Bắc Kinh dường như đang chơi trò chơi đổ lỗi, trong lúc những giải pháp tài chính nhằm cứu trợ nền kinh tế không cho thấy nhiều hiệu quả. Thậm chí, các bên tham gia giải cứu kinh tế cũng đã vướng vào khó khăn.
Khi nền kinh tế Trung Quốc đang trải qua sự suy yếu đáng kể, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đang cố gắng đổ lỗi bằng cách trấn áp các quan chức khác nhau của chính quyền trong các cuộc điều tra tham nhũng mở rộng.
Theo thống kê từ Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương của ĐCSTQ, kể từ tháng 11, ít nhất 9 giám đốc tài chính tại các ngân hàng được nhà nước hậu thuẫn đã bị cách chức, với hơn 90 quan chức như vậy đã bị thanh trừng trong năm nay.
Đổ lỗi cho ông Lý Khắc Cường
Vào ngày 8/12, Sở giao dịch chứng khoán Thượng Hải đóng cửa ở mức 2969 điểm, đánh dấu lần thứ hai trong năm nay nó giảm xuống dưới mốc quan trọng 3000 điểm. Đồng thời, Sở giao dịch chứng khoán Thâm Quyến giảm xuống dưới 10.000 điểm và thị trường chứng khoán Hong Kong chứng kiến giá cổ phiếu bốc hơi 25% trong năm nay.
Vào ngày 5/12, Moody’s Investor Service, một tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế nổi tiếng, đã hạ triển vọng xếp hạng nợ A1 của Trung Quốc từ “ổn định” xuống “tiêu cực”. Moody’s cho rằng Trung Quốc sẽ cần hỗ trợ tài chính nhiều hơn cho chính quyền địa phương và doanh nghiệp nhà nước. Ngoài ra, nỗ lực ngăn chặn cuộc khủng hoảng bất động sản của Trung Quốc sẽ tạo ra tổn thất lớn, tất cả những điều này sẽ tác động tiêu cực đến sự ổn định tài chính.
Ngày hôm sau, Moody’s cũng hạ triển vọng của 8 ngân hàng lớn Trung Quốc từ “ổn định” xuống “tiêu cực”. Những ngân hàng này bao gồm các ngân hàng nhà nước “Big Four” (4 ông lớn) – Ngân hàng Công thương Trung Quốc, Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc, Ngân hàng Trung Quốc và Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc – tất cả đều nằm trong số 10 ngân hàng lớn nhất thế giới tính theo vốn hóa thị trường.
Tỷ giá hối đoái của đồng USD so với đồng CNY của Trung Quốc là khoảng 1 ăn 7,14 vào ngày 8/12, vượt mốc 1 ăn 7 trong hơn nửa năm.
Trong lĩnh vực bất động sản, hàng chục công ty bất động sản Trung Quốc đã chứng kiến chuỗi vốn của họ bị cắt đứt. Nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc của Nomura, ông Lu Ting, ước tính có khoảng 20 triệu căn nhà bán trước chưa hoàn thiện và bị trì hoãn ở Trung Quốc. Một báo cáo giữa tháng 11 của Nomura cho rằng sẽ cần khoảng 440 tỷ USD để hoàn thành việc xây dựng những ngôi nhà này.
Nhà bình luận chính trị Trung Quốc Lý Lâm Nhất (Li Linyi) ở New York nói với The Epoch Times vào ngày 10/12 rằng nếu cuối cùng cuộc khủng hoảng kinh tế Trung Quốc nổ ra, ĐCSTQ rất có thể sẽ cố gắng đổ lỗi cho ông Lý Khắc Cường và phe cánh của ông Lý trong chính quyền.
Sau Đại hội toàn quốc lần thứ 19 của ĐCSTQ, Ủy ban Tài chính Trung ương được thành lập vào tháng 3 năm nay, hiện do Thủ tướng Lý Cường lãnh đạo và Phó Thủ tướng Hà Lập Phong làm giám đốc văn phòng. Ông Lý Cường và ông Hà Lập Phong đều là những người bạn thân tín đáng tin cậy của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.
Ông Lý Lâm Nhất nói: “Bây giờ, những người nắm quyền lực đáng kể trong lĩnh vực tài chính của ĐCSTQ là những người được lãnh đạo đảng tin tưởng”. Ông Lý tiếp tục: “Những quan chức bị thanh trừng gần đây là những người được ông Lý Khắc Cường bổ nhiệm trong nhiệm kỳ Thủ tướng của ông. Đây là một dấu hiệu rõ ràng”.
