Thiện Đức
Các nhà quan sát thị trường cho rằng mặc dù ĐCSTQ rất giỏi trong việc trả đũa các lệnh trừng phạt của phương Tây khi khiến 1,4 tỷ người tiêu dùng tẩy chay các công ty nước ngoài như H&M và Nike, nhưng lần này kịch bản không phát triển theo hướng mà ĐCSTQ mong muốn, theo Epoch Times.
Nhà phân tích thị trường của Bloomberg, bà Clara Ferreira Marques, đã viết trong một bài bình luận hôm thứ Tư (31/3): “Tẩy chay các công ty nước ngoài vì nhân quyền. Đây là một vấn đề nảy sinh với các nhà lãnh đạo độc tài, những người khiến người dân bị thiệt hại nặng nề về kinh tế khi theo đuổi các mục tiêu khác, giống như Myanmar, Triều Tiên hay Nga”.
Bà Marques nói rằng Trung Quốc có 1,4 tỷ người tiêu dùng và ĐCSTQ cũng dễ dàng sử dụng vũ khí lợi hại này; chỉ là việc tẩy chay sẽ khiến thế giới bên ngoài chú ý hơn đến các cáo buộc nhân quyền của ĐCSTQ chống lại người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương và các dân tộc thiểu số khác. Đây chắc hẳn không phải là kết quả của các cuộc tấn công mà Bắc Kinh và các “sói chiến” của ĐCSTQ mong muốn.
Tuần trước, Đoàn Thanh niên Cộng sản, “cánh tay nối dài” của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã công khai chỉ trích tuyên bố cũ của công ty Thụy Điển H&M về việc ngừng sản xuất bông Tân Cương vào năm ngoái, và sau đó đã phát động một làn sóng tẩy chay trên Internet ở Trung Quốc đại lục. Nhiều công ty thương mại điện tử, công ty taxi và ứng dụng bản đồ đã xóa mọi thông tin về H&M và một số cửa hàng của H&M ở Trung Quốc đã bị hủy niêm yết hoặc đóng cửa.
Các thương hiệu bị tẩy chay đã lan sang Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Đức và Nhật Bản, gây ra sự chú ý trên toàn cầu về việc ĐCSTQ tẩy chay các thương hiệu phương Tây.
Đây là làn sóng tẩy chay mới nhất do ĐCSTQ khởi xướng ở Trung Quốc. Trước đây, ĐCSTQ đã ban hành các hạn chế đối với Hàn Quốc và ngăn cản khách du lịch đến Hàn Quốc để trừng phạt Seoul vì đã triển khai hệ thống chống tên lửa của Hoa Kỳ; trừng phạt người quản lý của đội bóng rổ Mỹ vì ủng hộ bài phát biểu của Hồng Kông và hủy bỏ việc phát sóng các trận đấu bóng rổ; lần này là tẩy chay các thương hiệu phương Tây vì những doanh nghiệp này bày tỏ lo ngại về việc lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương vài tháng trước.
Bắt các công ty nước ngoài làm con tin
Một Trung Quốc trở nên hung hăng trong tay ĐCSTQ đang buộc các công ty nước ngoài này phải chọn lựa. Cho đến nay, Bắc Kinh ám chỉ rằng họ sẽ không chấp nhận sự mập mờ của các công ty nước ngoài; và không có dấu hiệu nào cho thấy ĐCSTQ sẽ ngừng kích động sự phẫn nộ của người dân – bất kể sự phẫn nộ đó là thật hay giả.
Trước đây, một số lượng lớn các công ty phương Tây thường giữ im lặng về hiện trạng nhân quyền ở Trung Quốc để tránh sự tức giận của ĐCSTQ. Là một thực thể kinh tế, các công ty dám chủ động đứng lên phản đối các chính sách của Bắc Kinh là rất hiếm thấy.
Margaret Lewis, giáo sư luật và chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Seton Hall, Hoa Kỳ, nói rằng các công ty nước ngoài hiện đang phải đối mặt với những quyết định khó khăn. “Bạn có thể ở lại [Trung Quốc] và trở thành đồng phạm hoặc rút lui”. “Điểm trung gian giữa hai bên ngày càng khó tìm. Đó là một lựa chọn khó khăn”.
