Vương Hữu Quân
Theo Bloomberg đưa tin hôm 13/4, những người nắm được tình hình cho biết, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đang cố gắng làm rõ tầm ảnh hưởng của Ant Group, bao gồm mức độ cụ thể của các giao dịch với các doanh nghiệp nhà nước và ngân hàng.
Trước đó, Bloomberg đưa tin, các cơ quan quản lý của Trung Quốc (ĐCSTQ) trên toàn quốc đã yêu cầu các doanh nghiệp nhà nước và tổ chức tài chính lớn tiến hành một đợt điều tra toàn diện mới đối với các doanh nghiệp liên quan đến Ant Group. Báo cáo trích dẫn những người quen thuộc với vấn đề cho biết, đây là cuộc điều tra kỹ lưỡng và sâu rộng nhất cho đến nay.
Một báo cáo của Bloomberg vào ngày 13/4 đã đề cập cụ thể rằng một người quen thuộc với vấn đề này tiết lộ, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Trung Quốc đã tham gia vào một cuộc điều tra toàn diện vào tháng Hai năm nay. Đây cũng là một phần của cuộc điều tra vụ tham nhũng của cựu Bí thư Hàng Châu Chu Giang Dũng.
Tin tức trên là tin tức mới nhất trong một loạt các cuộc thanh trừng nhắm vào ông Jack Ma (Mã Vân) kể từ khi ông ‘hát ngược điệu’ với ông Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh tài chính Thượng Hải vào ngày 24/10/2020.
Tin tức này cho thấy trong hơn 1 năm qua, chính quyền Tập Cận Bình không ngừng thanh trừng Jack Ma và các vấn đề liên quan. Dưới đây là sơ lược những lần chỉnh đốn và thảo luận rốt cuộc ông Tập nhắm đến ai.
Điểm lại những hành động chỉnh đốn của ông Tập Cận Bình trong hơn 1 năm qua
- Ngừng niêm yết
Jack Ma là người kiểm soát thực tế của Ant Group, và Alibaba là cổ đông đầu tiên nắm giữ hơn 30% cổ phần của Ant Group. Ant Group ban đầu được lên kế hoạch niêm yết đồng thời tại Thượng Hải và Hồng Kông vào ngày 5/11/2020. Tuy nhiên, ngày 3/11/2020, kế hoạch này đã bị ông Tập Cận Bình cho dừng khẩn cấp.
- Bị cơ quan quản lý mời làm việc
Ant Group đã bị cơ quan quản lý tài chính mời làm việc 3 lần. Lần thứ nhất ngày 2/11/2020; lần thứ hai ngày 26/12/2020; lần thứ ba ngày 12/4/2021.
- Bị chỉnh đốn
Vào ngày 26/12/2020, cơ quan quản lý tài chính của ĐCSTQ đã đưa ra 5 yêu cầu chấn chỉnh đối với Ant Group. Vào ngày 2/3/2022, ông Quách Thụ Thanh (Guo Shuqing), Chủ tịch Ủy ban Quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc, khi nói về vấn đề chấn chỉnh Ant Group đã cho biết việc tự kiểm tra về cơ bản đã kết thúc, và vẫn còn một số vấn đề cần được tìm hiểu thêm.
- Bị phạt nặng
Alibaba nhận hóa đơn tiền phạt lớn nhất trong lịch sử chống độc quyền của ĐCSTQ. Vào ngày 10/4/2021, Cục Giám sát và Quản lý thị trường Trung Quốc đã phạt Alibaba 18,228 tỷ nhân dân tệ vì hành vi độc quyền và đưa ra 16 yêu cầu chấn chỉnh.
- Bị tái cơ cấu
Vào tháng Tư năm ngoái, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc cho biết, dưới sự đôn đốc của các cơ quan quản lý tài chính, Ant Group đã vạch ra “kế hoạch tái cơ cấu toàn diện có thể thực hiện được” để tái cơ cấu thành một công ty tài chính. Ant Group đã được lệnh ngắt kết nối Alipay khỏi các kết nối không phù hợp với các sản phẩm tài chính như Huabei và Jiebei.
