An Liên
Kiểm soát thời tiết có thể sẽ không còn là một khái niệm viễn tưởng trong tương lai, bởi vì một cỗ máy kiểm soát thời tiết có thể đã được phát minh. Quốc vụ viện Trung Quốc đã ban hành “Ý kiến về việc thúc đẩy phát triển chất lượng cao việc điều chỉnh thời tiết nhân tạo” vào tháng 12, với mục tiêu cải thiện hệ thống “Điều chỉnh thời tiết nhân tạo” vào năm 2025
Về vấn đề này, nhà báo Adam Minter đã bình luận trong một bài báo đặc biệt trên tờ “Bloomberg” rằng kế hoạch này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng khan hiếm nước ở các nước láng giềng. “Điều tồi tệ nhất là nó trông giống như một vũ khí”.
Theo “Ý kiến của Văn phòng chung của Hội đồng Nhà nước về việc thúc đẩy sự phát triển công trình sửa đổi thời tiết chất lượng cao” được công bố ngày 24/11 và được Quốc Vụ viện công bố vào ngày 2/12, Quốc vụ viện đã đồng ý thúc đẩy sự phát triển của công trình sửa đổi thời tiết chất lượng cao và các mục tiêu phát triển để “đến năm 2025, hình thành một hệ thống dịch vụ được tổ chức tốt, tinh vi và hiệu quả trong công tác điều chỉnh thời tiết, có những đột phá quan trọng trong nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu phát triển công nghệ then chốt, các tiêu chuẩn hiện đại hóa và khả năng phục vụ hoàn thiện được cải thiện đáng kể, đồng thời nâng cao đáng kể khả năng phòng ngừa rủi ro an ninh. Môi trường hệ thống, cơ chế và chính sách sẽ được tối ưu hóa hơn. Diện tích bị ảnh hưởng bởi các hoạt động tạo mưa nhân tạo (tuyết) sẽ đạt 5,5 triệu km vuông và diện tích của các hoạt động phòng chống mưa đá nhân tạo sẽ đạt 580.000 km vuông. Đến năm 2035, chúng tôi sẽ thúc đẩy hoạt động kinh doanh, công nghệ và điều chỉnh thời tiết nhân tạo của Trung Quốc, khả năng phục vụ sẽ đạt đến trình độ tiên tiến trên thế giới”.
Về nâng cao khả năng giám sát, “điều phối và cải thiện khả năng giám sát của vệ tinh khí tượng, tăng tốc bổ sung các thiếu sót trong việc phát hiện mưa và mây trên không, bổ sung việc triển khai thiết bị phát hiện mưa trên mặt đất, v.v.”. Về cải thiện khả năng hoạt động, “phát triển máy bay tăng cường mưa hiệu suất cao, đẩy mạnh việc xây dựng các cơ sở hỗ trợ nghiệp vụ và các phương tiện phục vụ khai thác tàu bay thường trú, nâng cao trình độ xúc tác chính xác, thông tin liên lạc tức thời và hỗ trợ chuyên môn. Cài đặt, thúc đẩy việc áp dụng các loại đạn dược hoạt động hiệu quả, an toàn. Xây dựng một trang web thông minh tích hợp việc giám sát và vận hành. Khám phá các phương pháp mới trong hoạt động điều chỉnh thời tiết nhân tạo như máy bay không người lái cỡ lớn”.
Khi Quốc vụ viện Trung Quốc công bố báo cáo này, nó đã gây ra các cuộc thảo luận giữa nhiều chuyên gia và học giả. Bloomberg đã đăng một bài bình luận của tác giả Minter, trong đó cho biết Trung Quốc đại lục đã thông báo trong tháng này rằng họ có kế hoạch mở rộng năng lực tạo mưa cho gần như toàn bộ đất nước vào năm 2025, chiếm khoảng 60% diện tích đại lục. Tuy nhiên, thông tin chi tiết vẫn chưa rõ ràng, và ngày càng có nhiều lo ngại về việc quân đội sử dụng những khả năng này để tác động hòng thay đổi khí hậu. Đây không chỉ là về lượng mưa.
Ông Minter tuyên bố rằng mặc dù chính quyền Trung Quốc cũng đã phê chuẩn hiệp ước vào năm 2005, nhưng mối quan tâm của họ trong việc kiểm soát thời tiết và môi trường vẫn không hề thuyên giảm. Năm 2017, cơ quan ra quyết định kinh tế cao nhất đã đầu tư 175 triệu USD vào hệ thống biến đổi khí hậu. Mục tiêu là mang lại lượng mưa nhiều hơn cho khoảng 10% lãnh thổ. Báo cáo cho biết, Tập đoàn Quốc phòng và Hàng không Đại lục Trung Quốc đã xây dựng hàng nghìn buồng đốt nhiên liệu vào năm 2018. Mục tiêu là tạo ra lượng mưa lớn trên cao nguyên Thanh Hải – Tây Tạng, vì vậy thông báo vào tháng 12 là một diễn biến có thể lường trước, nhưng tiến độ này đã làm dấy lên nhiều nghi ngờ giữa các nhà khoa học.
