Trọng Nghĩa
Khủng hoảng dai dẳng gần ba năm liên quan đến Trung Quốc, Canada và Mỹ đã đột ngột kết thúc vào hôm qua 24/09/2021: Bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính tập đoàn Trung Quốc Hoa Vi, bị quản thúc tại Vancouver từ tháng 12/2018 để chờ Canada xét đơn Mỹ đòi dẫn độ, rốt cuộc đã được trả tự do sau một thỏa thuận với Tư Pháp Mỹ.
Ngay sau khi bà Mạnh Vãn Châu được tự do, Trung Quốc đã cho thả ngay hai công dân Canada bị họ bắt giữ và cầm tù cũng từ tháng 12/2018. Việc bắt giữ này đã bị cáo buộc là “bắt con tin”.
Theo hãng tin Pháp AFP, hình ảnh được các đài truyền hình Canada phát đi hôm qua cho thấy cảnh bà Mạnh Vãn Châu bước lên một chiếc máy bay trực chỉ Thẩm Quyến, miền Nam Trung Quốc.
Bị quản thúc tại gia ở thành phố Vancouver, Canada, từ cuối năm 2018, nhân vật số hai tập đoàn viễn thông khổng lồ Trung Quốc Hoa Vi đã được trả tự do và thoát được nguy cơ bị dẫn độ qua Mỹ, nước muốn đưa bà ra xét xử về tội gian lận tài chính, ngân hàng.
Kết cuộc thuận lợi kể trên có được là nhờ một thỏa thuận đạt được trước đó ít lâu với Tư Pháp Mỹ, mở đường cho Tư Pháp Canada hủy bỏ việc xem xét khả năng dẫn độ bà qua Mỹ.
Từ Canada, thông tín viên RFI Pascale Guéricolas giải thích:
“Bà Mạnh Vãn Châu đã có thể rời ngôi nhà trị giá 10 triệu euro của bà tại Vancouver, nơi bà đã bị quản chế trong hơn hai năm rưỡi.
Trước một tòa án Hoa Kỳ, nhân vật số 2 của Hoa Vi thừa nhận bà đã nói dối về mối liên hệ của tập đoàn với một công ty kinh doanh ở Iran, vào lúc có cấm vận Mỹ đối với chế độ Teheran. Thỏa thuận đạt được với Tư Pháp Hoa Kỳ cho phép đình chỉ các thủ tục tố tụng của Mỹ nhắm vào bà cho đến tháng 12/2022, hệ quả là hủy bỏ các yêu cầu dẫn độ đối với bà.
Rõ ràng là Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đàm phán thỏa thuận này trong nhiều tháng qua, và cuộc dàn xếp đó cho phép bà Mạnh Vãn Châu được trở về nhà ở Trung Quốc. Nhờ người cha là nhà sáng lập Hoa Vi, bà là một nhân vật rất thân cận với chính quyền Trung Quốc.
Vào thời điểm bà Mạnh Vãn Châu được tự do về nước, chưa có thông tin gì về số phận hai người Canada ở Trung Quốc bị cầm tù từ lúc giám đốc tài chính Hoa Vi bị bắt giữ vào tháng 12 năm 2018. Bị buộc tội gián điệp, Michael Spavor phải đối mặt với bản án 11 năm tù, trong khi Michael Kovrig đang chờ phán quyết. Mọi người đều hy vọng rằng hai công dân này cũng sẽ có thể sớm trở về nhà”.
Và quả đúng là như vậy. Rất nhanh sau khi Tư Pháp Canada tuyên bố thả bà Mạnh Vãn Châu, trong một cuộc họp báo tối hôm qua 24/09, thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết hai công dân Canada có liên quan được phóng thích, đã “rời khỏi không phận Trung Quốc” và đang trên đường về nước.
Hoa Vi : Trung Quốc gián tiếp nhìn nhận chơi trò ngoại giao con tin
Thanh Hà
Vào lúc bà Mạnh Vãn Châu, con gái sáng lập viên Hoa Vi đáp máy bay về Hoa Lục hôm 25/09/2021, hai công dân Canada, Michael Spavor và Michael Kovrig, sau gần 1.000 ngày bị giam giữ tại Trung Quốc cũng trên đường trở về nước.