- Bị đổi tên
Đại học Hồ Bạn (Hupan University) do ông Jack Ma sáng lập đã được đổi tên thành “Trung tâm Nghiên cứu Khởi nghiệp Hồ Bạn Chiết Giang”.
- Bị vắng mặt
Tháng Bảy năm ngoái, Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Thế giới đã được tổ chức tại Thượng Hải. Là một ‘gã khổng lồ’ Internet Trung Quốc, nhưng lần đầu tiên ông Jack Ma vắng mặt trong 4 năm qua.
- Bị bóc tách
Đế chế truyền thông của ông Jack Ma đang bị thu hẹp. Tháng 9 năm ngoái, Alibaba đã rút khỏi khoản đầu tư vào Mango Supermedia. Tháng 10 năm ngoái, Ant Group đã bán toàn bộ cổ phần của mình tại Caixin Media. Vào ngày 12/3 năm nay, Ant Group đã hoàn toàn rút khỏi khoản đầu tư vào 36Kr.
- Bị hạn chế
Kể từ khi các quy định được thắt chặt, ít nhất hàng chục ngân hàng Trung Quốc đã thu hẹp hợp tác với Ant Group trong lĩnh vực cho vay tiêu dùng. Ông Francis Chan, nhà phân tích ngành tài chính của Bloomberg, đã chỉ ra trong báo cáo của mình rằng Ant Group có một triển vọng ảm đạm.
Vào tháng 1/2022, Công ty Quản lý Tài sản Cinda Trung Quốc, 1 trong 4 công ty quản lý tài sản nhà nước lớn của Trung Quốc, thông báo rằng họ sẽ hủy bỏ kế hoạch đầu tư vào Ant Group. Người nắm được tình hình cho biết, dưới áp lực của các cơ quan quản lý, Cinda đã từ bỏ một thỏa thuận trị giá khoảng 6 tỷ nhân dân tệ để mua 20% cổ phần trong đơn vị tài chính tiêu dùng của Ant Group.
- Tài sản bị giảm
Theo “Danh sách người giàu Hurun” (Hurun Global Rich List) của Trung Quốc được công bố vào ngày 27/10 năm ngoái, khối tài sản của Jack Ma đã giảm còn 145 tỷ nhân dân tệ và mất ngôi vị người giàu nhất Trung Quốc.
Vào ngày 25/10 năm ngoái, Bloomberg đã báo cáo rằng vốn hóa thị trường của Alibaba đã giảm 344 tỷ đô la Mỹ trong một năm và giá trị thị trường của tập đoàn này đã mất vị trí đứng đầu trên thế giới.
Theo Bloomberg, trước bài phát biểu (tháng 10/2020) của ông Jack Ma, cổ phiếu của Alibaba đã đạt mức cao nhất lịch sử. Nhưng kể từ thời điểm đó, cổ phiếu đã giảm và đạt mức thấp nhất lịch sử trên Sàn giao dịch chứng khoán Hồng Kông sau đó 3 tuần. Mặc dù tăng 30% kể từ ngày 5/10/2021, nhưng cổ phiếu của Alibaba vẫn giảm 43% so với mức cao nhất năm 2020.
- Một “con hổ” có quan hệ mật thiết với Jack Ma bị bắt
Ngày 11/4 năm nay, ông Chu Giang Dũng (Zhou Jiangyong), nguyên ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy Chiết Giang kiêm bí thư Thành ủy Hàng Châu, đã bị khởi tố. Ông Chu Giang Dũng là “con hổ” đầu tiên bị cáo buộc “cấu kết với tư bản và hỗ trợ cho việc mở rộng tư bản một cách vô trật tự”.
Tờ Financial Times tại Anh đã trích dẫn các hồ sơ và nguồn tin công khai cho biết Ant Group có liên quan đến vụ bê bối tham nhũng của ông Chu Giang Dũng.
Jack Ma hát ngược điệu với Tập Cận Bình
Vào ngày 24/10/2020, trong bài phát biểu của mình tại Hội nghị Thượng đỉnh Tài chính Thượng Hải, Phó Chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn yêu cầu Trung Quốc “giữ giới hạn thấp nhất để không có rủi ro hệ thống (tài chính)”. Đồng thời ông cũng cảnh báo: “Tài chính của Trung Quốc không thể đi lệch sang hình thức đầu cơ đánh bạc; không thể đi con đường sai lầm tự lưu thông của bong bóng tài chính, và chúng ta không thể đi theo con đường xấu xa của mô hình Ponzi.”