Thành công trong việc “kiểm soát thời tiết” của Trung Quốc đã khiến các nước láng giềng lo ngại, điều mà Hoa Kỳ đã trải qua hơn một thập kỷ trước. Ông Minter cho rằng kế hoạch của chính quyền Trung Quốc có thể tác động tiêu cực đến các khu vực gió mùa và lượng mưa thường xuyên. Ông cũng kêu gọi thế giới đối mặt với vấn đề này một cách thẳng thắn: “Trong một khu vực vốn đã căng thẳng do tranh giành nguồn nước, những thay đổi về thời tiết dường như cấu thành nên một áp lực ngoại giao; quan trọng nhất, nó giống như một thứ vũ khí”.
Theo một bản tin của Đài Phát thanh Truyền hình Trung ương Trung Quốc hồi năm 2019, Giáo sư Jian Xushen thuộc Khoa Địa lý và Tài nguyên Môi trường tại Đại học Quốc gia Đài Loan cho biết các quốc gia trên thế giới đã phát triển tư tưởng “thuần hóa thời tiết” trong các kế hoạch dự phòng của họ để đối mặt với biến đổi khí hậu. Đã có rất nhiều công nghệ được sử dụng trên thế giới để điều chỉnh thời tiết nhân tạo, nhưng chủ yếu trong các hoạt động thương mại tư nhân. Tuy vậy chính quyền Trung Quốc thì đang tích cực phát triển việc này bằng cách sử dụng các nguồn lực quốc gia và thành lập các “văn phòng điều chỉnh thời tiết”, gần như đã được cố định và bình thường hóa.
Jian Xushen cũng đưa ra một ví dụ rằng các hoạt động ngoài trời quy mô lớn ở nhiều tỉnh và thành phố ở Trung Quốc đại lục hiện đòi hỏi phải “đảm bảo được một bầu trời trong xanh”. Trường hợp nổi tiếng nhất của công nghệ điều chỉnh thời tiết nhân tạo là việc thực hiện thành công mục tiêu “xua đuổi” mưa vào đêm khai mạc Thế vận hội Bắc Kinh 2008. Công nghệ này cũng được sử dụng trong các lĩnh vực an ninh lương thực, an ninh sinh thái và an ninh nguồn nước.
Tuy nhiên, Jian Xushen cũng nhấn mạnh rằng còn nhiều điều chưa được biết đến về công nghệ điều chỉnh thời tiết nhân tạo, chẳng hạn như không thể đảm bảo đúng sản lượng mưa và địa điểm mưa rơi tùy chọn. Chính vì vậy, Ấn Độ hồi năm 2018 đã phàn nàn rằng hoạt động thúc đẩy mưa của chính quyền Trung Quốc đã gây ra một thảm họa ở Ấn Độ với mưa lớn và lũ lụt. Trước đây, Iran cũng lên án các hoạt động tăng cường mưa của Israel vì đã gây ra tình trạng khô hạn ở nước này. Điều này cho thấy những trận mưa lớn và bão tuyết tăng cường do công nghệ điều chỉnh thời tiết nhân tạo nếu gây ra thương vong cho người và gia súc, có thể làm dấy lên nghi ngờ về mặt đạo đức của loại hoạt động này.
Về vấn đề này, Jian Xushen tin rằng sự phát triển cạnh tranh của quyền lực chính trị quốc gia đã dần dần được hiện thực hóa từ bàn giấy lên không gian thực. Thế giới cần phải lên tiếng phản đối các quốc gia có nguy cơ cao luôn né tránh các vấn đề đạo đức môi trường gây tranh cãi, cho dù dưới danh nghĩa tìm kiếm một giải pháp nhanh chóng cho vấn đề biến đổi khí hậu hay hoạt động can thiệp khí hậu.
Jian Xushen đã đưa ra nghi vấn rằng, khi một quốc gia có thể kiểm soát được thời tiết, khí quyển và không khí thì liệu nó có thể sử dụng không khí để điều chỉnh hướng di chuyển của con người trong tương lai hay không. Đây là một hướng đi cần đến sự quan tâm và nghiên cứu đúng mực.