Truyền thông Bắc Kinh chào mừng bà Mạnh Vãn Châu trở về và nhấn mạnh đến vai trò then chốt của chính quyền Trung Quốc trong vụ đọ sức về mặt pháp lý, nhưng hoàn toàn im lặng về vụ hai công dân Canada bị giam giữ để mặc cả với Ottawa, đổi lấy tự do cho giám đốc tài chính của tập đoàn viễn thông Hoa Vi.
Thông tín viên đài RFI Stéphane Lagarde tường trình :
« Các phương tiền truyền thông Trung Quốc cần có thời gian để thống nhất về từ ngữ sử dụng. Sáng nay, vào lúc máy bay chở bà Mạnh Vãn Châu đã rời khỏi Canada, nhưng tránh bay qua vùng Alaska, thuộc không phận Hoa Kỳ, cỗ máy tuyên truyền của Trung Quốc đã được khởi động.
Trong tiếng kèn, tiếng nhạc, Tân Hoa Xã chạy hàng chữ nổi màu vàng trên trang mạng xã hội Vi Bác, chúc mừng bà Mạnh « trở về nhà ». Nhân Dân Nhật Báo và tất cả các tờ báo chính thức đồng loạt ca tụng những nỗ lực của chính quyền để đưa bà Mạnh Vãn Châu, cô con gái tuyệt vời của sáng lập viên tập đoàn viễn thông Trung Quốc, trở về.
Đúng là Bắc Kinh đã đặt hết trọng lượng vào hồ sơ này. Trung Quốc đã lao vào một cuộc đọ sức ngoại giao với Canada, dùng những đòn trừng phạt thương mại gây thiệt hại hàng tỷ đô la và đẩy quan hệ giữa Bắc Kinh với Ottawa xuống đến mức tệ hại nhất.
Tuy nhiên, báo chí Trung Quốc tuyệt đối không đả động đến những thỏa thuận về mặt pháp lý để bà Mạnh Vãn Châu được tự do. Bà Mạnh đã phải nhìn nhận rằng Hoa Vi đã vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ nhắm vào Iran. Truyền thông tại Bắc Kinh cũng không hề đả động đến việc Trung Quốc trả tự do cho hai ông Michael Kovrig và Spavor.
Cả hai đã bị bắt giữ tại Hoa Lục chỉ hai ngày sau khi con gái sáng lập viên tập đoàn Hoa Vi bị quản thúc tại gia ở Vancouver hồi tháng 12/2018. Hai công dân Canada cũng đã lên máy bay trên đường trở về. Đây là bằng chứng cho thấy họ bị sử dụng như những món hàng đổi trác trong vụ này ».
Vụ Mạnh Vãn Châu: Khi Trung Quốc trả đũa bằng cách bắt công dân nước đối thủ
Trọng Nghĩa
Với sự kiện cả giám đốc tài chánh của tập đoàn viễn thông Trung Quốc Hoa Vi, sau thời gian bị quản thúc tại gia ở Canada, và hai công dân Canada, bị Bắc Kinh cấm cố tại Trung Quốc, đều được lên máy bay về nước ngày hôm qua, 24/09/2021, hồ sơ ngoại giao và tư pháp từng khuấy động quan hệ Trung Quốc – Canada đã đột ngột kết thúc, nhờ một thỏa thuận giữa đại diện Hoa Vi với Tư Pháp Mỹ.
Vụ việc khởi sự ngày 01/12/2018, khi bà Mạnh Vãn Châu bị Canada bắt giữ theo yêu cầu của nhà chức trách Mỹ lúc bà dừng chân tại sân bay Vancouver ở miền tây Canada.
Vị giám đốc tài chính Hoa Vi đồng thời là con gái của người sáng lập tập đoàn viễn thông khổng lồ của Trung Quốc, bị cáo buộc nói dối để lách lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran, một tội có thể bị phạt hơn 30 năm tù tại Hoa Kỳ, quốc gia muốn dẫn độ bà qua để xét xử.