Bài phát biểu của ông Vương Kỳ Sơn chắc chắn được thực hiện theo chỉ thị của ông Tập Cận Bình. Vào ngày 22/2/2019, trong một buổi học tập tập thể của Bộ Chính trị ĐCSTQ, ông Tập Cận Bình đã đặc biệt đề cập rằng việc ngăn ngừa và giải quyết rủi ro tài chính, đặc biệt là ngăn ngừa rủi ro tài chính mang tính hệ thống, là nhiệm vụ cơ bản của công tác tài chính.
Quan điểm này của ông Tập liên quan trực tiếp đến sự sụp đổ thị trường chứng khoán mà ông đã trải qua vào năm 2015, được gọi là “cuộc đảo chính tài chính”, và cũng có mối quan hệ trực tiếp đến hành động chống tham nhũng tài chính mà ông đã phát động kể từ đó.
Sự sụp đổ của thị trường chứng khoán năm 2015 có liên quan trực tiếp đến ông Tiêu Kiến Hoa (Xiao Jianhua), ‘cá sấu tài chính’ số một Trung Quốc thời điểm đó và là người sáng lập Tập đoàn Tomorrow. Vào ngày 27/1/2017, ông Tiêu Kiến Hoa đã được đưa từ Hồng Kông về Trung Quốc Đại Lục thẩm tra. Đến năm 2020, ông Tiêu đã bị thẩm tra hơn 5 năm. Ông Tiêu Kiến Hoa kiểm soát thị trường chứng khoán như thế nào, hô mưa gọi gió trên thị trường chứng khoán, v.v, những vấn đề này có lẽ đã được điều tra được không ít.
Cảnh báo của ông Vương Kỳ Sơn, theo một nghĩa nào đó, là nhằm vào các đại gia tài chính như Tiêu Kiến Hoa, người đã cấu kết với nhóm quyền lực của ĐCSTQ để thực hiện một “cuộc đảo chính tài chính”.
Sau khi ông Vương Kỳ Sơn nói xong, ông Jack Ma tiếp tục có bài phát biểu nói: “Mặc dù thế giới đã để lại cho chúng ta nhiều cơ hội phát triển, nhưng chỉ có 1 hoặc 2 cơ hội quan trọng. Bây giờ là thời điểm quan trọng nhất”.
Vào “thời điểm quan trọng nhất” này, ông Jack Ma đã “nói thoải mái” về tài chính và giám sát tài chính của ĐCSTQ. Ông nói rằng không có “rủi ro tài chính hệ thống ở Trung Quốc hiện nay, bởi vì nền tài chính của Trung Quốc về cơ bản không có hệ thống, và Trung Quốc thực sự có rủi ro ‘thiếu hệ thống tài chính’”.
Ông Jack Ma rất tự hào cho biết: “Đêm qua, chúng tôi đã quyết định mức giá niêm yết của Ant tại Thượng Hải. Đây là mức giá niêm yết lớn nhất trong lịch sử của cả nhân loại, và là lần đầu tiên nó được định giá ở một thành phố khác ngoài New York.”
Cuối cùng, ông Jack Ma nói: “Trong 16 năm qua, Ant Financial đã phát triển xung quanh phát triển xanh, bền vững và bao trùm. Nếu tài chính xanh, bền vững và bao trùm là sai lầm, chúng tôi đã sai (sẽ) thêm sai, một khi đã sai thì sai đến cùng.”
Sở dĩ phát biểu này của ông Jack Ma khơi dậy sự tức giận của ông Tập Cận Bình, tác giả cho bài viết này cho rằng có thể có 3 lý do:
Thứ nhất: “Thời điểm quan trọng” mà ông Jack Ma nói lại chính là thời điểm xui xẻo nhất của ông Tập Cận Bình.