Theo ông Lý Lâm Nhất, cái chết đột ngột của ông Lý Khắc Cường vào ngày 27/10 ở tuổi 68, chỉ nửa năm sau khi từ chức Thủ tướng, đã đặt ra nhiều dấu hỏi về việc ông Lý thực sự qua đời như thế nào.
Nỗ lực giải cứu không hiệu quả
Mặc dù ĐCSTQ thực hiện nhiều nỗ lực giải cứu thị trường nhưng chúng vẫn không mang lại kết quả đáng chú ý.
Vào ngày 28/8, thuế trước bạ đối với các giao dịch chứng khoán đã giảm một nửa. Tốc độ phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) đã chậm lại. Yêu cầu ký quỹ đối với việc mua ký quỹ của nhà đầu tư đã giảm từ 100% xuống 80% và các quy định khác được áp dụng đối với việc giảm tỷ lệ sở hữu của cổ đông.
Vào ngày 14/9, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, ngân hàng trung ương Trung Quốc, đã công bố giảm 0,25 điểm phần trăm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các tổ chức tài chính.
Vào ngày 11/10, các ngân hàng thuộc “Big Four” của Trung Quốc đã tăng lượng nắm giữ cổ phiếu của chính họ và công bố kế hoạch tiếp tục làm như vậy trong 6 tháng tới.
Vào cuối tháng 11, truyền thông nhà nước Trung Quốc tiết lộ rằng các cơ quan quản lý đang soạn thảo danh sách trắng bao gồm 50 công ty bất động sản. Các công ty trong danh sách sẽ nhận được hỗ trợ về tín dụng, trái phiếu, tài chính và các lĩnh vực khác.
Ngoài các chính sách kích thích, Bộ An ninh Quốc gia Trung Quốc đã đưa ra cảnh báo vào ngày 2/11 về việc tích cực tham gia “giám sát chặt chẽ” trong các lĩnh vực kinh tế, tài chính và các lĩnh vực khác. Lời cảnh báo đặc biệt nhắm vào bốn nhóm người. Họ là những người dự đoán về việc “rút ruột” nền kinh tế Trung Quốc, những người đã thực hiện hành động rút tiền khỏi Trung Quốc, những người nói và thúc đẩy ý tưởng chuyển vốn ra khỏi Trung Quốc, và những người đang làm cạn kiệt nền kinh tế Trung Quốc từ bên trong.
Thay vì ổn định tình hình kinh tế, việc thực hiện các chính sách này lại khiến vốn nước ngoài tháo chạy. Từ tháng 8 đến tháng 10, các nhà đầu tư nước ngoài đã bán tổng cộng 172 tỷ CNY (nhân dân tệ) (23,6 tỷ USD) cổ phiếu Trung Quốc, cộng thêm 1,78 tỷ CNY (250 triệu USD) được bán vào tháng 11. Bốn tháng vốn thất thoát này đã lập kỷ lục về dòng vốn chảy ra liên tiếp dài nhất kể từ khi cơ chế liên thông chứng khoán Thâm Quyến – Hong Kong được ra mắt vào tháng 12/2016.
Rủi ro cho các bên tham gia giải cứu
Nhiều doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc tham gia giải cứu thị trường đã rơi vào tình thế khó khăn.
Vào ngày 29/11, các công ty bảo hiểm lớn thuộc sở hữu nhà nước China Life Insurance và New China Life Insurance cùng tuyên bố thành lập quỹ đầu tư chứng khoán cổ phần tư nhân trị giá 50 tỷ CNY (7 tỷ USD). Quỹ không chỉ có quy mô lớn mà thời hạn của nó là “10+N” năm, nghĩa là nó có thể được gia hạn sau 10 năm đầu tiên tùy theo hoàn cảnh. Hai ông lớn bảo hiểm nhấn mạnh đây là dự án quan trọng, phù hợp với các chính sách liên quan, tối ưu hóa danh mục bảo hiểm nhân thọ.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc Tân Hoa Xã ca ngợi sự hợp tác này như một sự khuyến khích cho việc thâm nhập vốn dài hạn vào thị trường, hỗ trợ sự phát triển ổn định của thị trường vốn và đóng vai trò là “chất ổn định” trong nền kinh tế.
Chỉ hơn một tuần sau, cổ phiếu của cả hai công ty bảo hiểm niêm yết tại Hong Kong đều chạm mức thấp nhất trong năm vào ngày 8/12.
Vào ngày 9/11, Reuters đưa tin chính quyền Trung Quốc đã yêu cầu Tập đoàn Bảo hiểm Ping An của Trung Quốc chiếm cổ phần kiểm soát tại Country Garden để đối phó với khó khăn tài chính của Country Garden. Tin tức này làm thị trường lo ngại, khiến giá cổ phiếu của Ping An giảm hơn 5%.
