Huy Lâm
Sống ở bên này, hầu như ai cũng cần có chiếc xe để đi làm hoặc đi đây đi đó khi cần. Nó giống như đôi chân thứ nhì của người ta vậy, thiếu nó nhiều sinh hoạt trong cuộc sống trở nên giới hạn. Thế nên, bán xe là một trong những ngành kinh doanh ăn nên làm ra, lúc nào cũng có lời.
Và trong gần một thế kỷ kể từ khi xuất hiện, các đại lý xe hơi vẫn giữ được diện mạo mang tính biểu tượng của chúng ngay cả khi kỹ thuật đã làm thay đổi hầu như mọi ngóc ngách trong lãnh vực kinh doanh. Tại các thành phố cũng như thị trấn trên khắp nước, các đại lý xe hơi tìm đủ mọi cách để lôi kéo khách hàng tới các phòng trưng bày và các bãi đậu xe rộng bát ngát của họ, nơi mà người mua có quyền mặc cả để có được mức giá tốt nhất. Nhưng dường như mô hình kinh doanh này cũng cho thấy là đang bắt đầu lỗi thời.
Cách mà người ta mua và bán xe hiện đang có nhiều thay đổi. Và ngày càng có nhiều người ngồi ở nhà rồi lên mạng trực tuyến tìm và mua xe. Sự thay đổi này đã bắt đầu từ trước khi có đại dịch, nhưng đã tăng tốc trong khoảng thời gian 18 tháng qua trong khi đại dịch Covid-19 thúc đẩy người ta theo xu hướng mua sắm từ nhà nhiều hơn và nhu cầu mua xe theo cách thức mới này cũng tăng một cách bất ngờ.
Do đó, các đại lý xe truyền thống có thể sớm muộn rồi cũng sẽ cùng chung số phận với nhiều ngành kinh doanh khác là phải thay đổi, nếu không sẽ bị ngành thương mại điện tử thay thế. Những chuỗi hệ thống đại lý lớn sẽ nắm phần chủ động trong việc định giá xe. Các bãi đậu xe của đại lý trong tương lai sẽ giữ ít xe hơn và hoạt động giống như những trung tâm cung cấp dịch vụ để khách hàng tới nhận xe sau khi đặt mua trên mạng và khi cần thì mang xe tới để bảo trì hoặc sửa chữa.
Đại lý xe đã trở thành một phần quan trọng gắn liền với cuộc sống kể từ khi người ta phát minh ra phương thức sản xuất xe hàng loạt và cùng với sự ra đời của mẫu xe Model T hết sức phổ biến, lần đầu được đưa ra khỏi dây chuyền lắp ráp của công ty Ford Motor Co. vào năm 1908. Các công ty sản xuất xe cần mạng lưới đại lý có khả năng bán xe cho họ với số lượng lớn, và họ đã tìm đến những đại lý tại các địa phương để làm thay cho họ công việc là đi tìm khách hàng, quảng cáo và cung cấp dịch vụ bảo trì và sửa chữa. Cách thức làm ăn này cho phép các hãng sản xuất xe có thể thu được tiền nhanh sau khi bán xe và tránh bị đọng vốn.
Trong khi các đại lý xe tiếp tục phát triển không ngừng thì đồng thời họ cũng tạo được sức ảnh hưởng rất lớn trong cộng đồng cũng như với chính phủ tiểu bang, họ tài trợ cho các trận đấu thể thao và gây quỹ cho các hội từ thiện trong khi không quên tạo áp lực để các nhà lập pháp đưa ra luật để bảo vệ cho quyền lợi của họ. Việc phân vùng tại các thành phố và sự mở rộng vùng ngoại ô đã khuyến khích nhiều đại lý tại các địa phương tụ lại với nhau trong các khu vực kinh doanh đưa đến sự bùng nổ hàng loạt đại lý xe được xây lên san sát nhau tại nhiều nơi. Cho đến cuối thập niên 1980 đã có hơn 25,000 đại lý bán xe mới trên khắp Hoa Kỳ.
Các đại lý từ lâu đã thành công trong việc ngăn chặn những nỗ lực nào muốn tìm cách xâm phạm vào công việc làm ăn của họ là nhờ một đạo luật về nhượng quyền thương mại hạn chế không cho các công ty sản xuất xe truyền thống thiết lập các đại lý của riêng họ để bán xe trực tiếp cho khách hàng cũng như gây khó khăn cho bất kỳ đối thủ cạnh tranh mới nào đang lăm le tìm cách nhảy vào thị trường béo bở này. Nhưng một vài vết nứt đã bắt đầu xuất hiện trong thời gian gần đây. Trước hết là kỹ thuật internet giúp khách hàng hiểu biết về giá trị của chiếc xe rõ ràng và chi tiết hơn, nhờ vậy họ có thể so sánh giá cả tại nhiều đại lý khác nhau và định được giá thấp nhất cho chiếc xe họ muốn mua, khiến đại lý mất đi một phần lợi nhuận trong việc bán xe mới. Nay lợi nhuận chính của các đại lý xe là đến từ dịch vụ cho vay tiền và bảo trì định kỳ chứ không còn là từ bán xe như trước nữa.