Năm 2020, khi đại dịch từ Vũ Hán lan ra toàn thế giới, ông Tập đã bị chỉ trích liên tục, những tiếng nói mắng chửi Tập, chống Tập, lật đổ Tập, yêu cầu Tập từ chức, liên tục xuất hiện. Về vấn đề này, ông Tập đã chống trả mạnh mẽ. Ông Nhậm Chí Cường (Ren Zhiqiang), một người chống lại ông Tập Cận Bình, đã bị kết án 18 năm tù. Tuy nhiên, ông Jack Ma dường như làm ngơ trước nắm đấm sắt của ông Tập, đúng lúc ông Tập đang gặp xui xẻo nhất thì lại nhảy ra ‘hát ngược điệu’ với ông.
Thứ hai: Ông Jack Ma quá tự tin vào việc niêm yết của Ant Group đã khiến ông Tập nghi ngờ.
Khái niệm “niêm yết quy mô lớn nhất trong lịch sử nhân loại” mà Jack Ma nói là gì? Thông báo của Ant Group vào ngày 26/10/2020 cho thấy, giá phát hành cổ phiếu hạng A ở Trung Quốc Đại Lục là 68,8 nhân dân tệ/ cổ phiếu, và giá cổ phiếu H ở Hồng Kông là 80 đô la Hồng Kông/ cổ phiếu, và 2 thị trường được niêm yết đồng thời. Theo ước tính, chỉ riêng việc mua bán lẻ cổ phiếu của Ant Group đã lập kỷ lục 3.000 tỷ USD, và tổng giá trị thị trường có thể đạt 2.100 tỷ nhân dân (khoảng 313 tỷ USD), từ đó có thể trở thành đợt IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) lớn nhất trên thế giới cho đến nay.
Khái niệm 2.100 tỷ nhân dân tệ là gì? Con số này cao hơn nhiều so với giá trị của bất cứ ngân hàng nào trong số 4 ngân hàng thương mại lớn của ĐCSTQ, bao gồm Ngân hàng Công thương Trung Quốc (tổng giá trị thị trường là 1.750 tỷ nhân dân tệ), Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc (1.570 tỷ nhân dân tệ), Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc (1.100 tỷ nhân dân tệ) và Ngân hàng Trung Quốc (940 tỷ nhân dân tệ).
Số tiền thu được của Ant Group, chỉ riêng mua bán lẻ đã lên tới 3.000 tỷ USD, tức là nhiều hơn GDP của Vương quốc Anh (2.800 tỷ USD) năm 2019.
Nếu Ant Group niêm yết thành công trên Sở giao dịch chứng khoán Thượng Hải và Sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông, ông Jack Ma sẽ trở thành “gã khổng lồ tài chính” lớn nhất Trung Quốc sau ông Tiêu Kiến Hoa, người sáng lập Tomorrow Group.
Năm 2015, ông Tiêu Kiến Hoa, một đối thủ giàu có, đã liên thủ với nhóm quyền lực trong ĐCSTQ để thực hiện một “cuộc đảo chính tài chính” suýt dồn ông Tập vào “chỗ chết”. Xét từ góc độ của ông Tập, nếu ông Jack Ma trở thành “Tiểu Kiến Hoa thứ hai” thì sao?
Thứ ba: Câu nói cuối cùng của Jack Ma đã công khai thách thức ông Tập.
Ông Jack Ma nói: “… chúng tôi đã sai (sẽ) thêm sai, một khi đã sai thì sai đến cùng”. Rốt cuộc ai đã cho ông sự tự tin lớn đến vậy? Ông Tập chắc chắn sẽ đặt một câu hỏi sâu hơn nữa!
Ông Tập điều tra nghiêm Ant Group là muốn nhắm đến ai?
Những người đứng sau Ant Group rốt cuộc là ai? Vào ngày 17/2/2021, tờ Wall Street Journal đã xuất bản một báo cáo điều tra, tác giả báo cáo đã phỏng vấn hơn 12 quan chức ĐCSTQ và cố vấn chính phủ, và biết được rằng “một cuộc điều tra của chính quyền trung ương đã phát hiện ra rằng đằng sau các lớp công cụ đầu tư không rõ ràng là một vòng tròn nhỏ gồm các tầng lớp tinh hoa Trung Quốc tổ hợp thành. Trong đó, một số người có liên hệ với các gia đình chính trị – những người đặt ra những thách thức tiềm ẩn đối với ông Tập Cận Bình.”
