Viên Minh
Ngày 6/2, Tổng thống Ukraine Zelensky tuyên bố cách chức Tổng tư lệnh Zaluzhny và thay thế ông bằng Tư lệnh lục quân Syrskyi. Trên thực tế, ngay từ 10 ngày trước, các phương tiện truyền thông lớn đã đưa tin Zelensky đã gặp Zaluzhny tại văn phòng của ông ta và yêu cầu Zaluzhny từ chức nhưng bị từ chối. Mười ngày sau, mọi tin đồn đều trở thành hiện thực. Tại sao Zelensky phải thay thế Zaluzhny? Mâu thuẫn giữa hai người là gì? Zelensky thay thế Zaluzhny vì sợ danh tiếng của Zaluzhny?
Mâu thuẫn giữa Zelensky và Zaluzhny
Có câu nói rằng: “Băng dày ba thước không phải do một ngày lạnh”, trên thực tế, mâu thuẫn giữa Zelensky và Zaluzhny đã diễn ra từ lâu. Ngay từ mùa hè năm 2022, đã có tin đồn về mối bất hòa giữa Zaluzhny và Zelensky, nhưng vào thời điểm đó hầu hết mọi người đều cho rằng đây là những tin đồn do người Nga tạo ra. Hiện nay mâu thuẫn giữa Zelensky và Zaluzhny có thể tìm thấy những manh mối từ lâu nay. Vậy mâu thuẫn của họ nằm ở đâu?
Tờ New York Times của Mỹ đưa tin, xung đột đầu tiên giữa Zelensky và Zaluzhny là Đảo Rắn. Trận chiến trên Đảo Rắn diễn ra vào tháng 5 năm 2022, chỉ ba tháng sau khi cuộc chiến giữa hai bên bắt đầu. Đảo Rắn là một hòn đảo nhỏ ở Biển Đen phía nam Ukraine, chỉ cách lãnh thổ gần nhất của Ukraine 35 km và có diện tích chỉ bằng ba sân bóng đá. Sau đó, nó ngay lập tức bị Nga chiếm giữ.
Vào tháng 5/2022, Ukraine bắt đầu tấn công quân đội Nga trên Đảo Rắn, không chỉ phá hủy nhiều trực thăng Nga mà còn sử dụng máy bay không người lái TB2 để liên tục tiêu diệt các tàu chiến Nga đến hỗ trợ. Cuối cùng, pháo tự hành Caesar do Pháp hỗ trợ đã được sử dụng trên bờ biển Ukraine để pháo kích tầm xa vào Đảo Rắn, buộc Nga phải rút lui khỏi đây.
Ngày 30/6/2022, quân đội Ukraine tuyên bố đã đánh bại quân Nga chiếm đóng Đảo Rắn.
Vậy sự khác biệt giữa Zaluzhny và Zelensky trong Trận chiến Đảo Rắn là gì? Zaluzhny cho rằng một hòn đảo nhỏ như vậy không đáng để binh lính và thiết bị quân sự Ukraine mạo hiểm, trong khi Zelensky tin rằng việc giành lại Đảo Rắn không chỉ có thể cho Nga thấy sức mạnh của mình mà quan trọng hơn là có thể giúp Ukraine đảm bảo an toàn cho tuyến đường Biển Đen.
Những lo lắng của tướng Zaluzhny không phải là không có lý, vào tháng 5 năm 2022, Ukraine đã sử dụng không quân hải quân điều nhiều máy bay trực thăng cố gắng tấn công Đảo Rắn, tuy nhiên, nhiệm vụ hoàn toàn thất bại và nhiều máy bay trực thăng bị phá hủy. Theo báo cáo, một trung tá chỉ huy đã thiệt mạng và hàng chục người thương vong. Ukraine cuối cùng đã chiếm lại được Đảo Rắn, chủ yếu dựa vào hỏa lực tầm xa của pháo tự hành Caesar để bao trùm toàn bộ hòn đảo, Nga phải sơ tán.
Ukraine đã phải trả giá nhất định cho việc này, nhưng nhìn từ góc độ chiến lược tổng thể, quyết định của Tổng thống Zelensky là đúng đắn. Ukraine đã chiếm lại thành công Đảo Rắn, từ từ chiếm thế chủ động ở phía Tây Biển Đen và khôi phục tuyến đường ngũ cốc ở Biển Đen. Nhiều tàu chiến Nga bị Ukraine đánh chìm hoặc phá hủy ở Biển Đen, chẳng hạn tháng 4/2023, soái hạm Moskva của Hạm đội Biển Đen bị hai tên lửa Neptune đánh chìm. Ukraine cũng liên tục tập kích cảng Sevastopol, tàu đổ bộ, tàu ngầm và nhiều tàu chiến lớn nhỏ cũng bị tàu cao tốc không người lái cảm tử của Ukraine tấn công. Đến cuối năm 2023, Hạm đội Biển Đen của Nga chỉ còn có thể bảo vệ bờ biển Crimea, không còn cản trở đường xuất khẩu lương thực ở các cảng ven biển Ukraine nữa.
