Duy Nghĩa
Trong một bài bình luận gần đây trên tờ Asia Nikkei, biên tập viên cao cấp Katsuji Nakazawa cho rằng bức ảnh lạ trong văn phòng ông Tập có chứa bí mật lý giải cho câu hỏi tại sao Bắc Kinh chống lại các cuộc điều tra Covid 19.
Là người đã từng dành 7 năm sống ở Trung Quốc, với tư cách là phóng viên và sau đó là trưởng văn phòng Nikkei tại Trung Quốc, ông Nakazawa cho hay “vào mỗi dịp cuối năm, khi Trung Quốc chuẩn bị cho 12 tháng tới, người ta lại được chiêm ngưỡng văn phòng tráng lệ của Chủ tịch Tập Cận Bình. Được bao quanh bởi những chiếc kệ bằng gỗ gụ chất đầy sách, nhà lãnh đạo nói chuyện trước ống kính, suy ngẫm về một năm tuyệt vời đã qua”.
Giống như văn phòng của nhiều nguyên thủ thế giới, văn phòng của ông Tập được trang trí bằng những bức ảnh về gia đình và những địa điểm đáng nhớ, nơi ông Tập đã đến thăm trước đây.
“Điểm khác biệt là những bức ảnh này được lựa chọn cẩn thận và sắp xếp một cách có chủ đích, tất cả đều hòa quyện để khắc họa một hình ảnh nhất định. Một số bức ảnh đã ở đó kể từ năm đầu tiên ông Tập nắm quyền, chẳng hạn như bức ảnh ông Tập đẩy xe lăn cho cha mình, ông Tập Trọng Huân”, ông Nakazawa nhận xét.
Bộ ảnh mới của năm nay, bao gồm các cảnh trong chuyến thăm của ông Tập đến các vùng trên khắp Trung Quốc, cũng như một số cảnh mang tính kỷ niệm, chẳng hạn như ông Tập và vợ mình, ca sĩ Bành Lệ Viên, tạo dáng trước Đài phun nước lớn ở Cố cung Viên Minh Viên ở Bắc Kinh, khi cả hai người đều rất trẻ hơn.
Tuy nhiên trong bộ ảnh sưu tập này có một bức ảnh trông rất ‘trong sáng’, mà theo ông Nakazawa lại chính là “chìa khóa để hiểu tại sao trong gần một năm, Trung Quốc đã từ chối chấp nhận một cuộc điều tra thực địa toàn diện về nguồn gốc của COVID-19”.
Trên giá sách bên tay trái, khi ông Tập đọc bài diễn văn mừng năm mới 2021 hôm 31/12, là một bức ảnh cho thấy ông Tập được vây quanh bởi những thiếu niên nam nữ thuộc dân tộc thiểu số Va ở tỉnh Vân Nam, Tây Nam Trung Quốc. Trong trang phục truyền thống màu đỏ, những đứa trẻ hát một bài hát và vẫy tay chào tạm biệt nhà lãnh đạo ở thành phố Đằng Xung (Tengchong) hôm 19/1/2020. Thành phố này là một trong những điểm dừng chân trong chuyến thị sát của ông Tập tới tỉnh Vân Nam.
“Thoạt nhìn, nó trông giống như bất kỳ bức ảnh ấm lòng nào khác về việc ông Tập đang thực hiện một chuyến thị sát địa phương. Nhưng mấu chốt là thời điểm, ngày 19/1/ 2020. Ông Tập vào ngày này đang ở tỉnh Vân Nam, cách Bắc Kinh gần 3.000 km”, ông Nakazawa lưu ý.
Vào 6 giờ chiều ngày hôm sau (20/1/2020), từ Vân Nam, ông Tập đã ban hành mệnh lệnh quan trọng đầu tiên cho các quan chức Trung Quốc, để đối phó với sự lây lan của một chủng virus corona mới.
Cũng vào ngày 20/1/2020, một chuyên gia y tế có thẩm quyền của Trung Quốc, người đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống lại sự bùng phát của bệnh SARS vào đầu những năm 2000, lần đầu tiên thừa nhận rằng loại virus mới đang lây lan “từ người sang người”.
Trong khi virus gây ra COVID-19 đang lan truyền với tốc độ chóng mặt bên trong và xung quanh Vũ Hán, và bắt đầu vươn ra ngoài đất nước, ông Tập không có ở Bắc Kinh. Chủ tịch Tập đã đến thăm Myanmar vào ngày 17-18/1, sau đó di chuyển đến tỉnh Vân Nam gần đó, nơi ông Tập tận hưởng không khí lễ hội trước Tết Nguyên đán trong 3 đêm.
