Thận Nhiên
17-12-2025
Một số người Việt sống hợp pháp tại Hoa Kỳ, họ đi làm, đóng thuế, tuân thủ luật pháp, nhưng vẫn tự gọi thân phận mình là “ăn nhờ ở đậu”, và từ đó cho rằng họ không có tư cách phê phán chính quyền hay lãnh đạo nước Mỹ, vì “phải mang ơn đất nước cưu mang”. Cách nghĩ này thoạt nghe có vẻ phải đạo, thủ phận, khiêm nhường, nhưng thực chất không đúng đắn, thậm chí là một ngộ nhận nguy hiểm.
Ngộ nhận này sai ngay từ căn bản. Hoa Kỳ không vận hành bằng ân huệ, mà bằng luật pháp và quyền công dân. Không ai “cho” người nhập cư được sống ở đây như ban phát chỗ trọ. Quyền cư trú đi kèm nghĩa vụ: Đóng thuế, lao động, tuân thủ pháp luật. Khi thực hiện đầy đủ những nghĩa vụ ấy, họ nghiễm nhiên có nhân phẩm và tư cách chính trị như mọi công dân khác, bất kể màu da, chủng tộc, tín ngưỡng hay giới tính. Trong tương quan đó, không có chỗ cho tâm thế, hay ràng buộc, của kẻ mang ơn là phải im lặng.
Phê phán chính quyền không phải là hành vi vô ơn; trái lại, đó là nền tảng của xã hội Mỹ. Tự do ngôn luận, đặc biệt là quyền phản biện và chỉ trích nhà nước, được Hiến pháp bảo vệ. Chính quyền tồn tại phải bị giám sát, bị phản biện, thậm chí bị thay đổi bằng lá phiếu nếu cần thiết. Công dân không lên tiếng trước những sai trái của chính quyền hay lãnh đạo là chưa hiểu rằng mình đang sống trong một nền dân chủ.
Đáng buồn hơn, khi tự gọi mình là “ăn nhờ ở đậu”, nhiều người Việt đã tự hạ thấp phẩm giá chính trị của chính mình. Không ai bắt họ phải im lặng; họ chọn im lặng vì quen với tâm thế thần dân, với thứ đạo lý nhược tiểu: “sống nhờ thì đừng nói”. Nhưng đó là đạo lý của xã hội toàn trị, không phải của xã hội tự do.
Nghịch lý ở chỗ, có người sẵn sàng phê phán chính quyền Việt Nam từ xa, nhưng lại từ chối quyền phê phán chính quyền Mỹ, nơi họ đang sống, nơi quyền đó được luật pháp và tập quán xã hội khuyến khích và bảo vệ.
Sống hợp pháp ở Mỹ không biến ai thành kẻ chịu ơn, cũng không biến ai thành khách trọ. Nó trao cho con người một tư cách chính trị: được nói, được bất đồng, được phản biện.
Im lặng là lựa chọn cá nhân, không phải biểu hiện của lòng biết ơn.
Im lặng vì quan niệm sai lầm về thân phận “ăn nhờ ở đậu” chính là tự từ bỏ phẩm giá và quyền làm người của mình. Con-người-tự-do.
Nguồn: Tiếng Dân