Lê Minh
Trung Quốc và Nga vốn đã nóng lòng chứng kiến đồng USD mất đi vị thế thống trị toàn cầu từ lâu. Điều đó có lẽ đang được hiện thực hóa khi khối BRICS được cho là đang thiết lập đồng tiền dự trữ toàn cầu mới. Một đồng tiền dự trữ được đảm bảo bằng vàng hoặc dầu có thể sẽ là một đối thủ đáng gờm của đồng USD, dù trong ngắn hạn, đồng USD sẽ khó bị đánh bại.
BRICS cố gắng thiết lập đồng tiền dự trữ toàn cầu mới
Từ lâu, The Epoch Times đã đưa tin rằng Trung Quốc, và gần đây là Nga (do cuộc chiến đang diễn ra tại Ukraine), đang nóng lòng chứng kiến đồng USD mất đi vị thế là đồng tiền dự trữ toàn cầu lớn nhất .
Nga và Trung Quốc hiện đã bắt đầu hiện thực hóa mong muốn đó, điều không có gì là ngạc nhiên. Nhưng thật đáng ngạc nhiên khi có thông báo rằng một số quốc gia thị trường mới nổi đang hợp tác cùng với Nga và Trung Quốc. Russia Today (RT) – một hãng truyền thông bằng tiếng Anh thuộc sở hữu nhà nước của Nga – đưa tin vào tháng 6 rằng, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã thông báo rằng các quốc gia BRICS bao gồm Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nam Phi đang làm việc để thiết lập một đồng tiền dự trữ toàn cầu mới.
RT cho biết: “Theo Tổng thống Nga, các quốc gia thành viên cũng đang phát triển các cơ chế thay thế đáng tin cậy cho thanh toán quốc tế”.
Tin tức này phần nào đã bị lãng quên trong những thông tin xáo trộn vào tháng trước, khi nền kinh tế Mỹ bị tác động bởi lạm phát gia tăng, nguy cơ tiềm ẩn về suy thoái kinh tế, sự biến động của thị trường chứng khoán, sự hỗn loạn của thị trường tiền điện tử, hoạt động sa thải trong ngành công nghệ, và những lo ngại xung quanh sức khỏe và mức tín nhiệm thấp của Tổng thống Joe Biden.
Tất nhiên, các lệnh trừng phạt của các quốc gia phương Tây đối với Nga và việc đóng băng dự trữ ngoại hối của nước này đã hủy hoại nền kinh tế Nga. Và việc loại bỏ các ngân hàng Nga khỏi hệ thống SWIFT quốc tế có nghĩa là quốc gia này đa phần không thể thực hiện việc chuyển tiền bằng USD. Tính đến quý 01/2022, khoảng 59% tổng dự trữ ngoại hối toàn cầu theo phân bổ được tính bằng đồng USD, với đồng EUR (euro) ở vị trí thứ hai với 20%, theo dữ liệu của IMF.
Việc các quốc gia BRICS khác như Ấn Độ và Nam Phi hợp tác cùng với Nga và Trung Quốc trong việc xây dựng một loại tiền tệ toàn cầu mới để chống lại quyền bá chủ của đồng USD là điều đáng ngạc nhiên. Các nỗ lực phối hợp toàn cầu nhằm thay thế đồng USD không nên bị xem nhẹ.
Nỗ lực thay thế đồng USD của Nga và Trung Quốc
Các dấu hiệu của nỗ lực này đã có từ lâu. Từng là một trong những nước nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ nhiều nhất, Nga đã bán trái phiếu kho bạc Mỹ trong suốt 5 năm qua. Vào đầu năm 2018, Nga nắm giữ gần 100 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ. Con số đó đã giảm dần xuống khoảng 10 tỷ USD vào đầu năm 2020, và đến tháng 4 năm 2022, nó đã giảm xuống chỉ còn 2 tỷ USD.
Trong thời gian này, Nga cũng đang tích lũy lượng vàng dự trữ của mình. Xu hướng mua vàng của Nga bắt đầu khi nước này bị trừng phạt vào năm 2014 vì sáp nhập Crimea. Có lẽ kế hoạch của Nga nhằm truất ngôi đồng USD như là đồng tiền dự trữ toàn cầu cũng bắt nguồn từ khi đó. Lượng vàng Nga nắm giữ ở mức 2.302 tấn tính đến quý đầu tiên năm 2022, tăng từ khoảng 1.000 tấn vào năm 2014, theo dữ liệu từ Hội đồng Vàng Thế giới – World Gold Council.
