Liên Thành
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh ngày 4/9 thông báo rằng, Thủ tướng Lý Cường sẽ dẫn đầu một phái đoàn tham dự hội nghị thượng đỉnh G20. Bà Mao Ninh từ chối trả lời các câu hỏi về việc Tập Cận Bình không tham dự hội nghị này.
Sự thay đổi mạnh mẽ trong phong cách ngoại giao của ông Tập Cận Bình
Trước khi dịch bệnh bùng phát, ông Tập Cận Bình công du nước ngoài trung bình 14 lần một năm, nhưng hiện ông đã giảm đáng kể các chuyến công du. Ông chỉ rời Trung Quốc hai lần trong năm nay.
Báo Bloomberg đưa tin, việc ông Tập Cận Bình từ chối sang Ấn Độ để tham dự hội nghị thượng đỉnh G20 có thể là do tranh chấp ngoại giao với Ấn Độ, hoặc ông muốn ủng hộ diễn đàn BRICS mới được mở rộng, cũng có khả năng ông muốn ở Trung Quốc để giải quyết các vấn đề kinh tế. Sự vắng mặt của ông Tập Cận Bình ở hội nghị G20 đánh dấu sự thay đổi lớn trong phong cách ngoại giao của ông Tập.
Kể từ khi nhậm chức vào năm 2012, ông Tập Cận Bình chưa bao giờ bỏ lỡ hội nghị thượng đỉnh G20. Tại hội nghị tổ chức ở Bali, Indonesia vào năm ngoái, ông Tập Cận Bình nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại với các nước. Ông Tập cũng nói với Tổng thống Mỹ Joe Biden rằng hãy “sống hòa hợp với các nước”.
Giờ đây, ông Tập Cận Bình đã thực hiện một cách tiếp cận khác, né tránh cuộc họp G20 đầy chông gai, nơi ông có thể đối mặt với sự chỉ trích vì nền kinh tế Trung Quốc đang có nguy cơ sụp đổ, tham vọng quân sự của Bắc Kinh đối với Đài Loan và lập trường của nước này về cuộc chiến với Nga và Ukraina.
Các lỗ hổng của nhóm BRICS
Theo phân tích của Bloomberg, ông Tập Cận Bình mới đây đã tới Nam Phi để tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS và Thủ tướng Ấn Độ Modi cũng tham dự hội nghị thượng đỉnh này. Nhưng giờ đây, do ông Tập Cận Bình không tham dự G20, nên ông ấy sẽ không thể hiện rõ thái độ với ông Modi, điều này làm nổi bật sự mong manh trong nhóm BRICS.
Sự kiện lớn tiếp theo của ông Tập Cận Bình trên trường thế giới sẽ là Diễn đàn Vành đai và Con đường, dự kiến được tổ chức tại Bắc Kinh vào tháng 10 năm nay. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã xác nhận rằng ông sẽ tham dự diễn đàn này.
Ông Ngô Mộc Loan 吴木銮, phó giáo sư tại Đại học Quốc gia Singapore cho biết, ông Tập Cận Bình hiện đang trong tâm thế đế quốc và hy vọng các quan chức nước ngoài sẽ đến thăm ông. Kể từ khi Trung Quốc dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát đại dịch Covid-19, các nhà lãnh đạo của Đức và Pháp, cũng như một số giám đốc điều hành cấp cao của Hoa Kỳ và Anh, đã đến thăm Bắc Kinh.
Ông Ngô nói thêm, “Ông ấy cũng nhận được sự đối xử đặc biệt tại hội nghị thượng đỉnh BRICS, nhưng khó có khả năng ông ấy sẽ nhận được (sự đối xử) này tại hội nghị thượng đỉnh G20”.
ĐCSTQ có quá nhiều đối thủ quốc tế?
Những xích mích giữa ĐCSTQ và một số thành viên của Nhóm G20 như Hoa Kỳ, Ấn Độ, Nhật Bản, Canada, v.v. ngày càng gia tăng.
Nhóm Bộ Tứ mà Ấn Độ tham gia cùng Mỹ, Úc và Nhật Bản đã xích lại gần hơn với phương Tây. Ngoài ra, Trung Quốc và Ấn Độ cũng có những mâu thuẫn sâu sắc về vấn đề biên giới chung. Tuần trước, Bộ Tài nguyên Trung Quốc công bố bản đồ bao gồm khu vực tranh chấp vào lãnh thổ Trung Quốc, gây ra làn sóng phản đối giận dữ từ Ấn Độ, Malaysia, Philippines và các nước khác. Mỹ cũng cho rằng đó là “yêu sách hàng hải sai lầm”.
Nếu ông Tập Cận Bình tham dự hội nghị thượng đỉnh G20, ông cũng sẽ phải đối đầu với Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida. Quan hệ giữa Bắc Kinh và Tokyo đang căng thẳng sau khi Nhật Bản xả nước thải hạt nhân ra biển. ĐCSTQ đã kích động người dân căm ghét Nhật Bản, những lời kêu gọi lăng mạ, đe dọa, quấy rối từ Trung Quốc đại lục liên tiếp đổ về khắp các vùng của Nhật Bản.
