Chiến lược Ấn Độ Dương — Thái Bình Dương của chính quyền Trump đã nhận được sự thúc đẩy đáng kể trong những tháng gần đây, theo hướng đạt được mục tiêu giữ cho khu vực này duy trì sự tự do và cởi mở khỏi sự uy hiếp của Trung Quốc. Trớ trêu thay, chính Trung Quốc đã và đang thực hiện việc thúc đẩy này.
Nhận định trên được đưa ra trong bài viết của cựu cố vấn Lầu Năm Góc, nhà phân tích quốc phòng Derek Grossman, thuộc Tập đoàn phi lợi nhuận phi đảng phái Rand Corporation, đăng trên Nikkei Asian Reviews ngày 13/9.
Theo Grossman, sự quyết đoán ngày càng tăng của Bắc Kinh đối với Hồng Kông, Đài Loan và các bên tranh chấp ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, và thậm chí nay là cuộc chiến chống lại Ấn Độ dọc theo dãy Himalaya, đã dẫn đến một thỏa thuận chưa từng có trên khu vực Ấn Độ — Thái Bình Dương và xa hơn nữa là cách tiếp cận “cơ bắp” của Trung Quốc là một sự khuếch trương không được hoan nghênh trong khu vực.
Một số quốc gia liên quan hiện đang tăng cường quan hệ an ninh với nhau và với Mỹ để giảm thiếu mối đe dọa từ Trung Quốc. Nếu Bắc Kinh tiếp tục tăng cường sự quyết đoán của họ, nhiều quốc gia khác có thể sẽ hiệp đồng với nhau, khiến Trung Quốc càng bị cô lập hơn nữa.
Chẳng hạn, Đối thoại An ninh Tứ giác, còn gọi là Bộ tứ Kim cương (nhóm QUAD), bao gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ. Cả bốn quốc gia đã nhiều lần khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc và các chuẩn mực hành vi. Hợp tác an ninh của họ đang ngày càng sâu sắc.
Ngày 1/7, Bộ Quốc phòng Australia công bố bản cập nhật chiến lược và kế hoạch cơ cấu lực lượng nhằm chống lại Trung Quốc. Vài ngày sau, Trung Quốc và Ấn Độ đồng ý chấm dứt tình trạng quân sự dọc biên giới đất liền đang tranh chấp của họ, nhưng thiệt hại đã xảy ra. Giờ đây, ngay cả những người ủng hộ Trung Quốc nhiệt thành nhất ở Ấn Độ cũng đang phải cứng rắn hóa lập trường của họ. Tiếp theo đó, vào ngày 14/7, Tokyo đã công bố sách trắng quốc phòng hàng năm của mình, chỉ trích nỗ lực không ngừng và đơn phương của Trung Quốc nhằm “thay đổi hiện trạng bằng cách cưỡng bức ở khu vực biển xung quanh quần đảo Senkaku”.
Các hành động quyết đoán của Bắc Kinh đồng nghĩa với việc giúp Washington củng cố mối quan hệ khá tốt ở Đông Nam Á — sân khấu chính của sự cạnh tranh ảnh hưởng.
Việt Nam là một đối tác an ninh đang phát triển của Mỹ, và là chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á năm nay. Tại cuộc họp ngoại trưởng ASEAN ngày 9/9, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh cho biết “chúng tôi hoan nghênh những đóng góp mang tính xây dựng và đáp ứng của Hoa Kỳ đối với nỗ lực của ASEAN nhằm duy trì hòa bình, ổn định và phát triển ở Biển Đông”. Điều này được đưa ra sau khi Việt Nam cập nhật chính sách quốc phòng Ba Không vào tháng 11 năm ngoái, trong đó hiện tuyên bố rằng mặc dù Hà Nội sẽ không bao giờ là người khơi mào chiến tranh, nhưng nếu bị khiêu khích, Việt Nam có quyền tăng cường quan hệ với các đối tác — đặc biệt là Mỹ. Ngoài ra, Việt Nam hiện đang tăng cường quan hệ an ninh với một loạt các quốc gia khác, bao gồm Úc, Nhật Bản và Ấn Độ.