Bước đầu tiên để Ukraine lấy lại lộ trình xuất khẩu ngũ cốc là chiếm được Đảo Rắn, nếu không chiếm lại Đảo Rắn, Ukraine sẽ không bao giờ có thể đảm bảo an toàn cho hoạt động xuất khẩu ngũ cốc của mình. Hai năm sau, Ukraine đã đạt được bước đột phá chiến lược lớn như vậy với chi phí tương đối nhỏ, vậy thì quyết định của Tổng thống Zelensky khi đó là đúng đắn.
Cuộc xung đột thứ hai giữa Zaluzhny và Zelensky xảy ra vào mùa hè năm 2022. Vào tháng 9 năm 2022, Ukraine phát động cuộc phản công ở Kharkiv khiến cả thế giới chấn động. Cuộc tấn công phát động vào ngày 6 tháng 9, khoảng 400 km2 lãnh thổ được chiếm lại vào ngày hôm sau, ngày 7 tháng 9. Washington Post mô tả đây là một thất bại gây sốc đối với Nga.
Tuy nhiên, đằng sau thành công này là những khác biệt giữa Tổng thống Zelensky và HLV Zaluzhny. Theo báo cáo của New York Times, vào mùa hè năm 2022, Ukraine và Mỹ liên tục đàm phán với các đồng minh và tổ chức hàng loạt trò chơi chiến tranh ảo để phân tích các tuyến đường tấn công khác nhau, mục tiêu chính của Zaluzhny là tập trung lực lượng về hướng Zaporizhia và chọc thủng tuyến phòng thủ chính của Nga, tiến lên về phía nam tới Crimea.
Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky lại có quan điểm khác, ông hy vọng quân đội sẽ có cách tiếp cận nhanh hơn và nhanh chóng chứng minh Ukraine có khả năng giành lại lãnh thổ.
Hình ảnh vệ tinh và các thông tin tình báo khác vào thời điểm đó cho thấy điểm yếu nhất trong tuyến phòng thủ của Nga không phải là Zaporizhia mà chính xác là xung quanh Kharkiv. Zelensky thúc giục Zaluzhny tiến hành một cuộc phản công theo hướng Kharkiv, nhưng Zaluzhny từ chối vì tin rằng làm như vậy sẽ làm mất tập trung cuộc tiến quân về phía nam và sẽ tốn kém. Mùa thu năm 2022, Zelensky một lần nữa phủ quyết quyết định tấn công về phía nam của Zaluzhny, ông ra lệnh cho Tư lệnh quân đội, thượng tướng Syrskyi chỉ huy cuộc phản công ở khu vực Kharkiv.
Cuộc phản công lớn này rất thành công, Ukraine nhanh chóng chiếm được Izyum và các khu vực rộng lớn xung quanh Kharkiv. Sau đó, Zelensky ra chiến trường gặp Syrskyi và giương cờ ở Izyum được giải phóng.
Kể từ đó, có tin đồn rằng Zelensky đang chuẩn bị thay thế Zaluzhny bằng Syrskyi. Chúng ta cần biết rằng thời điểm đó chỉ là tháng 10 năm 2022, tức là cách thời điểm hiện tại ít nhất là một năm bốn tháng, nói cách khác, ý tưởng thay thế Zaluzhny bằng Syrskyi của Zelensky đã bị hoãn lại hơn một năm.
Năm 2023, mâu thuẫn giữa hai người tiếp tục mở rộng. Trong nửa đầu năm 2023, trọng tâm của toàn bộ chiến trường Ukraine là khu vực Bakhmut, chính sách tác chiến của Zelensky là không từ bỏ Bakhmut và tiếp tục tiêu hao quân Nga ở Bakhmut. Zaluzhny tin rằng chẳng ích gì khi bỏ ra những chi phí khổng lồ để bảo vệ thị trấn không còn quan trọng này.