Ngay sau khi các lệnh trừng phạt chống lại Nga được áp dụng trong năm nay, một trong những phản ứng đầu tiên của Moscow là buộc các nước châu Âu phụ thuộc vào xuất khẩu khí đốt của Nga phải thanh toán bằng đồng RUB (đồng rúp Nga) hoặc vàng. Các quốc gia sau đó đã tuân thủ và tích cực mua đồng RUB và bán bớt đồng EUR. Điều thú vị là, mặc dù Nga không thực hiện được các nghĩa vụ nợ, đồng RUB của nước này vẫn mạnh lên trong năm nay.
Liệu một đồng tiền dự trữ toàn cầu mới được đảm bảo bởi hàng hóa (chẳng hạn như vàng) do Trung Quốc và Nga hậu thuẫn có trở thành hiện thực? Tôi đã viết một bài báo vào tháng 3 rằng đó là một khả năng. Nhận định này được củng cố bởi phân tích từ chiến lược gia của Credit Suisse là ông Zoltan Pozsar và chiến lược gia vĩ mô của Jefferies là ông Sean Darby. Xét cho cùng, Nga là nhà cung cấp chính các mặt hàng bao gồm dầu mỏ, khí đốt, vàng và kim cương.
Tại bài báo đó, tôi đã chỉ ra rằng các nước bên thứ ba có thể mua dầu của Nga với giá chiết khấu từ Nga hoặc thông qua Trung Quốc thay vì phải trả mức phí cao hơn cho dầu không có nguồn gốc từ Nga. Đó có thể là sự khởi đầu của một trật tự quốc tế mới – tất cả những gì Trung Quốc và Nga mong muốn. Ngoài ra, đây cũng là một cách thuận tiện để mở rộng việc sử dụng đồng e-CNY (đồng nhân dân tệ kỹ thuật số).
RT đã tuyên bố vào tháng 7 rằng đó chính xác là những gì đã xảy ra. Thương mại giữa Nga và các quốc gia BRICS khác trong 3 tháng đầu năm 2022 đã tăng 38% lên 45 tỷ USD. Trong khi đó, thương mại giữa Nga và Trung Quốc tiếp tục tăng cao, với việc Nga vượt qua Ảrập Xêút để trở thành nhà cung cấp dầu số 1 của Trung Quốc, sau khi dầu của Nga nằm trong diện trừng phạt của hầu hết các nước phương Tây. Các quốc gia khác cũng đã bắt đầu chấp nhận các loại tiền không phải là “đồng USD dầu mỏ” (đồng USD vốn là đồng tiền tiêu chuẩn trong giao dịch dầu) trong xuất khẩu dầu, với việc Ảrập Xêút và Iran chấp nhận đồng CNY trong giao dịch bán dầu của họ.
Câu hỏi thực sự là đồng tiền này sẽ được thiết lập dưới hình thức như thế nào. Để đồng tiền này có giá trị thực, nó cần được đảm bảo bởi nhiều thứ hơn là uy tín của chính quyền các quốc gia BRICS. Nó phải được đảm bảo bởi dự trữ hàng hóa (chẳng hạn như vàng).
USD sẽ bị đánh bại?
Các quốc gia khác có muốn giao dịch bằng loại tiền tệ mới này không? Lúc mới đầu, sẽ khó có khả năng đó. Nhưng tình hình có thể thay đổi theo thời gian; hầu hết tất cả các loại tiền tệ chính hiện nay đều là tiền định danh, chỉ dựa trên niềm tin và sự tín nhiệm vào quốc gia phát hành. Khi các nền tảng chính trị và xã hội bị nhổ bật rễ và bị thách thức trên khắp thế giới, và nếu lạm phát tiếp tục trầm trọng hơn, một loại tiền tệ dự trữ mới được đảm bảo bởi vàng và dầu – nói cách khác, các tài sản thực – có thể rất đáng gờm.
Trước khi chúng ta có thể tuyên bố về việc kết thúc của sự thống trị của đồng USD, cần phải nhắc tới việc đồng tiền này có một số đặc điểm khó có thể bị đánh bại. Thứ nhất, với tư cách là một loại tiền tệ, nó đang mạnh lên khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ bắt đầu tăng lãi suất. Thị trường tài chính Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất, an toàn nhất, thanh khoản nhất và đáng tin cậy nhất để đầu tư. Ngoài ra, sự ổn định và uy tín của chính quyền và hệ thống luật pháp Mỹ khiến việc nắm giữ trái phiếu chính phủ Mỹ được ưa thích hơn so với các tài sản dự trữ khác.
Trong ngắn hạn, đồng USD vẫn sẽ là một đồng tiền dự trữ mạnh. Có lẽ cần phải lo lắng cho đồng EUR và các đồng tiền khác.
Lê Minh
Theo Fan Yu – The Epoch Times