Thu Hằng
Phải chăng công hàm gửi lên Liên Hiệp Quốc phản đối mọi yêu sách của Bắc Kinh nhằm chiếm trọn Biển Đông là lời đánh động cho việc Úc sẵn sàng đối đầu trực diện với Trung Quốc? Liệu bước tiếp theo của Úc sẽ là tham gia trực tiếp vào chiến dịch tuần tra vì tự do hàng hải ở Biển Đông (FONOPS) của Mỹ?
Hoa Kỳ thường xuyên đề nghị quân đội Úc tham gia vào một chiến dịch FONOPS, nhưng lời đề nghị mới chỉ dừng ở cấp tư lệnh Hải Quân, mà chưa bao giờ đến từ một bộ trưởng Quốc Phòng hoặc Ngoại Giao. Việc hai bộ trưởng Úc đích thân đến Washington, bất chấp dịch Covid-19 và bất chấp việc phải cách ly 14 ngày khi trở về nước, cho thấy cuộc họp AUSMIN (Tham khảo cấp bộ trưởng Mỹ- Úc) lần này có tầm quan trọng như thế nào và có nhiều khả năng Úc chính thức tham gia FONOPS, theo Greg Sheridan, biên tập viên của báo The Australian và là một trong những nhà bình luận về an ninh quốc phòng nổi tiếng ở Úc.
Úc vẫn tham gia tuần tra vì tự do hàng hải trong khu vực, vì đây cũng là tuyến đường giao thương chính của nước này. Nhưng khi tham gia FONOPS cùng với Mỹ, tầu của Úc có khả năng phải đi vào bên trong vùng 12 hải lý quanh các thực thể ở Biển Đông mà Trung Quốc chiếm đóng và bồi đắp, để phản đối yêu sách vô lý của Bắc Kinh. Trước đó, chính quyền Canberra đã bác mọi đòi hỏi chủ quyền trong “đường 9 đoạn” do Trung Quốc tự vẽ.
Tuy nhiên, theo Greg Sheridan, Úc cần cân nhắc thấu đáo khi đưa ra quyết định tham gia FONOPS. Thứ nhất, cần phải chú ý đến mức độ bất cân xứng giữa lực lượng hải quân Úc và Trung Quốc. Tầu chiến của Úc chỉ có thể an toàn khi tuần tra chung với Hải Quân Mỹ. Ngược lại, nếu tuần tra một mình, tầu của Úc có thể bị phía Trung Quốc gây hấn, cảnh cáo, răn đe.
Điều này từng được cựu thủ tướng Úc Malcolm Turnbull nêu lên trong cuốn hồi ký, được trang abc.net trích dẫn ngày 27/07: “Nếu Hoa Kỳ ủng hộ chúng ta thì Trung Quốc sẽ lùi bước. Nhưng nếu Washington do dự hoặc vì một lý do nào đó quyết định không can thiệp hoặc không có khả năng can thiệp ngay lập tức, thì Trung Quốc sẽ giành được chiến thắng vang dội về mặt tuyên truyền, coi Mỹ là một con cọp giấy mà các đồng minh phải ngờ vực”.
Đúng là quan hệ Mỹ-Trung đang ở trong giai đoạn xấu chưa từng có kể từ khi hai nước thiết lập bang giao năm 1979. Căng thẳng này lại diễn ra vào thời điểm trước kỳ bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 khiến nhiều chuyên gia lo ngại về khả năng thay đổi về chiến lược chống Trung Quốc của Mỹ sau cuộc bầu cử này, dù đó là ứng viên Joe Biden hay đương kim tổng thống Trump đắc cử. Chính sách về Trung Quốc dưới thời tổng thống Trump đã thay đổi theo thời gian, từ “bạn” chuyển sang “địch thủ”. Trước đó, dưới thời tổng thống tiền nhiệm Barack Obama, thuộc đảng Dân Chủ, vấn đề Biển Đông từng bị lơ là cả về quân sự lẫn ngoại giao. Greg Sheridan cho rằng đó là một trong những thất bại nghiêm trọng dưới thời tổng thống Obama.
Thứ hai, nếu tuần tra chung với Mỹ, chắc chắn Canberra sẽ bị Bắc Kinh đáp trả. Tuy nhiên, chính quyền Úc tỏ vẻ sẵn sàng, bằng chứng mới nhất là công hàm gửi lên Liên Hiệp Quốc phản đối yêu sách chủ quyền tại Biển Đông của Bắc Kinh. Ngay lập tức, Hoàn Cầu Thời Báo của Trung Quốc đã đánh tiếng cảnh cáo rằng “Úc đang bất cẩn leo lên con tầu Mỹ bị thủng để can thiệp vào Biển Đông”. Trừng phạt kinh tế (nông sản như thịt bò, rượu vang) được cho là một trong những biện pháp trả đũa mà Trung Quốc nhắm đến.
Thứ ba, theo nhiều nhà phân tích, hành động của Úc chắc chắn được các nước ASEAN hoan nghênh, nhưng không theo cách công khai, do vị thế cũng như mối quan hệ tế nhị ở nhiều cấp độ với Trung Quốc. Tuy nhiên, tuyên bố của Mỹ và Úc bác bỏ đòi hỏi chủ quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông có thể tạo thành một cán cân mới, theo nhận định của Emma Connors trên trang Financial Review (26/07/2020), giúp thúc đẩy việc đạt đến Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) mà ASEAN đang đàm phán với Trung Quốc.
Úc hiện có chính sách quyết liệt hơn với Trung Quốc về nhiều mặt, từ yêu cầu điều tra độc lập về nguồn gốc virus corona ở Trung Quốc đến vấn đề dân chủ ở Hồng Kông và hiện giờ là Biển Đông. Tuy nhiên, theo nhà bình luận Greg Sheridan, Canberra cần cân nhắc để tránh phải bảo vệ một tiền đồn mà rất có thể Hoa Kỳ âm thầm rút khỏi ngay khi quân đội Úc tham gia và như vậy, một mình Úc sẽ đối đầu với Trung Quốc.