Cuối cùng, trách nhiệm chỉ huy của Bakhmut vẫn được giao cho Syrskyi. Dù Nga chiếm được Bakhmut vào tháng 5 nhưng đã phải trả giá cực kỳ nặng nề về thương vong. Prigozhin, lãnh đạo Tập đoàn Wagner, đã công khai tuyên bố rằng ít nhất 20.000 tù nhân tử tù Wagner đã chết ở Bachmut trong cuộc tấn công, số thương vong của Nga ở Bakhmut có thể lên tới 30.000, và tổng số thương vong có thể lên tới hơn 100.000 người.
Chính sự mất mát bi thảm ở khu vực Bakhmut đã gián tiếp dẫn đến cuộc nổi loạn của Prigozhin. Tất nhiên, bộ não của Prigozhin cuối cùng cũng trở nên han gỉ. Trong lịch sử, những người đầu hàng giữa cuộc nổi loạn không bao giờ có kết cục tốt đẹp. Trên đường tới Moscow, Prigozhin vỗ đầu một cái và không làm nữa. Cuối cùng ông bị ám sát trên máy bay, không ai ngạc nhiên. Về mặt kết quả, nếu cuộc nổi loạn Prigozhin thực sự diễn ra, nó chắc chắn sẽ có tác động rất lớn đến toàn bộ nền chính trị nội bộ Nga và thậm chí cả chiến trường Nga-Ukraine. Tuy nhiên, đáng tiếc rằng tất cả những điều này chỉ là giả thuyết, cuộc nổi loạn và cái chết của Prigozhin đã làm suy yếu khả năng tấn công của Nga nhưng không mang lại những thay đổi thực chất cho chiến trường Nga-Ukraine.
Nửa cuối năm 2023, sự khác biệt giữa tướng Zaluzhny và Zelensky ngày càng trở nên lớn hơn, đặc biệt khi cuộc phản công của Ukraine hồi tháng 7 gặp phải tuyến phòng thủ do Nga vận hành suốt một năm và tiến triển chậm chạp. Tuyến phòng thủ của Nga bao gồm nhiều chiến hào chống tăng, bãi mìn, tên lửa chống tăng và trực thăng, gây khó khăn lớn cho cuộc tấn công của Ukraine. Cuộc phản công mùa hè năm ngoái của Ukraine không có nhiều tác dụng, chỉ chiếm được hơn chục ngôi làng và không làm thay đổi cục diện chiến lược chung.
Xung đột giữa hai bên lên đến đỉnh điểm vào cuối năm 2023. Nguyên nhân chính là vào tháng 11, Zaluzhnyi đã công khai thừa nhận trong một cuộc phỏng vấn với tạp chí nổi tiếng The Economist của Anh rằng Ukraine đã rơi vào bế tắc trong chiến tranh. Zelensky rất không hài lòng với tuyên bố của Tướng Zaluzhny, tin rằng tuyên bố như vậy sẽ làm lung lay tinh thần quân đội và có lợi cho Nga. Tổng thống Ukraine bác bỏ những tuyên bố của Zaluzhny và văn phòng Tổng thống đã thay thế một trong những cấp phó của Zaluzhny.
Khi mọi việc phát triển đến mức này, có thể thấy mâu thuẫn giữa Tổng thống Zelensky và Tổng tư lệnh Zaluzhny đã trở nên khó phối hợp. Kết quả là vào tháng 1 năm 2024, cọng rơm cuối cùng làm gãy lưng lạc đà đã đến, và một cuộc xung đột lớn khác lại nổ ra giữa Tướng Zaluzhny và Tổng thống Zelensky về vấn đề bắt lính nhập ngũ.
Zaluzhny kiên quyết cho rằng, Ukraine phải tuyển 500.000 quân để hoàn thành nhiệm vụ phản công Nga. Tổng thống Zelensky cho rằng đây là giải pháp bất khả thi và không thể thực hiện được. Ukraine đã rơi vào chiến tranh suốt 2 năm, nếu tuyển thêm 500.000 binh sĩ, nền kinh tế quốc gia sẽ bị ảnh hưởng vô cùng lớn và tinh thần của người dân sẽ bị lung lay rất nhiều, phải tìm ra một giải pháp phù hợp cách kết thúc trận chiến này càng sớm càng tốt trong khuôn khổ hiện có.
Đến lúc này, mâu thuẫn giữa hai bên có thể nói là không thể hòa giải. Không có gì ngạc nhiên khi Zelensky chọn cách sa thải Zaluzhny. Từ Trận đảo Rắn năm 2022, cuộc phản công Kharkiv, đến trận Bakhmut năm 2023, cuộc tấn công mùa hè và chủ đề tòng quân năm 2024, có thể nói hai bên có những khác biệt về mọi vấn đề quan trọng, mâu thuẫn cũng ngày càng lớn hơn.
