Frank Fang
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã bàn cãi về cách tiếp cận của Trung Quốc đối với Đài Loan trong một cuộc điện đàm vào hôm 12/11, chỉ ba ngày trước khi các nhà lãnh đạo của hai quốc gia tổ chức một cuộc họp trực tuyến.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Ned Price cho biết trong một tuyên bố, “Bộ trưởng đã nhấn mạnh mối quan tâm bấy lâu nay của Hoa Kỳ đối với hòa bình và ổn định ở Eo biển Đài Loan và bày tỏ lo ngại về việc CHND Trung Hoa liên tục gây áp lực kinh tế, ngoại giao, và quân sự đối với Đài Loan.”
“Ông ấy kêu gọi Bắc Kinh tham gia đối thoại một cách có ý nghĩa để giải quyết các vấn đề xuyên Eo biển một cách hòa bình và theo cách phù hợp với các mong muốn và lợi ích tốt nhất của người dân Đài Loan”.
Gần đây Trung Quốc đã tổ chức các cuộc tập trận gần Đài Loan, điều phi cơ quân sự vào khu vực nhận dạng phòng không của hòn đảo, và cấm nhập cảng một số loại trái cây của Đài Loan.
Bộ ngoại giao Trung Quốc đã đưa ra một tuyên bố với câu từ mạnh mẽ về cuộc điện đàm này. Tuyên bố nói rằng ông Vương có một “lập trường nghiêm khắc” đối với những gì mà Trung Quốc cho là “những lời nói và hành động sai trái” mà Hoa Kỳ thể hiện.
Theo tuyên bố của Trung Quốc, ông Vương cũng nói với ông Blinken rằng Hoa Kỳ nên “phản đối rõ ràng và kiên quyết bất kỳ hành động nào [ủng hộ] ‘nền độc lập của Đài Loan’,” nhận định rằng làm như vậy sẽ “bảo vệ hòa bình” trong khu vực.
Đảng Cộng sản Trung Quốc (hay Trung Cộng) coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và đã thề sẽ chiếm hòn đảo tự trị này bằng vũ lực quân sự nếu cần thiết. Do đó, chế độ cộng sản này thường chỉ trích việc chính phủ Đài Loan tìm cách liên hệ chính thức với các quốc gia khác, tổ chức các cuộc đàm phán chính thức với các quan chức chính phủ nước ngoài, và muốn tham gia các tổ chức quốc tế nhằm nỗ lực thay đổi vị thế của hòn đảo thành một quốc gia độc lập chính thức.
Đài Loan, chính thức được gọi là Trung Hoa Dân Quốc, về thực chất là một quốc gia độc lập với chính phủ được bầu cử dân chủ, có quân đội, hiến pháp, và tiền tệ của riêng mình.
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn, trong một cuộc phỏng vấn với BBC vào năm 2020, đã đưa ra những bình luận thẳng thắn về chủ quyền của Đài Loan, nói rằng không cần phải tuyên bố Đài Loan là một quốc gia độc lập, vì “chúng tôi đã là một quốc gia độc lập rồi và chúng tôi tự gọi mình là Trung Hoa Dân Quốc”.
Người dân Đài Loan đa số chối bỏ khả năng bị nhà cầm quyền Trung Quốc cai trị. Theo một cuộc thăm dò gần đây (pdf) do Đại học Quốc lập Chính trị của Đài Loan thực hiện, thì chưa đến 8% người được hỏi ủng hộ việc thống nhất dần dần hoặc ngay lập tức với Trung Quốc, trong khi hơn 55% muốn duy trì hiện trạng của Đài Loan tạm thời hoặc vĩnh viễn.
Hoa Thịnh Đốn, hiện có liên hệ về mặt ngoại giao với Bắc Kinh chứ không phải Đài Bắc, đã và đang cung cấp thiết bị quân sự phòng vệ cho Đài Loan.
Ngoài ra, Hoa Kỳ duy trì “chính sách một Trung Quốc”, vốn khẳng định rằng chỉ có một quốc gia có chủ quyền với tên gọi “Trung Quốc”, mặc dù điều đó khác với “nguyên tắc một Trung Quốc” mà trong đó chính quyền Trung Quốc khẳng định chủ quyền đối với Đài Loan.
Một ngày sau cuộc nói chuyện của ông Vương và ông Blinken, chính quyền Trung Quốc đã công khai yêu cầu Hoa Kỳ chấp nhận “nguyên tắc một Trung Quốc”. Đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ Tần Cương (Qin Gang) đã đưa ra yêu cầu này trong lúc diễn thuyết từ xa trong một cuộc họp do tổ chức có trụ sở tại Hoa Kỳ là Liên minh vì Sự thống nhất Hòa bình của Trung Quốc tổ chức.
Ông Tần cũng đổ lỗi cho Hoa Kỳ về những căng thẳng đang gia tăng trên Eo biển Đài Loan.
Ngoài Đài Loan, ông Blinken và ông Vương cũng thảo luận về việc chuẩn bị cho cuộc hội đàm trực tuyến giữa Tổng thống Joe Biden và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. Theo ông Price, cuộc họp này “tạo ra cơ hội cho hai nhà lãnh đạo thảo luận về việc làm sao để quản lý cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa một cách có trách nhiệm trong khi cùng nhau hợp tác trong các lĩnh vực có chung lợi ích”.
Hai nhà lãnh đạo đã điện đàm hai lần trong năm nay, nhưng vẫn chưa gặp mặt trực tiếp kể từ khi ông Biden nhậm chức hồi tháng Giêng.
“Ngài Ngoại trưởng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các biện pháp để bảo đảm nguồn cung năng lượng toàn cầu và sự biến động giá cả không ảnh hưởng đến phục hồi kinh tế toàn cầu” ông Price cho biết.
Tuyên bố của Trung Quốc cũng nói rằng ông Blinken và ông Vương đã thảo luận về biến đổi khí hậu và các vấn đề hạt nhân của Iran.
Hôm 14/11, Bộ Ngoại giao Đài Loan đã cảm ơn ông Blinken trong một bài đăng trên Twitter vì đã “bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc liên tục gây áp lực quân sự, ngoại giao, và kinh tế đối với” hòn đảo này.
Anh Frank Fang là một ký giả tại Đài Loan. Anh đưa tin về Trung Quốc và Đài Loan. Anh có bằng Thạc sĩ về khoa học vật liệu tại Đại học Thanh Hoa ở Đài Loan.
Cẩm An biên dịch