Naveen Athrappully
Các nhà khoa học Nam Phi đã phát hiện ra một biến thể COVID-19 mới mà họ cho rằng có thể là nguyên nhân đằng sau sự gia tăng số ca nhiễm gần đây ở quốc gia này, dẫn đến hoảng loạn trên toàn thế giới khi các quốc gia lo sợ sự lây lan ra quốc tế của biến thể có tính đột biến cao này.
Nam Phi từng có mức ca nhiễm mới được xác nhận hàng ngày ở vào khoảng 200 cho đến gần đây, nhưng con số này đột ngột tăng vọt lên 2,465 vào thứ Năm vừa qua (25/11). Các nhà khoa học đã nghiên cứu các mẫu virus từ đợt bùng phát này — được tìm thấy chủ yếu tập trung ở Gauteng, tỉnh đông dân nhất cả nước và là tỉnh nhà của Johannesburg, [thành phố lớn nhất Nam Phi] — và phát hiện ra biến thể mới mà WHO đặt tên là Omicron hôm thứ Sáu (26/11).
Bộ trưởng Bộ Y tế Joe Phaahla cho biết tại một cuộc họp báo hôm thứ Năm rằng, “Đây là một biến thể đột biến vô cùng đáng lo ngại.” Ông Phaahla cho rằng biến thể mới nhất đứng sau “sự gia tăng theo cấp số nhân” của các ca nhiễm, nhưng các chuyên gia vẫn đang cố gắng xác nhận điều này, vì thực sự cần có thời gian để thiết lập một mối liên hệ.
Hiện tại, không có dấu hiệu nào cho thấy biến thể này đã đến Hoa Kỳ. Hầu hết các ca nhiễm vẫn tập trung ở Nam Phi với các ca khác được ghi nhận ở Botswana, Israel, và Hồng Kông, nơi sự lây nhiễm được xác định ở những du khách đến từ Nam Phi. Bỉ đã báo cáo ca đầu tiên nhiễm biến thể này hôm thứ Sáu.
Nhiều đột biến
Nhà khoa học Nam Phi Tulio de Oliveira cho biết trong cuộc họp báo hôm thứ Năm rằng [các nhà khoa học] đã phát hiện biến thể Omicron có một “tổ hợp đặc tính độc nhất” gồm hơn 30 đột biến ở protein gai, cao hơn đáng kể so với biến thể Delta. Khi các protein gai này liên kết với các tế bào bị nhiễm trùng, việc có nhiều đột biến có thể ảnh hưởng đến mức độ dễ dàng lây lan của biến thể này trong dân cư.
Biến thể Omicron chính thức được gọi là B.1.1.529, và có tổng cộng 50 đột biến. Nó có 10 đột biến trên thụ thể ACE2, cho phép virus lây nhiễm sang tế bào người, so với chỉ ba đột biến ở biến thể Beta và hai ở biến thể Delta, theo ông de Oliveira.
Người đứng đầu Hiệp hội Nghiên cứu Cấu trúc Gene COVID-19 của Anh Quốc, Giáo sư Sharon Peacock nói với Reuters rằng “đây là một biến thể dễ lây truyền hơn,” nhưng “nhiều đột biến được phát hiện thực sự chưa được biết đến.” Bà cho biết thêm rằng các nghiên cứu đang được nhanh chóng tiến hành ở Nam Phi, nhưng sẽ mất vài tuần để hoàn thành.
Ông Lawrence Young, một nhà virus học tại Đại học Warwick, nói với hãng thông tấn AP rằng “biến thể này có vẻ như đang lây lan nhanh chóng,” mặc dù nó hiện chỉ được phát hiện ở một số vùng của Nam Phi.
Theo Giáo sư Richard Lessells từ Đại học KwaZulu-Natal ở Nam Phi, biến thể mới nhất tương đồng với các biến thể Beta và Lambda ở chỗ nó có khả năng dễ dàng né tránh phản ứng miễn dịch.
Ông Lessells nói, “Tất cả những điều này khiến chúng tôi lo ngại rằng biến thể này có thể không chỉ sở hữu khả năng lây truyền tăng cường — để lây lan hiệu quả hơn — mà còn có thể né tránh các cơ quan của hệ miễn dịch và sự bảo vệ mà chúng ta có trong hệ miễn dịch của mình.”
Các ca nhiễm phần lớn được phát hiện ở những người trẻ tuổi. Theo ông Phaahla, cả nước hiện chỉ có khoảng 25% người trong độ tuổi từ 18 đến 34 đã chích ngừa.
Tương tự như biến thể Alpha, phiên bản cuối cùng [của biến thể này] có thể bắt nguồn chỉ từ một cá nhân bị suy giảm miễn dịch. Người này có thể đã biến đổi gene của virus khi cơ thể của họ không thể loại bỏ nó kịp thời.
Hạn chế đi lại
Dưới sự chỉ huy của Tiến sĩ Anthony Fauci, các quan chức Hoa Kỳ đang thảo luận với những người đồng cấp Nam Phi của họ để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình hình và tìm hiểu thêm chi tiết về biến thể này. Hôm thứ Sáu, Tòa Bạch Ốc cho biết Hoa Kỳ sẽ hạn chế đi lại từ tám quốc gia Phi Châu là Botswana, Zimbabwe, Namibia, Lesotho, Eswatini, Mozambique, và Malawi kể từ hôm thứ Hai, ngày 29/11.
Tiến sĩ Michael Osterholm, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Minnesota, cho biết, ngay cả khi các biện pháp hạn chế được áp đặt, virus vẫn có cách lây lan và chỉ là vấn đề thời gian trước khi biến thể này đến đất Mỹ.
“Chúng ta đã chứng minh hết lần này đến lần khác rằng nếu biến thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trên thế giới, quý vị có thể khá chắc chắn rằng nó sẽ có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới,” theo ông Osterholm.
Cũng như Hoa Kỳ, Anh Quốc đã cấm các du khách đến từ sáu quốc gia Phi Châu nơi biến thể Omicron đang lây lan, bao gồm Nam Phi, Botswana, Eswatini, Lesotho, Namibia, và Zimbabwe. Còn Liên minh Âu Châu đang xem xét cấm tất cả các chuyến bay đến từ miền nam châu lục này.
Ấn Độ đã yêu cầu xét nghiệm và sàng lọc chi tiết những người đến từ Nam Phi, Botswana, và Hồng Kông. Nhật Bản cũng đã hạn chế đi lại từ các nước miền nam Phi Châu.
Tổ chức Y tế Thế giới đã triệu tập các chuyên gia trong một cuộc họp để đánh giá mức độ nghiêm trọng của đợt bùng phát này.
ABC News đưa tin dẫn lời bà Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật về COVID-19 của WHO trong một cuộc trò chuyện trên mạng xã hội hôm thứ Năm rằng, “Chúng tôi chưa biết nhiều về biến thể này, hiện giờ thì chưa. Điều chúng tôi biết là biến thể này có một lượng lớn đột biến. Và mối lo ngại là khi quý vị có quá nhiều đột biến, nó có thể ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của virus.”
Vì hiện mới có chưa tới 100 trình tự gene đầy đủ của biến thể này, nên không thể xác định được hiệu quả của các loại vaccine hiện có. Bà Van Kerkhove cho biết, “Sẽ mất vài tuần để chúng tôi hiểu được tác động của biến thể này đối với bất kỳ loại vaccine tiềm năng nào.”
Minh Ngọc lược dịch