Nhìn nhận mâu thuẫn giữa hai người như thế nào?
Trước hết, rất khó để đánh giá nhiều thứ đúng sai, có thể nói cả Zelensky và Zaluzhny đều đã làm việc chăm chỉ và nỗ lực hết mình vì quốc phòng Ukraine. Khi bắt đầu cuộc chiến năm 2022, Tổng thống Zelensky chịu trách nhiệm chính về đối ngoại, ổn định tinh thần quân sự và tình cảm nhân dân, đồng thời tìm kiếm sự hỗ trợ từ nước ngoài. Trước tin đồn của địch, ngày nào ông ta cũng đăng video nói rằng mình sẽ bám trụ ở Kyiv, sự dũng cảm này đã để lại ấn tượng sâu sắc cho người dân khắp nơi trên thế giới. Ở cấp độ quân sự, việc này hoàn toàn được giao cho những người đứng đầu quân đội, cả Zaluzhny và Syrskyi đều hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình trên tiền tuyến và chống chọi với cuộc tấn công chớp nhoáng của Nga.
Tuy nhiên, mỗi người đều có những quan điểm khác nhau, cách họ nhìn nhận và giải quyết vấn đề cũng sẽ khác nhau. Chúng ta không nói về cấp quốc gia mà đang nói về việc bạn và đồng nghiệp có bất đồng quan điểm nào trong công việc hay không. Cùng một công việc là viết mã, những người khác nhau có thể thiết kế cùng một phần mềm và có những ý tưởng thiết kế khác nhau, một số người cho rằng bản thân mình làm là tốt, còn một số người lại cho rằng họ làm tốt hơn từ đó dẫn tới tranh luận đôi khi đỏ mặt tía tai. Công việc hàng ngày đã như vậy nói gì đến chiến tranh quân sự.
Từ những sự thật mà chúng ta đã liệt kê trước đây, có thể kết luận đại khái về các phong cách khác nhau của Syrskyi, Zelensky và Zaluzhnyi.
Zaluzhnyi coi trọng mạng sống của những người lính hơn. Điều này có thể được thấy qua nhiều cuộc phỏng vấn với những người lính tiền tuyến. Ví dụ, truyền thông Mỹ đã phỏng vấn các chỉ huy và binh sĩ ở tiền tuyến. Họ rất thất vọng vì Zaluzhny đã bị thay thế.
Một sĩ quan Ukraine chiến đấu ở vùng Zaporizhia cho biết: “Có một phản ứng tiêu cực rất mạnh mẽ đối với việc sa thải ông ấy bởi vì theo quan điểm của chúng tôi, không có lý do thực sự nào cho việc đó”.
“Tôi nghĩ sẽ có nhiều cuộc tấn công thiếu suy nghĩ hơn”, binh sĩ này nói thêm. “Và giữ lấy lãnh thổ không nên nắm giữ. Ví dụ, ở Bakhmut, họ không xây dựng các tuyến phòng thủ thông thường, một số công sự, chiến hào mà đưa người qua máy xay thịt để ngăn chặn cuộc tấn công. Tôi nghĩ chúng ta sẽ thấy nhiều hơn về điều này”.
Syrskyi thì ngược lại, lại có một phong cách khác, sẽ cố gắng hết sức để hoàn thành kế hoạch của Tổng thống, dù là phản công Kharkiv hay bám trụ Bakhmut, người thực hiện cuối cùng là Syrskyi, vốn cũng đã đạt được thành tích không tồi. Tuy nhiên, phong cách chỉ huy của Syrskyi ở Bakhmut cũng khiến các sĩ quan, binh lính cơ sở đặt cho ông một biệt danh mới, gọi là Đồ tể. Nhiều người lo ngại sau khi nhậm chức, Syrskyi sẽ bỏ qua thương vong của binh sĩ Ukraine, dẫn đến tỷ lệ thương vong ngày càng gia tăng.
Tuy nhiên, mọi chuyện có thể sẽ không diễn ra như vậy, lấy trận chiến nhà máy thép Mariupol năm 2022 làm ví dụ. Sau khi quân Ukraine giữ vững nhà máy thép suốt 3 tháng, Tổng thống Zelensky đã ra lệnh đầu hàng. Việc xây dựng nhà máy thép đã tiêu tốn một lượng lớn nhân lực của Nga, tạo điều kiện cho Ukraine xây dựng tuyến phòng thủ mới để chống lại cuộc tấn công của Nga. Khi mục tiêu chiến lược đã đạt được, không cần phải yêu cầu những người lính ở nhà máy thép phải hy sinh một cách không cần thiết, vì vậy Tổng thống đã ra lệnh cho họ đầu hàng, sau đó tất cả những người lính này được đưa trở lại Ukraine thông qua kế hoạch trao đổi tù nhân. Trường hợp như vậy chứng tỏ cả Tổng thống lẫn các quan chức quân sự hàng đầu ở Ukraine đều quý trọng mạng sống của những người lính nơi tiền tuyến.