Bảo hiểm Ping An đã đưa ra tuyên bố khẩn cấp phủ nhận bài báo, nói rằng họ chưa bao giờ nhận được bất kỳ yêu cầu nào như vậy từ chính quyền Trung Quốc. Tuy nhiên, Reuters vẫn giữ nguyên bài báo của mình, trích dẫn 4 nguồn tin cho rằng chính quyền thực sự đã đưa ra yêu cầu như vậy.
Giá cổ phiếu của Ping An tiếp tục giảm sau đó.
Bắc Kinh đổ trách nhiệm giải cứu bất động sản lên các ngân hàng
Chính quyền Trung Quốc được cho là đã soạn thảo một “danh sách trắng” các nhà phát triển bất động sản, yêu cầu các tổ chức tài chính và ngân hàng hỗ trợ các nhà phát triển bất động sản trong danh sách này bằng cách cung cấp các khoản vay và các công cụ cứu trợ khác. Theo thông tin, 50 công ty bất động sản nhà nước và tư nhân nằm trong danh sách trắng gồm các doanh nghiệp như Vanke, Xincheng Development và Longfor Group.
Nhà truyền thông tài chính Lao Man tin rằng danh sách trắng thực chất là việc chính quyền trung ương bắt đầu trực tiếp ép các ngân hàng cho các nhà phát triển bất động sản vay tiền. So với 21 năm trước khi chính quyền trung ương buộc các ngân hàng ngừng cho các nhà phát triển bất động sản vay tiền thì giờ đây mọi chuyện đã quay ngoắt 180 độ.
Chuyên gia này cũng cho rằng loại danh sách trắng này là vô ích và không thể cứu được lĩnh vực bất động sản.
Ông Chen Songxing, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Kinh tế Mới tại Đại học Donghua của Đài Loan, nói với Free Asia rằng “danh sách trắng” hỗ trợ 50 công ty bất động sản “giống như đổ các vấn đề sang ngân hàng”.
Ông Chen Songxing phân tích rằng nếu tính cả chi phí trái phiếu thì lợi nhuận ròng của các ngân hàng Trung Quốc sẽ âm. Ngoài ra, hoạt động cho vay liên ngân hàng bị thắt chặt, việc trả lãi cho người gửi tiền là gánh nặng khá nặng nề đối với các ngân hàng. Họ cũng đã được yêu cầu gia hạn các khoản nợ của các nhà phát triển bất động sản. Ngoài ra, chi phí vận hành của những cỗ máy khổng lồ khiến các ngân hàng Trung Quốc chịu áp lực rất lớn.
Quantum Leap từng công bố bài phân tích cho rằng ngành bất động sản đã bắt cóc toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc. Một khi”con đập” bất động sản vỡ, dòng nước lũ sẽ nhanh chóng cuốn trôi thị trường nợ hạ nguồn. Cuối cùng, thị trường bất động sản và nợ sẽ hợp sức đánh bại hệ thống ngân hàng. Một khi các ngân hàng bị phá hủy, nền kinh tế sẽ bị hủy hoại hoàn toàn.
Ngoài ra, theo ông Tạ Điền, giáo sư tại Trường Kinh doanh Aiken thuộc Đại học Nam Carolina, Bắc Kinh đang tiếp tục bơm vốn vào thị trường bất động sản Trung Quốc, tiếp tục đầu tư vốn để làm tăng bong bóng, duy trì giá và ngăn chặn giá bất động sản lao dốc quá nhanh. Vì vậy, từ quan điểm này, thực ra trước hết, Bắc Kinh vẫn đang tuyệt vọng và đang nghĩ ra đủ loại thủ đoạn kỳ quái. Thứ hai, nó vẫn muốn gia tăng bong bóng bất động sản nhằm cứu vãn nền kinh tế bất động sản. Nhưng ông Tạ Điền cho rằng nếu Bắc Kinh tiếp tục bơm tiền, các công ty này có thể sử dụng khoản vay có được để lấp đầy những lỗ hổng trước đây của họ. Điều này có thể sẽ không cứu được ngành bất động sản khỏi sự sụp đổ.
Ông Tạ Điền nói thêm rằng, các doanh nghiệp nhận được các khoản vay mới này có thể ưu tiên giải quyết các vấn đề tài chính cấp bách nhất để tránh sự sụp đổ nhanh chóng của công ty.
