Nguồn: Gideon Rachman, “Israel dreams of a new order in the Middle East,” Financial Times, 29/09/2024
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Nhưng việc leo thang xung đột sẽ chỉ dẫn đến hỗn loạn khu vực.
Vụ ám sát Hassan Nasrallah đã diễn ra chỉ vài ngày trước lễ kỷ niệm một năm ngày Hamas tấn công Israel vào ngày 07/10. Với việc tiêu diệt thủ lĩnh Hezbollah ở Lebanon, chính phủ Israel hy vọng rằng họ cuối cùng đã nắm được thế chủ động trong cuộc chiến với kẻ thù khu vực.
Mỹ đang thúc giục Israel không leo thang xung đột thêm nữa. Nhưng Israel có thể xem thời điểm hiện tại là một cơ hội quá tốt, không thể bỏ lỡ. Nhiều người ở Israel muốn tận dụng lợi thế, với hy vọng giáng một đòn quyết định không chỉ vào Hezbollah mà còn vào cả Iran – và trục kháng chiến mà họ dẫn đầu, bao gồm Hamas, Hezbollah, các lực lượng dân quân ở Iraq và Syria, cũng như Houthi ở Yemen.
Sau vụ ám sát Nasrallah, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã nhắc đến cơ hội thay đổi cán cân quyền lực trong khu vực sau nhiều năm. Nếu Israel có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến trục kháng chiến, thành tựu của họ sẽ được Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất âm thầm hoan nghênh – bởi hai nước này cũng lo ngại về Iran và đã tiến hành chiến tranh chống lại lực lượng Houthi.
Khác với chính phủ Israel, Ả Rập Saudi đã liên tục nhấn mạnh rằng việc thành lập một nhà nước Palestine là rất quan trọng để đạt được hòa bình lâu dài ở Trung Đông. Chính phủ Saudi cũng có lý do chính đáng để lo ngại rằng sự leo thang của các cuộc giao tranh trong khu vực có thể đe dọa các kế hoạch phát triển đầy tham vọng của họ.
Đối với Israel, việc thay đổi cán cân quyền lực cũng bao gồm việc đảo ngược câu chuyện quốc gia về sự thất bại và tình trạng hỗn loạn bắt đầu sau ngày 07/10. Cuộc tấn công của Hamas là một sự sỉ nhục đối với các cơ quan tình báo Israel. Nước này vốn nổi tiếng là luôn đi trước kẻ thù một bước – và điều này là một phần quan trọng trong chiến lược răn đe của họ. Nhưng danh tiếng đó đã tan biến chỉ trong một ngày vào năm ngoái, khi Israel bị Hamas đánh bại hoàn toàn.
Cuộc chiến diễn ra sau đó ở Gaza đã không thể khôi phục lại lòng tự hào hoặc an ninh của Israel. Dù đã triển khai một chiến dịch gây ra cái chết cho hàng loạt thường dân, Israel vẫn không thể giải thoát tất cả các con tin của mình. Họ cũng đang thua trong cuộc chiến giành dư luận quốc tế và đã bị cáo buộc diệt chủng trong các phiên điều trần tại Tòa án Công lý Quốc tế.
Hàng loạt các cuộc tấn công vào Hezbollah – bắt đầu khi các máy nhắn tin phát nổ, giết chết hoặc làm bị thương rất nhiều chiến binh của tổ chức – đã khôi phục lại danh tiếng của tình báo Israel và tinh thần của công chúng nước này. Việc Hezbollah bị nhiều công dân Lebanon cùng nhiều người trong thế giới Ả Rập ghét bỏ cũng làm phức tạp thêm việc lên án Israel.