Rồi sự ra đời của công ty chế tạo xe chạy điện Tesla, không đi theo lối cũ là qua các đại lý để bán xe cho khách hàng. Thay vào đó, Tổng giám đốc Elon Must chọn cách tự điều hành các cửa hàng bán xe của chính công ty. Tesla cũng đã gặp sự phản đối tại một số tiểu bang, chẳng hạn như Texas, nơi mà luật tiểu bang cấm các công ty sản xuất bán trực tiếp tới người mua. Tuy nhiên ông Musk đã tìm được những cách thức khác tránh những rào cản luật pháp để xây dựng một hệ thống bán xe khắp Hoa Kỳ, nhờ vào chiến thuật bán xe trên mạng.
Mô hình kinh doanh không cần đến đại lý của Tesla nay đang được những công ty chế tạo xe chạy điện mới khác bắt chước theo, như Rivian Automotive và Lucid Group Inc. Những công ty tuy còn non trẻ này, nhưng được hậu thuẫn bởi những công ty khổng lồ như Amazon.com Inc., đang vận động để đòi thay đổi luật nhượng quyền đại lý ở nhiều tiểu bang để họ cũng có thể bán xe trực tiếp cho người mua.
Thêm một thử thách khác đối với mô hình đại lý xe truyền thống là ngày càng có nhiều công ty bán xe cũ trên mạng trực tuyến, những công ty này không bị ràng buộc bởi luật của tiểu bang như các đại lý bán xe mới. Một trong những công ty bán xe cũ trên mạng là Carvana Co., được thành lập tại Arizona năm 2012. Trong khi vẫn còn là một công ty tương đối nhỏ – chiếm ít hơn 1% thị trường xe cũ – Carvana bán được 244,111 chiếc xe vào năm ngoái, tăng 37% so với năm 2019, và cổ phiếu của họ tăng vùn vụt trong mấy tháng gần đây. Cho đến đầu tháng 9 này, trị giá của công ty trên thị trường cổ phiểu là khoảng $57 tỷ, cao hơn so với công ty Ford được thành lập từ hơn 100 năm trước.
Nhiều người mua xe từ Carvana mô tả là họ không phải mất nhiều thì giờ trải qua nhiều thủ tục để mua xe và tránh không phải đối diện với áp lực từ một số nhân viên bán xe của đại lý. Tất cả mọi thủ tục đều được hoàn tất trên màn hình của máy điện toán, sau đó công ty sẽ giao xe đến tận nhà. Carvana còn cho khách hàng chạy thử trong một tuần, nếu không thích công ty sẽ cho nhân viên tới lấy lại xe mà không phải trả một đồng nào.
Các đại lý truyền thống còn gặp phải khó khăn từ các công ty sản xuất xe là họ đòi hỏi một số thay đổi đối với mô hình đại lý cũ. Trong tương lai, các công ty sản xuất sẽ chỉ để ít xe tồn kho tại các đại lý. Như công ty Ford chẳng hạn, gần đây cho biết họ muốn giảm lượng xe tồn kho tại đại lý xuống chỉ còn bằng một phần ba so với trước đây. Thay vào đó, họ muốn bán được nhiều xe hơn qua cách khách hàng đặt mua trên mạng, cho khách hàng có nhiều lựa chọn hơn để có được chính xác chiếc xe mà họ muốn từ nhà máy. Sau đó, đại lý có thể giao xe khi chiếc xe đã sẵn sàng.
Một số đại lý cho biết để có thể tồn tại lâu dài thì chỉ còn một cách là phải trở thành một đại lý lớn hơn nữa. Một công ty đang làm điều đó là Lithia Motors Inc., một hệ thống đại lý có trụ sở chính tại Oregon nhưng có mặt tại nhiều tiểu bang. Trong mấy năm gần đây, Lithia đã bắt đầu mua lại nhiều đại lý xe lớn nhỏ với mục tiêu là tạo thành một hệ thống đại lý với mỗi tiệm của họ nằm trong chu vi 100 dặm của tất cả mọi khách hàng mua xe tại Hoa Kỳ.
Nhưng dù các đại lý có cố gắng thế nào thì ta cũng thấy trước tương lai là người mua xe ngày càng có xu hướng mua xe trên mạng, giống như mua bất cứ một món đồ nào đó, với tất cả mọi điều kiện dễ dàng mà họ có được, là mang về thử và nếu không thích thì có thể trả lại mà không bị đòi hỏi thêm gì cả. Hơn nữa, người mua xe ngày càng có quan niệm coi chiếc xe giống như một phương tiện di chuyển chứ không phải một món đồ trang sức như trước kia. Chiếc xe chỉ cần chạy tốt, ít hư vặt, đỡ tốn xăng – thế là đủ. Không cần phải sang đẹp, kiểu này kiểu nọ. Và nếu nhu cầu sở hữu một chiếc xe chỉ là như vậy thì người ta đâu cần phải mang thân đến đại lý để thử hết xe này đến xe khác, có khi mất cả tuần lễ hay cả tháng trời mới kiếm được chiếc xe vừa ý. Tại sao không lên trên mạng tìm mua xe– nhanh, gọn, đơn giản mà lại đỡ nhọc thân hơn.
Huy Lâm