Tổng thống Zelensky thường suy nghĩ ở một góc độ khác với quân đội, phải nghĩ cách điều hành đất nước từ cấp độ chính trị và kinh tế. Trận chiến đảo Rắn là một ví dụ rõ ràng, đối với một hòn đảo nhỏ như vậy, cần tới hàng trăm, hàng nghìn người mới tấn công được, Tổng tư lệnh Zaluzhny cảm thấy điều đó là không cần thiết, tuy nhiên, xét về mặt chiến lược sau đó thì rất khó để chiếm lại Đảo Rắn. Hòn đảo này rất quan trọng để bảo vệ hoạt động xuất khẩu lương thực của Ukraine.
Chẳng hạn, trong trận Bakhmut, Tổng thống Zelensky cân nhắc rằng nếu không đánh Nga ở đây và bỏ qua thì cũng sẽ bắt đầu trận chiến khốc liệt với Nga ở một thị trấn khác. Ví dụ rõ ràng nhất là Avdiivka hiện tại, sau trận này, Nga đã chuyển trọng tâm sang Avdiivka ở phía nam, nơi hiện đang diễn ra một trận chiến rất khốc liệt. Cho nên nếu không bám sát thì Nga sẽ có thêm quân tấn công các thị trấn khác, kết quả cũng như vậy, không đánh ở trận này thì phải đánh ở Avdiivka.
Mong chiến tranh sớm kết thúc
Cuối cùng, kết luận của tác giả bài viết rất đơn giản, đây là một sự việc không có ai đúng ai sai, mỗi người đều nhìn vấn đề này từ góc độ riêng của mình và hy vọng mang lại một tương lai tốt đẹp hơn cho Ukraine, nhưng chẳng qua đó là ba người hoàn toàn khác nhau, sự từng trải và tri thức khác nhau, có cách nhìn vấn đề khác nhau, cuối cùng dẫn đến mâu thuẫn ngày càng gay gắt, đến mức không thể hòa giải.
Zaluzhnyi có sai không? Không sai, bảo vệ sinh mạng binh sĩ không có gì sai, muốn tập trung lực lượng tấn công Zaluzhnyi và chiếm lại Crimea cũng không có gì sai.
Zelensky có lỗi không? Không có. Xét về hậu quả, tuy Zelensky không phải là quân nhân chuyên nghiệp nhưng trận Đảo Rắn và Trận Kharkiv đều do Zelensky đánh. Và họ đã chơi đẹp mắt.
Giữa tất cả những bất đồng của Zelensky và Zaluzhny, mùa hè năm 2022 thực sự là thời điểm tốt nhất để Ukraine mở cuộc tấn công vào tuyến phòng thủ Zaporizhia, khi đó, Nga vẫn chưa rút lui khỏi Kherson. Bên kia Kherson vẫn còn một số lượng lớn quân Nga, đường tiếp tế của Nga rất dài, tuyến phòng thủ của Zaporizhia vẫn chưa được thiết lập. Nếu Ukraine không chọn phản công Kharkiv mà đúng như kế hoạch của Zaluzhny. Trong khi Nga chưa xây dựng hoàn chỉnh tuyến phòng thủ Zaporizhia, nước này sẽ tập trung sức phản công từ Zaporizhia, cắt đứt tuyến phòng thủ của Nga ở giữa, tiến quân về phía Crimea. Liệu Ukraine cuối cùng có thành công?
Tuy nhiên, lịch sử không có ‘nếu’ và chúng ta sẽ không bao giờ biết kết quả sẽ ra sao nếu cuộc phản công lớn của Ukraine diễn ra vào năm 2022 thay vì năm 2023. Cũng giống như Trận Waterloo, nếu Nguyên soái Grouchy đi trước Blücher khi nguyên soái đến Chiến trường, liệu lịch sử có thay đổi?
Tuy nhiên, lịch sử vĩnh viễn không có chữ nếu. Năm 1815, Napoléon thua trận Waterloo, Năm 2023, cuộc phản công mùa hè của Ukraine cũng đụng phải bức tường sắt
Theo Epochtimes
Viên Minh (biên dịch)