Tác giả: Kamila Hrabchuk, Anastacia Galouchka và Alice Martins
Cù Tuấn, biên dịch
29-5-2023
VYSOKOPILLYA, Ukraine – Cuộc chiến ở Ukraine đang buộc những người nông dân trên khắp nước này phải đưa ra lựa chọn sinh tử: Trồng hạt giống để có thức ăn có đáng để mạo hiểm vô tình kích hoạt bom mìn chưa nổ không?
Các quan chức ở đây cho biết, cuộc xâm lược của Nga hiện đã bước sang tháng thứ 15, đã biến Ukraine thành quốc gia có nhiều mìn gài nhất thế giới. Những cánh đồng mà người nông dân từng sinh sống giờ là những cái bẫy chết người tiềm ẩn.
Ở vùng ven biển phía nam Kherson, được coi là một trong những vùng đất màu mỡ nhất của đất nước, những người nông dân đang từng bước một thật cẩn thận quét ruộng của họ để tìm đạn và mìn. Lái máy kéo hoặc máy cày qua ruộng là quá nguy hiểm.
Andriy Puryk, 60 tuổi, rón rén đi lại trong lãnh thổ rộng lớn của mình trong nhiều tháng, thu thập đạn pháo bằng tay không. Ông xác định bằng mắt cái nào đã phát nổ và cái nào chưa phát nổ.
Puryk nói: “Chúng tôi đã kiểm tra các cánh đồng từ tháng 12 đến tháng 4, ngày này qua ngày khác. Chúng tôi cẩn thận nhìn về phía trước, cách xa 10 mét và đánh giá những gì chúng tôi nhìn thấy trước mặt”.
Khi tất cả các dấu vết có thể nhìn thấy của chiến tranh đã được loại bỏ ra khỏi cánh đồng, Puryk quyết tâm canh tác vụ mùa của mình như hàng năm. Ông gắn các tấm bọc thép vào máy kéo của mình – theo ông nói, để bảo vệ thêm cho chắc trong trường hợp ông bỏ lỡ bất kỳ quả mìn nào.
“Chỉ có tôi, người lớn tuổi nhất trong nhà, là ngồi sau tay lái”, ông nói. “Lũ trẻ vẫn phải sống”.
Puryk sống sót sau nhiều tháng Nga chiếm đóng đầy khó khăn – tiền tuyến chạy qua giữa trang trại của ông; các phe xung đột đã biến những cánh đồng và nhà kho của ông thành bãi chiến trường. Nhưng ngay cả sau khi quân đội Ukraine đánh đuổi quân đội Nga và các cuộc bắn phá đã giảm bớt, vẫn rất khó để quay trở lại làm việc.
Những nông dân khác đang sử dụng máy kéo có thể điều khiển từ xa để giảm thiểu nguy hiểm. Một số nông dân cố gắng gieo hạt trên cánh đồng của mình đã bị giết hoặc bị thương do mìn. Cuộc xâm lược của Nga đã gây thiệt hại hơn 6,6 tỷ USD cho ngành nông nghiệp Ukraine, theo ước tính chính thức của Bộ Chính sách Nông nghiệp và Thực phẩm Ukraine và Trường Kinh tế Kiev.
Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov cho biết: “Khi chúng tôi giải phóng những vùng lãnh thổ này, chúng tôi sẽ không thể sử dụng chúng cho mục đích nông nghiệp trong ba, bốn hoặc năm tháng tới vì chúng tôi sẽ cần phải rà phá bom mìn”. Ông cho biết Ukraine sẽ “làm sạch” lãnh thổ của mình trong nhiều năm sau khi chiến tranh kết thúc: “Đó là tương lai của chúng tôi“.
Để giúp mọi người tránh xa những cánh đồng bị gài mìn nhưng vẫn có được những thực phẩm thiết yếu mà họ cần, sáng kiến Hạt giống cho Ukraine đã bắt đầu xây dựng nhà kính trên những mảnh đất không phù hợp để canh tác tại những ngôi làng từng bị chiếm đóng trên khắp Ukraine. Các gia đình được nhận hạt giống được tặng từ nước ngoài để trồng rau và trái cây tươi — một giải pháp thay thế cho việc vận chuyển viện trợ nhân đạo, vốn có thể không đáng tin cậy.
Volodymyr Kadygrob, người sáng lập sáng kiến này cho biết: “Việc cung cấp các công cụ để tự trồng trọt sẽ dễ dàng và có tính bền vững hơn. Nó cũng mang lại công việc và khiến mọi người hạnh phúc hơn một chút. Làm vườn trái ngược với chiến tranh và hủy diệt”.
Natalia Bushynska, 64 tuổi, sống ở vùng Kherson. Bà nói quân Nga đã đánh cắp tất cả hạt giống của bà.
Bushynska nói: “Đó là lý do tại sao tôi không có gì để gieo trồng trong năm nay“. Sau đó, bà nhận được một gói Hạt giống cho Ukraine bao gồm bắp cải, cà rốt, dưa hấu, cà chua và ngô.
Ở vùng đông bắc Kharkiv, các đội rà phá bom mìn làm việc hàng ngày từ 6 giờ sáng đến 6 giờ chiều – đôi khi muộn hơn – và họ vẫn chưa thấy khi nào công việc có thể kết thúc.
Oleksandr Marchenko, người đã trở thành lính đặc công sau cuộc xâm lược của Nga, cho biết: “Việc rà phá bom mìn trên toàn bộ khu vực này, tất cả các con đường và cánh đồng, sẽ mất ít nhất 70 năm. Và cuộc chiến này càng kéo dài thì càng mất thêm nhiều năm dành cho nỗ lực rà phá bom mìn”.
Marchenko và ba đồng đội của anh được gọi đến để xử lý một quả bom chùm chưa nổ và nó được gọi là mìn cánh hoa. Họ có một chiếc xe tải để vận chuyển bom mìn mà họ không thể tháo dỡ tại chỗ. Buồng lái được bọc thép để bảo vệ người lái trong trường hợp đạn dược phát nổ.
“Bạn liên tục cảm thấy căng thẳng”, Marchenko nói. “Nếu bạn không sợ hãi, bạn không có việc gì làm trong nghề này”.
Người dân yêu cầu đặc công kiểm tra khu vườn và sân sau của họ. Các yêu cầu chồng chất trong ngày sẽ được đáp ứng vào buổi tối, sau khi nhóm đặc công này hoàn thành các công việc cấp bách hơn.
Vitalii Fesenko, 36 tuổi, đang điều hành một doanh nghiệp nông nghiệp lớn của gia đình trên diện tích hơn 7.000 mẫu Anh khi nó trở thành bãi chiến trường. Quân Nga và quân Ukraine cũng đã gài mìn chống tăng và sát thương khắp khu đất của anh. Trong khi Fesenko chờ đặc công đến, nhân viên của anh đã giảm từ 30 công nhân xuống còn có 3.
Có một chuồng lợn trên cánh đồng bên cạnh. Người chủ đã mở toang cửa chuồng khi bắt đầu cuộc chiến để tăng cơ hội sống sót cho những con lợn. Khi Fesenko và người hàng xóm đó trở lại trang trại của họ vào tháng 10, sau khi vùng Kharkiv được giải phóng, có vẻ như nỗ lực giúp đỡ đàn lợn đã là vô ích.
Fesenko chỉ vào một cái hố đất được tạo ra khi một trong những con lợn trên đã giẫm phải một quả mìn.
“Coi như đàn lợn đang giúp chúng tôi rà phá bom mìn trên các cánh đồng”, anh nói.