Sự tàn phá mà Hezbollah phải gánh chịu có khả năng đặt chính phủ Iran vào tình hình quốc tế nguy hiểm nhất mà họ phải đối mặt sau hàng chục năm. Sự hiện diện của một lực lượng dân quân hùng mạnh được Iran hậu thuẫn với kho vũ khí tên lửa khổng lồ – ngay trên biên giới phía bắc của Israel – luôn được cho là chìa khóa cho sức mạnh răn đe của Iran đối với Israel. Giả định ở đây là người Israel sẽ tránh tấn công trực tiếp vào Iran – một phần vì sợ rằng Tehran sẽ cho phép Hezbollah hành động.
Giờ đây, khi lực lượng ủy nhiệm và đồng minh của họ chao đảo, Iran đang phải đối mặt với một tình thế lưỡng nan. Họ đã không trực tiếp giúp đỡ Hamas. Nếu họ cũng đứng bên lề khi Hezbollah bị đánh tơi tả, thì các đồng minh của họ sẽ cảm thấy bị phản bội, còn Israel có thể được khuyến khích để thực hiện những hành động thậm chí còn cực đoan hơn – chẳng hạn như tấn công trực tiếp vào các cơ sở hạt nhân của Iran mà họ đã nhắm đến trong nhiều thập kỷ.
Mặt khác, nếu Iran trực tiếp tham gia vào một cuộc chiến với Israel, sự tồn vong của chế độ sẽ bị đe dọa – đặc biệt là vì Mỹ có thể bị lôi kéo vào cuộc xung đột. Người Mỹ đã thề sẽ không tham gia thêm bất kỳ cuộc chiến nào nữa ở Trung Đông, chí ít là trên lý thuyết. Nhưng họ cũng cam kết chắc chắn sẽ bảo vệ Israel và đã chứng minh rằng họ có khả năng thay đổi chế độ ở Trung Đông. Hậu quả đẫm máu và đầy hỗn loạn của cuộc chiến do Mỹ dẫn đầu ở Iraq vẫn là một ký ức còn mới và đau đớn ở Washington. Tuy nhiên, việc Iran được cho là đã tiến rất gần đến khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân sẽ làm tăng thêm sự cám dỗ để Israel tấn công ngay bây giờ.
Một số người ủng hộ Israel đang so sánh thời điểm hiện tại với Chiến tranh Sáu ngày năm 1967 – một chiến thắng bất ngờ và đột ngột của Israel đã làm thay đổi cán cân quyền lực ở Trung Đông.
Dù rõ ràng có những cơ hội cho Israel trong tình hình hiện tại, nhưng cũng có những rủi ro rất lớn. Hezbollah đang chao đảo nhưng vẫn có thể triển khai những gì còn sót lại trong kho tên lửa của mình và tấn công tới tấp vào các thành phố lớn của Israel. Nếu Israel thực hiện lời đe dọa về một cuộc xâm lược trên bộ vào Lebanon, họ có thể sẽ rơi vào một vũng lầy xung đột kéo dài nhiều năm – vào thời điểm mà lực lượng của họ còn đang tham chiến ở Gaza.
Về lâu dài, những cái chết và sự tàn phá ở Lebanon do các cuộc không kích của Israel gây ra có khả năng tạo nên một thế hệ chiến binh Hezbollah mới. Khoảng 60% chiến binh Hamas được cho là trẻ mồ côi từ các cuộc xung đột trước đó.
Hezbollah và Hamas đều đã bị thiệt hại nặng nề. Nhưng Israel vẫn chưa thể trả lời việc Gaza sẽ được quản lý như thế nào sau khi chiến tranh kết thúc. Chính phủ lâm thời yếu kém của Lebanon dường như không có khả năng lấp đầy bất kỳ khoảng trống nào do Hezbollah để lại, và do đó, Israel có thể có một quốc gia thất bại nằm giáp biên giới với mình.
Netanyahu có thể mơ về việc mang lại một trật tự khu vực mới ở Trung Đông. Nhưng hỗn loạn khu vực – cùng tất cả những nguy hiểm mà nó mang lại – có lẽ là kết quả có khả năng xảy ra hơn.