Tuy nhiên, thời điểm diễn ra cuộc tẩy chay này trùng với thời điểm 27 quốc gia châu Âu, cũng như Hoa Kỳ, Anh và Canada đang phối hợp xử phạt 4 quan chức ở Tân Cương và một thực thể của Trung Quốc. Ngoài việc công khai trả đũa các lệnh trừng phạt đối với Châu Âu và Vương quốc Anh, ĐCSTQ cũng nhắm vào các công ty thương hiệu phương Tây đã công khai không sử dụng bông Tân Cương vào năm ngoái.
Chính sách của ĐCSTQ đối với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương đã bị Washington coi là tội ác diệt chủng và tội ác chống lại loài người vào tháng Giêng. Sau đó, Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh, Canada, và các nước khác đều lên án và trừng phạt.
Đây là lần đầu tiên Liên minh châu Âu công bố các biện pháp trừng phạt đối với vấn đề nhân quyền của ĐCSTQ kể từ sau sự kiện Thiên An Môn; việc Bắc Kinh lựa chọn một công ty Thụy Điển như H&M, để trừng phạt là điều dễ hiểu.
Tờ Wall Street Journal đưa tin: “Mục đích [của ĐCSTQ] có thể là tạo ra nỗi đau lớn ở châu Âu, để châu Âu không dám hợp tác với Hoa Kỳ trong tương lai và thực hiện các biện pháp đối phó hơn nữa về nhân quyền hoặc các vấn đề khác”.
Nhưng việc Bắc Kinh trả đũa các công ty châu Âu sẽ gây ra nhiều bất mãn hơn cho người dân châu Âu và càng đẩy châu Âu về phía Hoa Kỳ. Therese Raphael, một nhà báo khác của Bloomberg, đã viết hôm thứ Tư rằng các biện pháp trừng phạt của Bắc Kinh đối với các nước phương Tây sẽ chỉ làm gia tăng sự nghi ngờ của quốc tế đối với chính quyền Trung Quốc.
Còn nhiều công ty dũng cảm
Hầu hết các công ty nước ngoài hoạt động tại Trung Quốc đều rất thận trọng, họ không muốn để lại ấn tượng rằng họ chỉ trích chính quyền ĐCSTQ. Ngay cả khi bị tấn công bởi lực lượng mạng theo chủ nghĩa dân tộc ngày càng tăng của ĐCSTQ, họ sẽ chọn cách bình tĩnh.
Như Jeffrey Wasserstrom, một nhà sử học tại Đại học California, Irvine đã nói, chiến lược chủ nghĩa dân tộc của ĐCSTQ nhằm siết chặt cái gọi là “công ty có lỗi” luôn hiệu quả; và Bắc Kinh luôn giỏi yêu cầu các công ty nước ngoài xin lỗi với lý do “làm tổn hại đến tình cảm của người dân Trung Quốc” và có thể tận dụng cơ hội để trốn thoát mà không phải trả tiền cho các chính sách Tân Cương hoặc Hồng Kông của họ.
Nhưng đối với vấn đề lao động cưỡng bức, nguồn tài trợ cho các công ty nước ngoài – các nhà đầu tư quỹ môi trường, xã hội và chính phủ – có thể không chấp nhận thỏa hiệp.
Reuters đưa tin hôm thứ Ba (30/3) rằng hơn 50 nhóm nhà đầu tư từ các nhóm tôn giáo, quỹ hưu trí công và công đoàn cho biết họ đang liên hệ với hơn 40 công ty đa quốc gia, bao gồm H&M, VF Corp, Hugo Boss và Inditex (Công ty mẹ của Zara), yêu cầu họ cung cấp thêm thông tin về chuỗi cung ứng và thúc giục họ rút khỏi các liên kết hoặc bộ phận có thể dẫn đến vi phạm nhân quyền.
Theo báo cáo, các nhà đầu tư đang gây áp lực lên các công ty phương Tây về cáo buộc vi phạm nhân quyền ở Tân Cương, Trung Quốc. Khi căng thẳng tiếp tục leo thang, các thương hiệu cố gắng duy trì mối quan hệ kinh doanh phải đối mặt với nhiều thách thức.
Lợi ích và lựa chọn đạo đức tiếp theo mà các công ty này sẽ phải đối mặt là thỏa thuận tài trợ cho Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh 2022.
“Các công ty này phải ứng phó với áp lực của cổ đông và chi phí cơ hội”, nhà phân tích thị trường của Bloomberg, Marques cho biết: “Bởi vì danh tiếng của (thương hiệu) và hàng nghìn tỷ quỹ đầu tư bền vững đang bị đe dọa, (các công ty) có thể không chống chọi được với kết quả mà chính phủ (ĐCSTQ) mong đợi”.