“Ngẫm lại, đây là khung thời gian quan trọng mà Trung Quốc có thể ngăn chặn virus lây lan sang phần còn lại của thế giới. Nhưng ông Tập đã đi vắng 5 ngày, và phải đến ngày 21/1, ông Tập mới trở lại thủ đô”, ông Nakazawa nói.
Trường hợp đầu tiên nhiễm Covid ở Vũ Hán được cho là đã xuất hiện vào đầu tháng 12/2019. Chính phủ Trung Quốc đã phong tỏa thành phố miền trung Trung Quốc vào ngày 23/1 năm ngoái, và 7 ngày sau đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố đợt bùng phát này là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu.
“Theo giả thuyết, nếu một cuộc điều tra của WHO về nguồn gốc của COVID-19 nói rõ rằng virus corona thực sự bắt đầu từ Trung Quốc, điều đó chắc chắn sẽ làm nổi bật sự thất bại của lãnh đạo Trung Quốc trong việc áp dụng các biện pháp hiệu quả trong gần 2 tháng”, ông Nakazawa nhận định.
Cho đến khi có mệnh lệnh đầu tiên từ ông Tập vào ngày 20/1, chính phủ Trung Quốc vẫn chưa thừa nhận khả năng lây truyền bệnh từ người sang người.
Do đó, ông Nakazawa cho rằng “nhiệm vụ ngoại giao lớn nhất của Trung Quốc trong năm qua, là chống lại bất kỳ lập luận quốc tế nào cho rằng nước này phải chịu trách nhiệm về một đại dịch vẫn đang hoành hành trên thế giới. ‘Ngoại giao chiến lang’ đã được triển khai, bao gồm áp lực chưa từng có đối với Úc để đáp trả lời kêu gọi của quốc gia này về một cuộc điều tra quốc tế độc lập về nguồn gốc của virus”.
“Cuối cùng, hôm thứ Năm [14/1/2021], sau một năm ròng rã, Trung Quốc mới sẵn lòng đón nhận một nhóm điều tra của WHO”, ông Nakazawa chỉ trích.
Theo ông Nakazawa, bức ảnh chụp những đứa trẻ ở thành phố Va, Vân Nam được đặt trong văn phòng của ông Tập, là vì một lý do khác.
Đây là bức ảnh đầu tiên được trưng bày trong số các bức ảnh của năm nay trên một trang web tương tác của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc. Bức ảnh thứ hai cho thấy ông Tập đến thăm một doanh trại quân đội ở biên giới tỉnh Vân Nam cùng ngày.
Những bức ảnh thị sát Vân Nam này hiển thị một trong những thành tựu quan trọng nhất của ông Tập trong năm 2020: xóa đói nghèo ở các vùng sâu vùng xa, và cải thiện sinh kế của người dân tộc thiểu số. “Và lịch sử của Trung Quốc ‘thấm nhuần’ chúng với ý nghĩa quan trọng”, ông Nakazawa nhận xét với ý châm biếm.
Ngoài ra, ông Nakazawa cho rằng những bức ảnh đó cũng quan trọng như bức ảnh tiếp theo, trong đó ông Tập đang thị sát Vũ Hán, tâm chấn của đại dịch, hôm 10/3/2020. Bức ảnh này được để ở đó, là nhằm đánh dấu một thành tựu khác của năm 2020: chiến thắng trước tai họa của virus corona.
“Bao bọc xung quanh mình, với những người dân tộc thiểu số, là một mánh khóe yêu thích của ông Mao Trạch Đông, người sáng lập của Trung Quốc cộng sản”, ông Nakazawa nhận định.
Giải thích cho nhận định này, ông Nakazawa đưa ra ví dụ về một cuộc triển lãm nghệ thuật được tổ chức ở Bắc Kinh vào năm 2019, để kỷ niệm 70 năm ngày thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, một bức tranh có tiêu đề “Đại đoàn kết toàn dân tộc” đã được trưng bày, mô tả ông Mao được vây quanh bởi những người hân hoan, từ nhiều dân tộc khác nhau.
Việc ông Tập đặt bức ảnh các thiếu nhi nam nữ ở thành phố Va, gợi nhớ rất nhiều đến cuốn sách của Mao. Điều cần thiết là bức ảnh đó phải có tại văn phòng của ông Tập vào đầu năm 2021, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc, khi ông Tập tìm cách tiếp bước ông Mao, để trở thành “chủ tịch nước trọn đời”.
Tuy nhiên, theo ông Nakazawa, ý nghĩa chính trị của bức ảnh chỉ là để sử dụng ở trong nước.
Ông Nakazawa cho rằng, “đối với vô số người đang đau khổ và lo sợ Covid-19 trên khắp thế giới, bức ảnh đó và bức ảnh Vân Nam khác, là biểu tượng cho sự thất bại của Trung Quốc trong phản ứng ban đầu đối với sự bùng phát virus corona”.