Tư Pháp Canada đã quyết định xem xét đề nghị của Mỹ, và trong khi chờ kết quả, đã cho phép bà Mạnh Vãn Châu được tự do tạm với một khoản tiền thế chân 10 triệu đô la Canada (6,5 triệu euro). Bà được phép sống tại một trong những biệt thự của mình ở Vancouver, nhưng phải đeo vòng điện tử theo dõi.
Trung Quốc trả đũa
Ngay sau khi vụ bắt giữ xẩy ra, chính quyền Trung Quốc đã lớn tiếng đe dọa Ottawa về những “hậu quả nghiêm trọng” nếu công dân của họ không được trả tự do. Không những thế, Bắc Kinh đã ra tay thực hiện điều mà nhiều nhà quan sát gọi là “bắt con tin” để gây sức ép.
Vào ngày 13/12/2018, Trung Quốc xác nhận việc thực hiện “các biện pháp cưỡng chế” đối với hai người Canada, bị bắt 3 ngày trước đó vì bị tình nghi có “các hoạt động đe dọa an ninh quốc gia của Trung Quốc”.
Hai nạn nhân là Michael Kovrig, một cựu quan chức ngoại giao từng làm việc tại Bắc Kinh, và nhà tư vấn kiêm doanh nhân Michael Spavor, một chuyên gia về Bắc Triều Tiên. Phải chờ đến 5 tháng sau, ngày 17/05/2019, Trung Quốc mới có lệnh “chính thức” bắt giữ hai công dân Canada.Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã tố cáo một điều “không thể chấp nhận được”, trong lúc ngoại trưởng Mỹ lúc bấy giờ là Mike Pompeo cũng lên tiếng, nói về một hành vi “giam giữ tùy tiện”.
Vào tháng 05/2020, một tòa án ở Canada đã ra phán quyết ủng hộ việc tiếp tục thủ tục pháp lý nhắm vào bà Mạnh Vãn Châu nhằm mục đích cho phép dẫn độ sang Hoa Kỳ. Để trả đũa, một tháng sau, tòa án Trung Quốc chính thức kết tội hai người Canada về tội làm “gián điệp” và “tiết lộ bí mật nhà nước”.
Trong một phiên tòa kín vào tháng 8 năm 2021, Michael Spavor bị kết án 11 năm tù – một bản án mà Ottawa cho là “hoàn toàn không thể chấp nhận được” – trong lúc bản án đối với ông Kovrig không được công bố.
Thỏa thuận Hoa Vi – Tư Pháp Mỹ
Hồi kết của câu chuyện đã xẩy ra rất đột ngột và nhanh chóng. Ngày 24/09/2021, đại diện chính quyền Mỹ đã đạt được thỏa thuận với Hoa Vi và đề xuất tại một tòa án ở New York việc “hoãn” các thủ tục nhắm vào bà Mạnh Văn Châu đến cuối năm 2022. Thỏa thuận này đã được tòa án Mỹ phê chuẩn, và sau đó Tòa án Vancouver đình chỉ việc xem xét thủ tục dẫn độ và ra lệnh trả tự do cho bà Mạnh Vãn Châu.
Theo bộ Tư pháp Mỹ, trong thỏa thuận, bà Mạnh thừa nhận đã đưa ra “những tuyên bố sai sự thật” và “che giấu sự thật” với giám đốc điều hành HSBC về “các hoạt động của Hoa Vi tại Iran”. Vài giờ sau đó, nhân vật số hai của Hoa Vi đã lên đường về Trung Quốc, và gần như cùng một lúc, hai công dân Canada cũng được lên máy bay về nước sau khi được phóng thích.
Theo ghi nhận của hãng tin Pháp AFP, tại Trung Quốc, việc bà Mạnh Vãn Châu thừa nhận sự thật đã bị xóa khỏi internet. Truyền thông nhà nước không đề cập đến việc thả hai người Canada.