Michael Washburn
Theo một báo cáo mới của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE), việc Trung Quốc không đáp ứng được các mục tiêu nhập cảng đã đồng ý theo thỏa thuận thương mại “giai đoạn 1” với Hoa Kỳ được ký kết vào tháng 01/2020 là hoàn toàn không thể đổ lỗi cho đại dịch COVID-19 toàn cầu và sự gián đoạn chuỗi cung ứng.
Báo cáo nêu rõ, thất bại phản ánh các mục tiêu nhập cảng không thực tế mà Trung Quốc chưa bao giờ thực sự tiến hành để đáp ứng, trong khi sự thiếu tin ở cả hai bên trong thỏa thuận cũng đã có tác động.
Theo thỏa thuận thương mại “giai đoạn 1”, Bắc Kinh cam kết tăng mua các sản phẩm của Hoa Kỳ trong các lĩnh vực nông nghiệp, năng lượng và sản xuất vào năm 2020 và năm 2021 thêm ít nhất 200 tỷ USD so với những gì Trung Quốc đã mua vào năm 2017. Mục tiêu ít nhất là 227.9 tỷ USD sản phẩm của Hoa Kỳ vào năm 2020 và ít nhất là 274.5 tỷ USD vào năm 2021, tổng trị giá 502.4 tỷ USD cho hai năm được đề cập.
Bên cạnh các mục tiêu nhập cảng, thỏa thuận còn có các điều khoản về việc mở cửa lĩnh vực dịch vụ tài chính của Trung Quốc và bảo vệ tốt hơn tài sản trí tuệ của các doanh nghiệp phương Tây có quan hệ với Trung Quốc. Tổng thống Donald Trump khi đó ca ngợi thỏa thuận là một bước đột phá, gọi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình là “người bạn rất, rất tốt.”
Đặc biệt, ông Trump hy vọng biến Hoa Kỳ từ một nhà cung cấp năng lượng nhỏ cho Trung Quốc thành một nhà cung cấp năng lượng lớn và đưa các mục tiêu đặc biệt cao về than, dầu thô, khí tự nhiên hóa lỏng và các sản phẩm năng lượng tinh chế vào thỏa thuận. Người ta kỳ vọng rằng thỏa thuận này sẽ giúp chấm dứt cuộc chiến thương mại đang leo thang giữa Hoa Thịnh Đốn và Bắc Kinh, trong đó 2 bên áp đặt hàng trăm tỷ USD thuế quan.
Nhưng những con số cuối cùng lại kể một câu chuyện khác. Cuối cùng, Trung Quốc chỉ mua 57% hàng hóa xuất cảng của Mỹ mà họ đã đồng ý mua, đạt tổng giá trị nhập cảng chỉ 288.8 tỷ USD. Năng lượng là một lĩnh vực thất bại đặc biệt, với việc nhập cảng chỉ trong một lĩnh vực là khí đốt tự nhiên hóa lỏng, đạt con số mục tiêu, ở mức 129% so với con số mục tiêu. Nhập cảng dầu thô chỉ đạt 33% kế hoạch, than chỉ đạt 73% kế hoạch, sản phẩm năng lượng tinh luyện chỉ đạt 22% kế hoạch.
Báo cáo PIIE được thiết lập để phân tích tất cả các yếu tố đằng sau thất bại này.
Vai trò của đại dịch
Báo cáo không cố gắng giảm thiểu tác động gây gián đoạn của COVID-19, vốn lan rộng khắp thế giới vào năm 2020. Đối với tất cả sự lạc quan, thỏa thuận đã không may được ký kết chỉ hai tháng trước khi đại dịch toàn cầu thực sự diễn ra, gây ra sự cố và tình trạng thiếu nhân viên trên toàn thế giới.
Báo cáo viết, “Sự xuất hiện của đại dịch COVID-19 làm suy yếu bất kỳ cơ hội thành công nào. Các cuộc đình công liên quan đến sức khỏe cộng đồng và một cuộc suy thoái kinh tế ngắn đã đi kèm với sự suy sụp tạm thời trong thương mại hàng hóa trên toàn cầu, ngay cả khi hàng nhập cảng của Trung Quốc hầu như không bị ảnh hưởng.” Những hạn chế về sự dịch chuyển cũng đã tiêu hao nhiều xuất cảng dich vụ của Hoa Kỳ.
Theo báo cáo, cuộc suy thoái kinh tế bao vây Hoa Kỳ vào tháng 04/2020 và tháng 05/2020 đã ảnh hưởng đến tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội trong năm, và trong hai tháng đầu tiên, thương mại toàn cầu đã bị phá vỡ một thời gian ngắn. Các công ty gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cách sắp xếp công việc từ xa mới và tìm đường trong môi trường không chắc chắn.
Sau khi nói lên tất cả những điều đó, báo cáo cho thấy có dữ liệu dồi dào giúp giảm nhẹ về việc cố gắng đổ lỗi cho sự thiếu hụt nhập cảng của Trung Quốc là do đại dịch.
Báo cáo viết.“Thương mại hàng hóa toàn cầu phục hồi trong nửa cuối năm 2020 và bùng nổ vào năm 2021, một phần là do COVID-19 chuyển nhu cầu của người tiêu dùng sang hàng hóa và tránh xa dịch vụ.”