Vũ Hán là thành phố có 11 triệu dân, khoảng 5 triệu người vào thời điểm đó đã rời thành phố, để đi nghỉ lễ trong nước và nước ngoài, trước Tết Nguyên đán. Cùng với những người ở những nơi khác của đất nước có thể đã tiếp xúc gần với họ, hàng trăm nghìn người Trung Quốc đã rời đến Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, và phần còn lại của Châu Á.
Đặc tính phức tạp của loại virus này, là những người bị nhiễm không có triệu chứng đáng chú ý, có thể truyền bệnh cho người khác. Hàng triệu du khách dường như khỏe mạnh, đi du lịch khắp thế giới, có thể là tiền đề của một thảm họa.
Nếu Trung Quốc cấm du lịch nước ngoài vào cuối năm 2019 hoặc chậm nhất là nửa đầu tháng 1/2020, thì có thể làm chậm lại đáng kể tốc độ lây lan của virus.
Ông Nakazawa cũng cho rằng “WHO phải chịu trách nhiệm”.
Tại cuộc họp của ủy ban khẩn cấp được tổ chức hôm 23/1/2020, cơ quan này đã không tuyên bố vụ bùng phát là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu. Vào thời điểm đó, WHO kết luận rằng còn quá sớm để đưa ra một tuyên bố như vậy, dựa trên thông tin nhận được từ Trung Quốc. WHO kết luận, lây truyền từ người sang người chủ yếu là giữa các thành viên gia đình và nhân viên y tế, và không hoàn toàn ở giai đoạn đe dọa toàn cầu.
Nhìn lại dòng thời gian, ông Nakazawa lưu ý, “phải đến ngày 21/1, ông Tập mới từ Vân Nam trở về Bắc Kinh. Nếu WHO đã ban bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu vào giai đoạn này, trước khi ông Tập thực hiện đầy đủ các nỗ lực chống virus corona của Trung Quốc – và dựa trên thông tin nhận được từ Trung Quốc khi ông Tập vắng mặt – thì nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ mất mặt. Đó là điều mà Trung Quốc muốn tránh. Nhưng đánh giá sai lầm của WHO đã khiến cho các quốc gia khác mất cảnh giác, và tình hình trở nên tồi tệ hơn nhiều trong những tháng tiếp theo”.
Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus luôn chiếu cố đến Trung Quốc. Nhưng vào đầu tháng này (1/2021), khi nhóm điều tra viên bị cấm đến Trung Quốc, ông Tedros thậm chí còn tỏ ra thất vọng và nói rằng “rất thất vọng” trước Bắc Kinh.
Theo ông Nakazawa, những rào cản chính trị cực đoan, vốn cản trở cuộc điều tra của WHO, được Trung Quốc dựng lên do lo sợ rằng một cuộc điều tra có thể làm sáng tỏ việc ông Tập vắng mặt ở Bắc Kinh trong những ngày đầu của đại dịch. Cũng có giả thuyết cho rằng trường hợp virus corona đầu tiên ở Vũ Hán, thực sự có thể đã xuất hiện sớm hơn nhiều so với đầu tháng 12/2019, như chính phủ Trung Quốc tuyên bố.
Rào cản chính trị gần đây đã được bộc lộ khi Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị trả lời phỏng vấn của Tân Hoa Xã và Tập đoàn Truyền thông Trung Quốc, được công bố vào ngày 2/1/2021.
“Chúng tôi đã chạy đua với thời gian và là quốc gia đầu tiên báo cáo các trường hợp với thế giới. Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy đại dịch có thể là do các đợt bùng phát riêng biệt ở nhiều nơi trên thế giới gây ra”, ông Vương tuyên bố.
Về vấn đề này, ông Nakazawa cho rằng “nguồn gốc đại dịch không thuộc thẩm quyền xét xử của các bộ trưởng ngoại giao; chúng là những vấn đề khoa học, không phải ngoại giao. Với việc nhóm của WHO vẫn chưa bắt đầu cuộc điều tra của mình, Trung Quốc đang cố gắng thiết lập các thông số cho những gì họ có thể kết luận”.
Thật trùng hợp, theo ông Nakazawa, Vân Nam cung cấp môi trường sống rộng lớn cho loài dơi, chúng được cho là có mang một loại virus, có trình tự bộ gen tương tự như của chủng virus corona mới. Các chuyên gia của WHO đã chỉ ra rằng một cuộc điều tra thực địa ở Vân Nam và các nơi khác, là rất quan trọng để tìm ra nguồn gốc của đại dịch.
“Ông Tập đã tuyên bố vào tháng 3/2020 rằng nguồn gốc của virus nên được tìm kiếm một cách khoa học. Chúng ta hãy hy vọng ông ấy giữ lời hứa”, ông Nakazawa lưu ý và kết luận.