Chịu thiệt là người dân Trung Quốc
China Daily, cơ quan ngôn luận của ĐCSTQ, đã bắt đầu đưa tin trong tuần này rằng một số nhà máy bông ở Tân Cương có thể xem xét việc sa thải lao động.
Các nhà phân tích trong ngành nói với Bloomberg rằng để tránh bị người mua toàn cầu tẩy chay, các nhà sản xuất dệt may nước ngoài có thể tăng nhập khẩu bông từ những nơi khác để thay thế bông Tân Cương, chiếm khoảng 1/5 nguồn cung toàn cầu và hơn 80% nguồn cung của Trung Quốc.
Tờ Wall Street Journal đưa tin trước đó rằng trong bối cảnh hiện nay, các thương hiệu tiêu dùng phương Tây sẽ ngày càng phải lựa chọn giữa khách hàng nội địa và khách hàng Trung Quốc. Một mặt, khách hàng trong nước tin rằng những cuộc đàn áp nhân quyền như ở Tân Cương là đáng xấu hổ; mặt khác, khách hàng Trung Quốc thường không nhận ra chính phủ của họ đang làm gì và họ bị bao vây bởi những thông tin sai lệch từ các phương tiện truyền thông trong nước, được miêu tả là những nỗ lực đạo đức giả của nước ngoài nhằm trấn áp Trung Quốc.
Chỉ ba ngày sau cuộc tẩy chay, cư dân mạng Trung Quốc đã đến các phòng phát trực tiếp (webcast) trên mạng bán Nike , Adidas và các thương hiệu khác để hạch sách vô cớ. Họ cũng yêu cầu đình chỉ các phòng phát trực tiếp, gỡ bỏ sản phẩm và bị đe dọa “thay đổi công việc”.
Cũng có những tấm biển phản đối của cư dân mạng xuất hiện ở lối vào của các cửa hàng H&M, ngăn không cho những khách hàng khác vào cửa hàng mua hàng, nhưng cuối cùng họ đã bị cảnh sát bắt đi.
Ngay cả các blogger trực tuyến trong nước ở Trung Quốc cũng nhắc nhở rằng tẩy chay sản phẩm của các quốc gia khác thực chất là “tự lấy đá đập chân mình”. Phần lớn nhân viên trong các studio trực tiếp của Nike và cửa hàng H&M cũng là người Trung Quốc, hầu hết hàng hóa được bán trong đó là đều hàng Trung Quốc, và việc tẩy chay này vô tình có thể là một đòn giáng mạnh vào công việc của chính gia đình bạn.
Chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc, Yokogawa cũng cho biết, xuất khẩu bông của Tân Cương không lớn và chủ yếu xuất khẩu sau khi sản xuất hàng dệt có thương hiệu ở Trung Quốc, nếu tiếp tục tẩy chay các thương hiệu may mặc nước ngoài, cuối cùng Trung Quốc sẽ bị thiệt hại.
“Nguồn gốc sự tẩy chay của Trung Quốc là bông Tân Cương… Giờ đây, việc tẩy chay quy mô lớn đối với các thương hiệu quốc tế, tức là [tẩy chay] một phần hàng dệt may xuất khẩu của Trung Quốc, đang buộc dây chuyền công nghiệp phải nhanh chóng di dời. Và tác động sẽ là thu nhập ngoại hối của Trung Quốc và việc làm trong nước. Hai điều này là những thứ ĐCSTQ không thể để mất”, ông nói.
Nhà phân tích Marques của Bloomberg cho biết: “Tẩy chay các công ty nước ngoài vì nhân quyền. Đây là vấn đề nảy sinh với các nhà lãnh đạo độc tài, những người khiến người dân chịu thiệt hại kinh tế đáng kể khi theo đuổi các mục tiêu khác, giống như Myanmar, Triều Tiên hay Nga”.
Bà nói thêm: “Hiện tại, chỉ có một kết quả rõ ràng của sự hỗn loạn này, và đó là tiếng ồn. Việc tẩy chay sẽ khiến mọi người lo ngại về các cáo buộc lạm dụng tàn bạo đối với người Duy Ngô Nhĩ của Trung Quốc và các nhóm dân tộc thiểu số khác, bởi vì những nơi này hiện quá ít được phơi bày. Tuy nhiên, đây hẳn không phải là điều mà Bắc Kinh và sói chiến của họ mong muốn”.