Ở những nơi khác trong khu vực, Malaysia đã đệ trình lên Liên Hiệp Quốc vào ngày 29/7, từ chối “hoàn toàn” các đệ trình trước đó của Trung Quốc lên LHQ liên quan đến chủ quyền Biển Đông. Trước đó, vào ngày 2/6, vị tổng thống chống Mỹ và thân Trung Quốc của Philippines, Rodrigo Duterte, đã hoãn quyết định cuối cùng về việc chấm dứt Thỏa thuận các lực lượng thăm Mỹ-Philippines hay còn gọi là VFA, một phần lớn là do sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông. Thỏa thuận VFA cho phép các lực lượng quân sự của Hoa Kỳ dễ dàng tiến vào và điều động bên trong Philippines để ứng phó với các tình huống bất ngờ liên quan đến Trung Quốc.
Indonesia ngày 22/7 đã tổ chức một cuộc tập trận quân sự lớn trong khu vực, rõ ràng là nhằm mục đích ngăn chặn sự xâm nhập sâu hơn của Trung Quốc vào vùng đặc quyền kinh tế của mình. Ngay cả Brunei, vào ngày 20/7, thường là quốc gia kín tiếng nhất, đã gây ngạc nhiên khi nhấn mạnh sự cần thiết phải duy trì pháp quyền phù hợp với Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) để giải quyết tranh chấp trên Biển Đông.
Đài Loan cũng cam kết duy trì một Ấn Độ Dương — Thái Bình Dương “tự do và rộng mở”. Hòn đảo này phải đối mặt với sức ép không ngừng và gia tăng của Trung Quốc trên mọi mặt trận, đã góp phần to lớn vào sự cải thiện gần đây trong quan hệ Mỹ — Đài Loan.
Hành vi xấu xa của Bắc Kinh cũng đã thúc đẩy các nước bên ngoài khu vực ủng hộ chiến lược Ấn Độ Dương — Thái Bình Dương của Mỹ. Đáng chú ý nhất là năm 2018, Anh và Pháp đã tham gia vào các hoạt động tự do hàng hải và hiện diện trong các hoạt động trên biển ở Biển Đông để thách thức các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc. Vào ngày 17/6, họ cùng phối hợp với các nước còn lại của Nhóm G7, bày tỏ quan ngại sâu sắc về luật an ninh quốc gia mới của Bắc Kinh đối với Hồng Kông.
Tuy nhiên, không phải tất cả các quốc gia trong khu vực đều cảm thấy thoải mái khi ủng hộ chiến lược Ấn Độ — Thái Bình Dương và Washington không nên mong đợi nhiều sự ủng hộ từ Campuchia, Lào, Myanmar, hoặc nhiều hơn nữa từ Thái Lan, nước vẫn là đồng minh của Mỹ. Ngoài ra là Singapore, đồng minh an ninh theo truyền thống, đóng vai trò là cầu nối giữa Mỹ và Trung Quốc, với việc Thủ tướng Lý Hiển Long kêu gọi Mỹ “ngừng coi Trung Quốc là kẻ thù”.
Điều đó chỉ bởi vì nhiều nước đang ủng hộ các mục tiêu của Mỹ không nhất thiết có nghĩa là họ đang chọn Mỹ thay vì Trung Quốc. Thật vậy, hầu hết, nếu không muốn nói là tất cả các nước Đông Nam Á rất có thể ở trong chế độ “bảo hiểm rủi ro” để tránh đối kháng với cả hai bên. Nhưng nó có nghĩa là các quốc gia Ấn Độ Dương — Thái Bình Dương ngày càng tỏ ra lo lắng trước hành vi của Trung Quốc, và nếu xu hướng này được duy trì, thì Bắc Kinh có thể xa lánh các quốc gia này hơn nữa, và có lẽ cả các quốc gia khác. Cuối cùng, họ có thể quay ra tích cực ủng hộ các mục tiêu của Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa tuần trước đã bắt đầu chuyến công du bằng cách đến thăm Malaysia, Indonesia, Brunei và Philippines.
Grossman kết luận, nếu không tự điều chỉnh, Bắc Kinh có thể chỉ còn được chào đón bởi những nước như Triều Tiên, Pakistan, Campuchia và Nga, những “người bạn” duy nhất của họ ở Ấn Độ Dương — Thái Bình Dương. Đó sẽ là một thảm họa.
Theo Nikkei Asian Reviews,
Hương Thảo biên dịch