Ông Tạ Điền nói: “Tôi không nghĩ cách tiếp cận của ĐCSTQ đang giải quyết vấn đề. Họ không ngu ngốc. Họ thực sự biết nhiều hơn về tình huống bên trong. Tôi nghĩ họ đang trì hoãn và trì hoãn việc bùng phát cuộc khủng hoảng. Nếu họ thực sự đang giải quyết vấn đề thì hãy để nó (bong bóng bất động sản) nổ tung. Các công ty thất bại nên đóng cửa. Ai phạm tội tham nhũng phải chịu trách nhiệm. Đây là giải pháp cho vấn đề. Tôi không nghĩ ĐCSTQ có mong muốn và động lực để giải quyết vấn đề”.
Ngoài ra, nhà bình luận tài chính Gu Chunqiu cho biết: “Việc cứu trợ lĩnh vực bất động sản của ĐCSTQ thực chất là một cú bắn trượt, không nghiêm túc, bởi vì cuộc khủng hoảng do lĩnh vực bất động sản Trung Quốc gây ra hiện nay đặc biệt nghiêm trọng. Rủi ro tài chính là rất lớn, và sự phẫn nộ của công chúng là rất lớn. Hiện nay có ngày càng nhiều các cuộc biểu tình diễn ra, làm lung lay nền tảng của chế độ của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Nếu nó không có động thái xoa dịu nỗi lo lắng của người dân, Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ đứng trước nguy cơ sụp đổ chế độ”.
Hai cuộc họp kinh tế cấp cao liên tiếp đều thiếu thực chất
Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương (CEWC) của ĐCSTQ đã kết thúc vào tối thứ 3 (12/12). Trong cuộc họp, Bắc Kinh cam kết sẽ coi trọng tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích rằng việc thiếu các biện pháp thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng khiến tầm nhìn phát triển kinh tế trở thành những lời nói trống rỗng và vô nghĩa.
CEWC thường đề ra quan điểm chung cho chính sách kinh tế của năm tới. Cuộc họp vừa rồi cam kết sẽ “tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng nền kinh tế và nhiệm vụ hàng đầu là phát triển chất lượng cao”.
Ông Larry Hu, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Macquarie Group, nói với CNN rằng Bắc Kinh có thể đặt mục tiêu tăng trưởng GDP cho năm tới ở mức “4,5% đến 5%” hoặc “khoảng 5%”, sát với mục tiêu cho năm 2023.
Nhưng các nhà phân tích khác đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có đạt được mức tăng trưởng như vậy hay không nếu không có các biện pháp kích thích nhắm trực tiếp vào người tiêu dùng. Đây vốn là điều mà Trung Quốc tránh nói đến.
Hôm thứ 4 (13/12), các nhà phân tích của Citi cho biết “không có dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc sẽ đưa ra các chính sách hỗ trợ tiêu dùng quy mô lớn” và “không có cuộc thảo luận chi tiết nào về việc tăng thu nhập hộ gia đình”.
Hiện tại, Bắc Kinh đang phải đối mặt với những khó khăn ngày càng sâu sắc, trong đó sức tiêu dùng yếu là lực cản chính. Mặc dù Bắc Kinh nhiều lần hứa sẽ mở rộng nhu cầu trong nước và kích thích tiêu dùng nhưng nước này vẫn chưa thực hiện bất kỳ biện pháp kích thích quy mô lớn nào.
Trước đó, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ đã kết thúc cuộc họp quan trọng vào ngày 8/12, do nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì, nhằm chỉ đạo công tác kinh tế của Trung Quốc trong năm tới. Cuộc họp nhằm phác thảo các nguyên tắc cần thiết để ổn định và cải thiện nền kinh tế Trung Quốc trước môi trường bên trong và bên ngoài phức tạp. Tuy nhiên, kết quả dường như mang tính hùng biện hơn trong khi không có nội dung thực chất.
Các tuyên bố chính thức từ cuộc họp cho biết “chính sách tài khóa chủ động cần được tăng cường và cải thiện một cách thích hợp về chất lượng và hiệu quả”, mặc dù không có bước đi rõ ràng nào được vạch ra để đối phó với tình trạng tăng trưởng kinh tế suy yếu. Tương tự, ĐCSTQ đặt ưu tiên “ngăn chặn và hạ nhiệt rủi ro trong các lĩnh vực trọng điểm và kiên quyết bảo vệ các điểm mấu chốt trước các rủi ro hệ thống”. Mặc dù đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự chú ý đang hướng tới bong bóng nợ bất động sản, nhưng một lần nữa, không có sự đề cập nào đến kế hoạch cụ thể để thực hiện điều này.
Bảo Nguyên tổng hợp