chính thức của Đại sứ quán Mỹ, các bài đăng trên blog của các tài khoản Big V (những người có ảnh hưởng trực tuyến) về thị trường chứng khoán cũng trở thành nơi để các nhà đầu tư thể hiện sự “nổi loạn”. Dưới một trong những bài đăng trên blog, bình luận phổ biến nhất là “Toàn bộ Internet đang kêu gọi Chen Sheng và Wu Guang” [hai nhà lãnh đạo của cuộc nổi dậy đầu tiên ở triều đại nhà Tần]. Bình luận phổ biến thứ hai là những lời mắng nhiếc Bắc Kinh vì chỉ biết khoe khoang hàng ngày.
Một video của Oriental Fortune phân tích xu hướng thị trường chứng khoán từng bị tràn ngập bởi thông điệp từ các nhà đầu tư mắng mỏ chính quyền và kêu gọi nổi dậy. Sau đó Oriental Fortune buộc phải hủy các nội dung.
Trên nền tảng Toutiao, nhiều cư dân mạng không trực tiếp nói về thị trường chứng khoán mà hướng sự tức giận của họ vào những quan chức trong ĐCSTQ. Một số người đã đăng các bài viết theo cách uyển ngữ có nội dung “phản đối việc ông Viên Thế Khải [Yuan Shikai] khôi phục chế độ quân chủ”. [Ông Viên Thế Khải tự phong làm Tổng thống suốt đời và sau đó tuyên bố thành lập một triều đại đế quốc mới ở Trung Quốc với tư cách là hoàng đế vào năm 1915-1916. Điều này có thể được dùng để ám chỉ những động thái tương tự của ông Tập Cận Bình].
Vừa mới trải qua ‘Thứ 2 đen tối’
The Wall Street Journal đưa tin các nhà đầu tư đang ngày càng lo lắng về điều kiện kinh tế, và các chỉ số chứng khoán lớn ở Trung Quốc đại lục và Hong Kong đều sụt giảm trong nhiều năm liên tiếp.
Tình hình tính từ đầu năm 2024 đến nay tiếp tục rất hỗn loạn.
Mới cách đây hai tuần, vào thứ 2 (22/1), chứng khoán Trung Quốc đã trải qua ‘Thứ 2 đen tối‘. Trong toàn bộ thị trường cổ phiếu hạng A, tất cả các ngành và lĩnh vực đều giảm điểm, điều có thể được mô tả là sự “hủy diệt hoàn toàn”. Chỉ số Shanghai Composite Index lại giảm xuống dưới 2.800 điểm. Thị trường chứng khoán Hong Kong cũng tiếp tục sụt giảm với chỉ số Hang Seng một lần nữa tụt xuống dưới mốc 15.000 điểm.
Tại thời điểm đó, tài khoản @caijingshujuku đăng trên X: “GDP có thể bị thay đổi, dữ liệu thất nghiệp có thể bị thay đổi, nhưng việc thị trường chứng khoán lao dốc tới mức như sụp đổ thì không thể thay đổi, cũng không thể cứu vãn được!”
Người này viết tiếp: “Bây giờ thị trường chứng khoán Mỹ đang bay cao, Đài Loan và Nhật Bản đang bay cao, còn Trung Quốc đang ở trong địa ngục… Tài sản ở Trung Quốc lao dốc không thấy đáy, và không còn rõ điều gì sẽ xảy ra nữa”.
Người có ảnh hưởng trên mạng xã hội Cao Jitw đã đăng trên tài khoản @caojitw của mình rằng sự sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán ở Trung Quốc và Hong Kong vào ngày 22/1 cho thấy những sự kiện sau có thể sắp xảy ra: 1) Nền kinh tế Trung Quốc đang sụp đổ và sự suy giảm của nền kinh tế trong tương lai là không thấy đáy; 2) Khả năng Trung Quốc trở thành Triều Tiên trong tương lai ngày càng cao, nước này sẽ không còn cần đến thị trường chứng khoán…; 3) Khủng hoảng tài chính Trung Quốc sắp bùng nổ; 4) Mâu thuẫn nội bộ giữa các lãnh đạo cao nhất của ĐCSTQ ngày càng gay gắt, những chuyện lớn bất ngờ có thể xảy ra, cuộc khủng hoảng bất ổn đang đến gần. Trong trường hợp thiết quân luật toàn quốc, mọi giao dịch sẽ chấm dứt.
Bắc Kinh có giải cứu chứng khoán thành công?
Thị trường chứng khoán Trung Quốc đang lao dốc một cách đáng báo động. Bắc Kinh dường như đang tìm cách thay đổi tình hình, nhưng liệu họ có thành công? Đây là câu hỏi được tác giả Milton Ezrati giải đáp trong bài báo “Liệu ĐCSTQ [Đảng Cộng sản Trung Quốc] có cứu [được] thị trường chứng khoán Trung Quốc”, đăng ngày 5/2, trên tờ The Epoch Times. Chuyên gia Ezrati là nhà kinh tế trưởng của Vested, công ty truyền thông có trụ sở tại New York.
