Theo dữ liệu thương mại do Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố ngày 8/2, trong giai đoạn đầu của Hiệp định Thương mại Mỹ – Trung, chính quyền Bắc Kinh chỉ hoàn thành 57% chỉ tiêu mua hàng so với hiệp định. Ngoại giới lo lắng, điều này sẽ nhen nhóm lại cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung.
Ngoại giới lo lắng cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung bắt đầu nhen nhóm lại. (Ảnh minh họa: Kjpargeter / Shutterstock).
Theo dữ liệu của Bộ Thương mại Hoa Kỳ, những gì chính quyền Bắc Kinh thực hiện còn cách xa chỉ tiêu của giai đoạn đầu trong Hiệp định thương mại Mỹ – Trung. Trung Quốc chỉ hoàn thành 57% chỉ tiêu mua hàng theo thỏa thuận, thậm chí không bằng cả mức nước này mua hàng của Hoa Kỳ trước khi cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung xảy ra.
Liên minh Các nhà sản xuất Mỹ (AAM) và Liên đoàn Lao động Mỹ đánh giá các con số này là “đáng thất vọng”. “Mua hàng hóa chưa bao giờ là giải pháp cho sự mất cân đối trong thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Chính quyền Trung Quốc cũng không thể thực hiện đúng cam kết nữa”, ông Scott Paul – chủ tịch AAM cho hay. “Cho đến khi các vấn đề nền tảng được giải quyết, như doanh nghiệp nhà nước, trợ cấp của chính phủ, nạn vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, luật môi trường và lao động lỏng lẻo, khoảng cách lớn về thương mại sẽ vẫn tồn tại.”
Điều này có nghĩa là chính quyền Bắc Kinh không hề thực hiện cam kết trong giai đoạn đầu: Mua 200 tỷ USD giá trị hàng hóa và dịch vụ của Hoa Kỳ.
Năng lượng là lĩnh vực thiếu nhiều nhất, với chỉ một phần ba cam kết. Trong khi đó, đạt tỷ lệ hoàn thành cao nhất là nông sản, với 83%. Hàng hóa sản xuất – lĩnh vực Trung Quốc cam kết có mức tăng lớn nhất hiện cũng mới đạt gần 65% chỉ tiêu.
Tháng 1/2020, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đã ký Hiệp định thương mại Mỹ – Trung giai đoạn đầu, với thời hạn 2 năm. Hai bên bảo lưu thuế quan nhập khẩu hàng hóa đã tăng hàng trăm tỷ USD giữa 2 nước, để tạm ngưng cuộc chiến thương mại gần 3 năm giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới này.
Chính quyền Bắc Kinh cam kết vào những năm 2020 và 2021, sẽ tăng hạn mức nhập khẩu các sản phẩm nông sản, sản phẩm ngành chế tạo, năng lượng và dịch vụ lên 200 tỷ USD so với mốc năm 2017.
Cụ thể, chính quyền Bắc Kinh đã đồng ý mua các sản phẩm của Hoa Kỳ với mức tối thiểu là 227,9 tỷ USD vào năm 2020, và 274,5 tỷ USD vào năm 2021, tổng hạn mức 2 năm là 502,4 tỷ USD. Giai đoạn đầu của Hiệp định thương mại Mỹ – Trung còn quy định cụ thể về các thành phẩm, dịch vụ, nông sản và các sản phẩm năng lượng.
Ngày 9/2, theo báo cáo của VOA, ông Chad Bown, nhà nghiên cứu cao cấp, kiêm chuyên gia về các vấn đề thương mại thuộc Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nơi vẫn luôn theo dõi tình hình thực hiện hiệp định, cho biết Bắc Kinh chỉ hoàn thành 57% các cam kết mua hàng, tương đương với việc không hề tăng mức nhập khẩu hàng hóa của Hoa Kỳ.
Ông nói: “Trên thực tế, Trung Quốc không hề mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa của Hoa Kỳ theo thỏa thuận mua hàng, thậm chí nước này còn không đạt được mức điểm chuẩn, tức hạn mức năm 2017 trước cuộc chiến thương mại.”
Có phân tích cho rằng dịch bệnh hoành hành trên toàn cầu khiến nhu cầu sụt giảm là nguyên nhân vì sao chính quyền Bắc Kinh không thể thực hiện được cam kết của mình. Tuy nhiên, ngay từ đầu các chuyên gia thương mại đã hoài nghi về việc liệu các nhà chức trách Bắc Kinh có thực hiện cam kết hay không.
Mức xuất khẩu những sản phẩm nông sản chịu ảnh hưởng khá lớn từ cuộc chiến thương mại của Hoa Kỳ đã được khôi phục đến hạn mức của năm 2017, nhưng vẫn không đáp ứng được mục tiêu như cam kết của Trung Quốc.
Theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc, lượng nhập khẩu ròng (nhập khẩu – xuất khẩu) thực phẩm năm 2020 là 139 triệu tấn, năm 2020 tăng 29,9% so với năm 2019. Từ tháng 1 – 12/2021, Trung Quốc nhập khẩu thực phẩm 164,539 triệu tấn, tăng 25,273 triệu tấn, tức 18,1% so với năm trước.
Dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy gần 2 năm qua, Trung Quốc đã nhập khẩu một lượng lớn các sản phẩm nông nghiệp như thực phẩm, nhưng số liệu này vẫn không hoàn thành được hạn mức theo thỏa thuận của Hoa Kỳ.
Ngày 8/2, Phó đại diện thương mại Hoa Kỳ, bà Sarah Bianchi cho biết, Bắc Kinh không thực hiện được cam kết trong “giai đoạn đầu” có kỳ hạn 2 năm và hiện phía Mỹ đang thảo luận với chính quyền Bắc Kinh về vấn đề này.
Các chuyên gia thương mại chỉ ra rằng Chính phủ Biden có các lựa chọn khác nhau để trừng phạt hành vi không thực hiện cam kết của chính quyền Bắc Kinh, như khôi phục thuế quan đã cắt giảm theo thỏa thuận thương mại, khởi động một cuộc điều tra mới, hoặc xây dựng các quy định thương mại mới.
Ông David Dollar, nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Trung Quốc, thuộc Viện Brookings bày tỏ: “Tôi hy vọng chính quyền Biden có thể rút được bài học kinh nghiệm từ thử nghiệm này, và đạt được giai đoạn thứ 2 của Hiệp định qua đàm phán, khiến Trung Quốc cởi mở hơn nữa đối với ngành nghề; và tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, nhằm lấy đổi lấy việc hủy bỏ thuế quan từ đối với hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc.”
Bình Minh (T/h)