Ngoài ra, vào tháng 8 năm nay, Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và Tổng thống Hàn Quốc Yoon Seok-yue đã tổ chức một cuộc gặp lịch sử, nhằm tìm cách đối phó với ĐCSTQ và Triều Tiên.
Quan hệ giữa Trung Quốc và Canada cũng căng thẳng. Hồi tháng 5 năm nay, Bộ Ngoại giao Canada tuyên bố một viên chức lãnh sự Trung Quốc là người không được chào đón. Sau khi Trung Quốc tự do hóa danh sách du lịch quốc tế vào tháng 8, số quốc gia trong danh sách lên tới 138, nhưng không bao gồm Canada, đây được coi là hành động có chủ ý của ĐCSTQ nhằm trả đũa Canada.
Ông Drew Thompson, cựu quan chức Ngũ Giác Đài và là thành viên cấp cao tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore cho rằng, ĐCSTQ có xu hướng tham dự các cuộc họp mà họ có thể thống trị. Ông nói: “Đảng Cộng sản Trung Quốc tìm cách thống trị các nước nhỏ nhơn, chẳng hạn các nước trong nhóm BRICS hay Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, chính quyền Trung Quốc có thể thống trị chương trình nghị sự ở các nước đó”.
Ông Lý Cường liệu có đóng vai trò làm bù nhìn?
Trang New York Times của Mỹ phân tích rằng, ông Tập Cận Bình kiểm soát quyền lực chặt chẽ, điều này đồng nghĩa với việc lãnh đạo các nước G20 khác sẽ không chắc liệu Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường có quyền đưa ra các quyết định thực chất tại hội nghị thượng đỉnh hay không.
Giáo sư JA IAN CHONG đến từ Đại học Quốc gia Singapore cho biết: “Suy đoán theo sau mỗi lần vắng mặt của ông Tập cho thấy rằng, không chỉ sự mờ ám (trong chính trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc) tạo ra sự không chắc chắn, mà mọi thứ dường như phụ thuộc vào ông Tập Cận Bình do ông ấy tập trung quyền lực”.
Ông nói thêm: “Nếu lãnh đạo bên ngoài cũng như lãnh đạo nội bộ phụ thuộc quá nhiều vào một người, thì dù người đó có quyền lực đến đâu thì cũng sẽ tạo ra một tình thế khá mong manh”.
Vào thời điểm diễn ra Hội nghị thượng đỉnh G20, nền kinh tế Trung Quốc đại lục đang bước vào thời kỳ khó khăn nhất trong nhiều năm trở lại đây. Cuộc khủng hoảng bất động sản leo thang và tình trạng nợ xấu nghiêm trọng của các địa phương đã trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với sự cai trị của ông Tập Cận Bình. New York Times phân tích, sự vắng mặt của ông Tập Cận Bình có thể cho thấy ông cần giải quyết các vấn đề kinh tế cấp bách ở Bắc Kinh.
Hệ thống của ĐCSTQ không rõ ràng và hành vi của các quan chức cấp cao rất khó đoán trước
Quyết định của ông Tập khi vắng mặt tại hội nghị G20 cũng nêu bật sự thiếu minh bạch trong hệ thống của ĐCS Trung Quốc. Vào tháng 7, ông Tần Cương, bộ trưởng ngoại giao được ông Tập lựa chọn kỹ lưỡng đã bị miễn nhiệm, chỉ sau bảy tháng sau khi nhậm chức. ĐCSTQ không đưa ra lý do cho sự thay đổi đột ngột này.
Tháng trước, ông Tập Cận Bình bất ngờ bỏ lỡ bài phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp BRICS. Bộ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào đã phát biểu thay ông Tập.
Ông Neil Thomas, chuyên gia của Viện Chính sách Xã hội Châu Á cho biết, phong cách lãnh đạo của ông Tập Cận Bình ngày càng giống Mao Trạch Đông, thích “chỉ đường” về các vấn đề vĩ mô hơn là tham gia vào chính trị đời thường, nhưng cách tiếp cận này là rủi ro.
Chuyên gia Thomas nói thêm: “Ông Tập Cận Bình càng đi sâu vào con đường này thì việc hoạch định chính sách sẽ càng tách rời khỏi những thách thức ngày càng tăng”.
Dự kiến, sự xuất hiện quan trọng tiếp theo ở nước ngoài của ông Tập Cận Bình sẽ là Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo APEC tại San Francisco vào tháng 11. Tuy nhiên, Tòa Bạch Ốc đã cấm trưởng đặc khu Hồng Kông Lý Gia Siêu tham dự. Điều này làm dấy lên nghi ngờ về việc liệu ông Tập Cận Bình có tham dự hội nghị thượng đỉnh hay không.