Ông Ezrati cho biết, sau nhiều năm thất bại trong việc ngăn chặn những tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng bất động sản ở Trung Quốc hoặc chống lại những trở ngại khác đối với tăng trưởng kinh tế, giờ đây những nhà lãnh đạo tại Bắc Kinh dường như đã vào cuộc để hỗ trợ thị trường chứng khoán Trung Quốc bằng cách ra lệnh cho các công ty nhà nước mang vốn ở nước ngoài về nước và mua cổ phiếu. Có tin đồn cho rằng nỗ lực này sẽ liên quan tới khoản tiền trị giá 2 nghìn tỷ CNY (nhân dân tệ) (khoảng 280 tỷ USD).
Với những vấn đề kinh tế cơ bản chìm trong rắc rối, không có gì ngạc nhiên khi chứng khoán Trung Quốc có kết quả tồi tệ. Những khó khăn cơ bản về kinh tế và tài chính này cũng đảm bảo rằng kế hoạch mua cổ phiếu của Bắc Kinh sẽ không có tác dụng lâu dài. Nếu tin đồn là chính xác thì lượng mua tăng vọt sẽ đủ để gây ra một sự thay đổi nhỏ.
Nhưng trừ khi ĐCSTQ cũng đồng thời đưa ra một kế hoạch thuyết phục để khắc phục những vấn đề cơ bản hơn, cổ phiếu sẽ lại nhanh chóng sụt giảm. Đó là điều đã xảy ra vào năm 2015 khi Bắc Kinh sử dụng một chiến lược sai lầm tương tự. Vào lúc đó, giá cổ phiếu sụt giảm thậm chí trước khi chương trình mua vào kết thúc.
Đối với những đối tượng đang cân nhắc đầu tư vào chứng khoán Trung Quốc, tình huống này cho thấy mối nguy hiểm đáng kể. Bất kỳ sự gia tăng ban đầu nào về giá cổ phiếu do việc mua vào này sẽ lôi kéo nhiều người tham gia mua để kiếm lợi nhuận. Nhưng nếu không có các biện pháp khắc phục mang tính cơ bản, đợt giảm giá tiếp theo có thể sẽ diễn ra nhanh chóng và làm hỏng kế hoạch của Bắc Kinh cũng như gây tổn hại cho các nhà đầu tư đã tham gia, ông Ezrati kết luận.
Vấn đề nan giải: Khủng hoảng niềm tin
Đằng sau những tin tức tiêu cực về chứng khoán Trung Quốc là một vấn đề thậm chí còn đáng lo ngại hơn. Đó chính là sự mất lòng tin của công chúng đối với nền kinh tế Trung Quốc. Điều này khiến người dân ngần ngại chi tiền, các doanh nghiệp ngần ngại đầu tư kinh doanh, nền kinh tế trì trệ với giảm phát dai dẳng, và thị trường chứng khoán cũng theo đó lao dốc.
Trong bài báo “Kinh tế Trung Quốc cho thấy các điểm tương đồng với Mỹ trong thời kỳ Đại khủng hoảng”, đăng ngày 21/1 trên tờ The Epoch Times, tác giả Ezrati đã phân tích về khủng hoảng niềm tin trong nền kinh tế Trung Quốc.
Ông Ezrati cho biết, Trung Quốc chưa trải qua sự sụp đổ của thị trường chứng khoán giống như điều Mỹ đã phải gánh chịu vào năm 1929. Tuy nhiên, điểm chung của Trung Quốc với nước Mỹ vào thời kỳ đó là sự mất niềm tin khủng khiếp vào cấu trúc và tương lai của nền kinh tế. Ông Ezrati cho rằng, bức tranh kinh tế năm 2024 của Trung Quốc không mấy hứa hẹn.
Tâm lý thị trường vốn đã rất tồi tệ ở Trung Quốc trong thời gian qua. Không những vậy, tình từ đầu năm mới, liên tiếp các sự kiện xuất hiện, tiếp tục tạo ra thêm các ảnh hưởng tiêu cực tới tâm lý chung. Vào ngày 29/1, tòa án Hong Kong đã ra lệnh buộc Evergrande phải thanh lý. Sự kiện đã làm tổn hại tâm lý thị trường và gây ra mối lo ngại về hiệu ứng domino trong nền kinh tế.
Moody’s cho biết trong một báo cáo ngày 30/1 được tiếp cận bởi The Epoch Times: “Quyết định này mang tính tiêu cực về uy tín đối với lĩnh vực bất động sản nói chung vì nó sẽ làm suy yếu tâm lý của thị trường và nhà đầu tư vốn đã mong manh [và] có thể sẽ ảnh hưởng đến quyết định mua nhà của người mua nhà trong tương lai gần”.
Ông Brock Silvers, giám đốc đầu tư của tập đoàn cổ phần tư nhân Hong Kong Kaiyuan Capital, tin rằng quyết định của tòa án là “tin xấu cho tất cả các bên và là một đòn giáng nữa vào niềm tin vào thị trường vốn của Trung Quốc” vì lệnh thanh lý sẽ đánh dấu sự khởi đầu của một quá trình kéo dài nhiều năm, rất tốn kém và khó có thể dẫn đến kết quả là một sự bù đắp tổn thất đáng kể.
Trước đó, công ty quản lý quỹ lớn nhất Trung Quốc, “Tập đoàn Zhongzhi” (Zhongzhi Enterprise Group), đã nộp đơn xin thanh lý phá sản và đã được tòa án Bắc Kinh chấp nhận. Đây là diễn biến báo hiệu một năm 2024 không yên ả đối với ngành tài chính của Trung Quốc.
Bảo Nguyên tổng hợp