Mặc dù điều này đã gây căng thẳng cho các chuỗi cung ứng, đặc biệt là trên tuyến Mỹ – Trung, nhưng một số lạm phát về giá có thể thực sự đã giúp Trung Quốc đạt được các mục tiêu mua hàng, vì các mục tiêu của thỏa thuận “giai đoạn một” được nêu bằng giá trị (USD) chứ không phải khối lượng của hàng hóa, báo cáo nêu rõ.
Do đó, việc không đạt được các mục tiêu “giai đoạn một” không thể đơn giản bị loại bỏ như một hệ quả dự kiến và có lẽ là không thể tránh khỏi của đại dịch.
Dấu hiệu cảnh báo
Theo báo cáo, lẽ ra phải rõ ràng là từ năm 2020, Trung Quốc sẽ không đạt được các mục tiêu nhập cảng được thiết lập trong thỏa thuận thương mại giai đoạn 1, với tỷ lệ nhập cảng hàng hóa của Hoa Kỳ.
Báo cáo viết: “chính phủ của ông Biden không đáng trách vì Trung Quốc đã không bao giờ bắt kịp các cam kết mua hàng của mình.”
Sau khi thỏa thuận được ký kết hôm 15/01/2020, lẽ ra phải rõ ràng từ các mục tiêu và tổng số nhập cảng rằng tỷ lệ và tổng giá trị nhập cảng đã giảm xuống, báo cáo nêu rõ. Vào cuối tháng 06/2020, Trung Quốc đã thực hiện 54% mục tiêu theo tỷ lệ cho thời điểm đó. Khi đến cuối năm 2020, Trung Quốc mới chỉ thực hiện được 59% cam kết cuối năm. Với tốc độ nhập cảng mọi người đã biết, không thể nào có thể bắt kịp từ điểm đó
Theo báo cáo, tại thời điểm này, thỏa thuận thương mại đã mang tính chất “nặng về giai đoạn sau”. Các cam kết tiếp tục cho năm 2021 cao hơn 60% so với các cam kết cho năm 2020.
Lẽ ra, các quan chức ĐCSTQ phải rõ ràng rằng Trung Quốc không nhập đủ hàng hóa để đáp ứng cam kết “giai đoạn một” và sự thiếu hụt ròng vào thời điểm hết hạn của thỏa thuận là không thể tránh khỏi, không có sự thay đổi rõ rệt trong chính sách thương mại và trong lượng lớn tăng tốc độ tiếp nhận hàng hóa.
Báo cáo viết: “Trung Quốc đã không mua thêm 200 tỷ USD hàng xuất cảng nào của Mỹ mà họ đã hứa mua.”
Ông Dennis Shea, cựu phó đại diện thương mại Hoa Kỳ và đại sứ Hoa Kỳ tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nói với NTD Television, một kênh truyền thông của The Epoch Times, rằng các vấn đề cấu trúc trong nền kinh tế Trung Quốc là nguyên nhân dẫn đến sự thiếu hụt nhập cảng.
Ông Shea nói rằng: “Có những doanh nghiệp nhà nước được cấp vốn bởi các ngân hàng quốc doanh và đang theo đuổi các chính sách công nghiệp do nhà nước tạo ra và thẳng thắn hưởng lợi từ hoạt động gián điệp mạng và trộm cắp công nghiệp của nhà nước. Những vấn đề cấu trúc trong nền kinh tế Trung Quốc là rất lớn.”
Trước sự phá vỡ thỏa thuận của Trung Quốc, ông Shea kêu gọi chính phủ ông Biden “thể hiện sức mạnh” và sẵn sàng “áp đặt chi phí” lên nhà cầm quyền Trung Quốc.
“Trung Quốc đã không thực hiện đúng các cam kết của mình. Hệ thống kinh tế phi thị trường của nó hoàn toàn không phù hợp với các tiêu chuẩn minh bạch, cởi mở và định hướng thị trường dựa trên nền tảng pháp quyền của WTO. Đây là những chuẩn mực và giá trị được cho là nền tảng cho hệ thống thương mại đa quốc gia và WTO. Và rõ ràng, hệ thống kinh tế của Trung Quốc không tương thích với các bộ tiêu chuẩn đó.”
Ông Myron Brilliant, người đứng đầu các vấn đề quốc tế tại Phòng Thương mại Hoa Kỳ, nói với Reuters hôm 09/02 rằng sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa Hoa Kỳ và các đồng minh, nhằm thể hiện một mặt trận thống nhất mạnh mẽ chống lại Bắc Kinh vì không tuân theo thương mại công bằng và minh bạch thực hành, là một trong số các tùy chọn trên bàn đối với chính phủ ông Biden.
Ông Michael Washburn là một ký giả tự do có trụ sở tại New York chuyên viết về các chủ đề liên quan đến Trung Quốc. Ông có nền tảng về báo chí pháp lý và tài chính, đồng thời cũng viết về nghệ thuật và văn hóa. Ngoài ra, ông ấy còn là người dẫn chương trình podcast hàng tuần Reading the Globe. Sách của ông ấy bao gồm “Những câu chuyện đã mất gốc và những câu chuyện khác,” “Khi chúng ta trưởng thành” và “Người lạ, người lạ”.
Hoàng Nhi biên dịch