Báo cáo của Wall Street Journal đặc biệt đề cập đến Giang Chí Thành (con trai của Giang Miên Hằng (Jiang Mianheng) và là cháu nội của cựu lãnh đạo ĐCSTQ Giang Trạch Dân), và Lý Bá Đàm (Li Botan, con rể của cựu thường ủy Bộ Chính trị ĐCSTQ kiêm chủ tịch Ủy ban toàn quốc của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc Giả Khánh Lâm), đều là những nhà đầu tư bí mật của Ant Group.
Ant Group được thành lập với sự giúp đỡ của Thị trưởng Trùng Khánh lúc bấy giờ là Hoàng Kỳ Phàm (Huang Qifan), một thân tín ông Giang Trạch Dân và ông Tăng Khánh Hồng. Tháng 10/2021, ông Hoàng Kỳ Phàm từng chính miệng nói: “Lợi nhuận 10 tỷ nhân dân tệ hiện giờ của Ant Group, có 4,5 tỷ lợi nhuận đến từ 2 công ty cho vay nhỏ ở Trùng Khánh.”
Vào ngày 14/7/2014, tờ New York Times tiết lộ rằng Tập đoàn Alibaba do ông Jack Ma thành lập có các cổ đông bao gồm Giang Chí Thành (cháu trai của ông Giang Trạch Dân), Trần Nguyên (Chen Yuan, con trai của nguyên lão ĐCSTQ Trần Vân), Hạ Cẩm Lôi (He Jinlei, con trai của cựu Thường ủy Bộ Chính trị kiêm Bí thư Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Hạ Quốc Cường), và Lưu Lạc Phi (Liu Lefei, con trai của cựu Thường ủy Bộ Chính trị ĐCSTQ Lưu Vân Sơn). Trần Vân, Hạ Quốc Cường, Lưu Vân Sơn đều là những thành viên quan trọng của phe Giang.
Jack Ma đã trở thành một ‘gã khổng lồ’ tài chính Internet và có quan hệ mật thiết với cựu lãnh đạo ĐCSTQ Giang Trạch Dân. Ông đã làm ăn phát đạt trong thời kỳ ông Giang Trạch Dân nắm quyền và ngày càng lớn mạnh hơn trong thời kỳ ông Giang Trạch Dân làm “thái thượng hoàng”. Taobao và Alipay được thành lập trong thời kỳ này và nhanh chóng độc chiếm thị trường.
Nói cho cùng, đứng sau ông Jack Ma là các nhóm lợi ích của phe ĐCSTQ do Giang Trạch Dân và Tăng Khánh Hồng đứng đầu.
Lời kết
Kể từ cuộc “đảo chính tài chính” vào mùa hè năm 2015 đến nay, ông Tập Cận Bình đã điều tra và xử lý một lô các quan chức tài chính cấp cao đã được phe Giang Trạch Dân và Tăng Khánh Hồng đề bạt, trong dụng, cũng như “cá sấu tài chính” kiếm tiền trên thị trường tài chính vì lợi ích của phe Giang. Thế lực chống Tập này luôn là một nỗi lo lớn đối với ông Tập.
Tính đến đầu năm 2022, ông George Soros, ‘gã khổng lồ’ tài chính Phố Wall, đã 4 lần đưa ra những phát biểu chống ông Tập. Ông nói rằng ông Tập Cận Bình là kẻ thù nguy hiểm nhất của một xã hội mở, hy vọng có người thay thế ông Tập.
Ông Tập có thể đã cảm thấy rằng từ Trung Quốc Đại Lục đến Phố Wall, các ‘gã khổng lồ’ tài chính ở Trung Quốc và Mỹ cùng các thế lực chính trị đằng sau họ có thể đã hợp lực để lật đổ mình. Đây có thể là lý do cơ bản khiến ông Tập tiếp tục chỉnh đốn Jack Ma và Ant Group.
Vương Hữu Quần