Theo một nghiên cứu được công bố hôm 28/3, Trung Quốc đã chi 240 tỷ đô la Mỹ cứu trợ 22 quốc gia đang phát triển từ năm 2008 đến năm 2021, và số tiền tăng vọt trong những năm gần đây khi nhiều quốc gia khác phải vật lộn để trả các khoản vay dành cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng “Vành đai và Con đường” (BRI).
Báo cáo của các nhà nghiên cứu thuộc Ngân hàng Thế giới (World Bank), Viện nghiên cứu kinh tế toàn cầu Kiel, trường Harvard cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2021 Trung Quốc đã chi 240 tỷ USD cho vay cứu trợ đối với các nước tham gia Sáng kiến “Vành đai, con đường”.
Khoảng 80% khoản cho vay cứu trợ được thực hiện từ năm 2016 đến 2021, chủ yếu dành cho các nước có thu nhập trung bình bao gồm Argentina, Mông Cổ và Pakistan.
Trung Quốc đã cho vay hàng trăm tỷ đô la để xây dựng cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển, nhưng việc cho vay đã giảm dần kể từ năm 2016 do nhiều dự án không trả được cổ tức tài chính như mong đợi.
“Bắc Kinh rốt cuộc lại đang phải tìm cách cứu chính các ngân hàng của họ. Đó là lý do tại sao họ lao vào hoạt động cho vay cứu trợ quốc tế đầy rủi ro như vậy,” ông Carmen Reinhart, một cựu kinh tế trưởng của World Bank và cũng là một trong các tác giả báo cáo nhận xét.
Theo kết quả nghiên cứu, các khoản cho vay của Trung Quốc dành cho các quốc gia gặp khó khăn về nợ tăng từ dưới 5% trong danh mục cho vay ở nước ngoài vào năm 2010, lên 60% vào năm 2022.
Trong đó, Argentina nhận được nhiều nhất, với 111,8 tỷ USD, tiếp theo là Pakistan với 48,5 tỷ USD và Ai Cập với 15,6 tỷ USD. Chỉ có 9 quốc gia nhận được mức ít hơn 1 tỷ USD.
Các giao dịch hoán đổi của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) chiếm 170 tỷ USD trong khoản tài trợ giải cứu, bao gồm ở Suriname, Sri Lanka và Ai Cập. Các khoản vay bắc cầu hoặc hỗ trợ cán cân thanh toán của các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc là 70 tỷ USD. Tuần hoàn của cả hai loại khoản vay là 140 tỷ USD.
Đáng lưu ý, nghiên cứu chỉ trích một số ngân hàng trung ương có khả năng sử dụng các giao dịch hoán đổi của PBOC để tăng số liệu dự trữ ngoại hối của họ một cách giả tạo.
Ông Brad Parks, một trong những tác giả của báo cáo, đồng thời là giám đốc của AidData – một trung tâm nghiên cứu tại Đại học William & Mary ở Mỹ nhận định, hoạt động cho vay cứu trợ của Trung Quốc là “không rõ ràng và thiếu sự phối hợp”.
Báo cáo cho biết, các khoản vay cứu trợ chủ yếu tập trung ở các quốc gia có thu nhập trung bình, chiếm 4/5 khoản cho vay của họ, do rủi ro mà chúng gây ra cho bảng cân đối kế toán của các ngân hàng Trung Quốc. Các quốc gia có thu nhập thấp còn được cung cấp thời gian ân hạn và gia hạn thời gian đáo hạn.
Trung Quốc hiện đang đàm phán tái cơ cấu nợ với một số quốc gia, bao gồm Zambia, Ghana và Sri Lanka, nhưng đã bị chỉ trích không ít vì trì hoãn quá trình này. Đáp lại, Bắc Kinh kêu gọi WB và Quỹ Tiền tệ Quốc tế cũng nên giảm nợ.
Minh Ngọc (Theo Reuters)