Tình trạng thiếu hụt kim loại đất hiếm ở Mỹ là một vấn đề an ninh quốc gia, và sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với đất hiếm khiến tình hình thực sự đáng lo ngại. Tuy nhiên, chính Mỹ đã trao vị thế độc quyền về đất hiếm của mình cho Trung Quốc.
Khi chính quyền Biden cam kết đưa Mỹ chuyển đổi từ ô tô chạy bằng xăng sang xe điện (EV), nước này cần lượng kim loại đất hiếm gấp 10 lần lượng kim loại đất hiếm nó hiện có hoặc có thể sản xuất, và tất cả lượng đất hiếm đó chỉ là dành cho xe điện.
Khi nhu cầu bổ sung về kim loại đất hiếm là cần thiết để sản xuất các thiết bị quân sự, thông tin liên lạc và dẫn đường chiến lược, thì sự thiếu hụt nguồn cung kim loại đất hiếm của Mỹ là không thể biện minh được.
Trung Quốc thống trị về đất hiếm
Ngày nay, Trung Quốc vẫn gần như độc quyền về cung cấp và chế biến kim loại đất hiếm trên toàn thế giới. Hoa Kỳ hoàn toàn phụ thuộc vào Trung Quốc – tức là Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) – về kim loại đất hiếm cần thiết để duy trì và chế tạo vũ khí chiến lược nhằm bảo vệ chính mình và các đồng minh trước kẻ thù. Không có gì ngạc nhiên khi Lầu Năm Góc cho rằng tình trạng thiếu kim loại đất hiếm ở Mỹ là vấn đề an ninh quốc gia.
Vấn đề an ninh quốc gia này cũng không phải là mới hay đột ngột xảy ra. Nó đã được biết đến trong nhiều năm. Trên thực tế, cựu Tổng thống Donald Trump đã ban hành lệnh hành pháp vào tháng 10/2020, chỉ đạo nội các của ông tìm cách loại bỏ sự phụ thuộc vào đất hiếm của Trung Quốc.
Làm thế nào mà sự phụ thuộc vô lý vào Trung Quốc đối với kim loại đất hiếm chiến lược lại diễn ra?
Đó gần như là một vấn đề quá xấu hổ để thảo luận, nhưng sự thật là như vậy.
Mỹ trao vị thế độc quyền cho Trung Quốc
Tình hình trước đây không như vậy. Năm 1980, Hoa Kỳ sản xuất hầu như toàn bộ kim loại đất hiếm trên thế giới. Thậm chí cho đến những năm 1990, theo một số báo cáo, Hoa Kỳ vẫn độc quyền toàn cầu về khai thác và chế biến kim loại đất hiếm, tất cả đều thông qua hoạt động khai thác ở Mountain Pass ở sa mạc Mohave của California. Đất hiếm chỉ đơn giản là sản phẩm phụ tự nhiên của các hoạt động khai thác khác đối với các chất như titan, phốt phát và zircon. Trên thực tế, chỉ riêng khu mỏ đó đã là nơi cung cấp kim loại đất hiếm chính trên thế giới.
Người Mỹ sau đó đã trao vị thế đó cho người Trung Quốc. Điều này đã được thực hiện thông qua một vài sự kiện quan trọng. Ví dụ, Molycorp, công ty khai thác và chế biến đất hiếm lớn nhất Hoa Kỳ, đã dần dần chuyển giao công nghệ công nghiệp và tài sản của mình cho Trung Quốc, vì một CEO có lợi ích kinh doanh ở Trung Quốc. Khi Molycorp tuyên bố phá sản, công ty Neo Materials có liên quan đến Trung Quốc đã mua lại công ty này.
Một yếu tố khác là các luật mới hướng tới môi trường, với mối liên hệ không cần thiết với ngành công nghiệp nhiên liệu hạt nhân, khiến các hoạt động khai thác mỏ phải ngừng hoạt động. Điều này đã thúc đẩy Hoa Kỳ giao việc khai thác và chế biến đất hiếm cho Trung Quốc, quốc gia không có những hạn chế về môi trường như vậy.
Kết quả là Hoa Kỳ đã chuyển giao công nghệ khai thác, sở hữu trí tuệ và chuyên môn để sản xuất các kim loại có giá trị chiến lược cho Trung Quốc. Nói cách khác, Hoa Kỳ đã tự nguyện trao lại quyền độc quyền toàn cầu về sản xuất đất hiếm cho một quốc gia nước ngoài vốn là đối thủ về ý thức hệ và giúp nước này trở thành đối thủ chiến lược. Hậu quả của điều này vượt xa xe điện và vũ khí quân sự, vươn đến ngành y tế, các công nghệ mới nổi và tất nhiên là cả vấn đề việc làm và các lỗ hổng quan trọng trong chuỗi cung ứng. Một chiếc máy xúc lật trên con đường gần một ‘hồ độc’ được bao quanh bởi các nhà máy tinh chế đất hiếm gần Bao Đầu của Nội Mông, Trung Quốc, vào ngày 19/8/2012. (Ảnh: Ed Jones/AFP qua Getty Images)
Những quyết định sai lầm
Những sai lầm khác – hoặc những mất mát – cũng đã xảy ra. Ví dụ, vào năm 1995, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua việc bán Magnequench, nhà sản xuất nam châm duy nhất có trụ sở tại Hoa Kỳ vốn có vai trò quan trọng đối với các hệ thống tên lửa dẫn đường tiên tiến nhất của quốc gia. GA Powders, một nhà sản xuất bột từ tính đất hiếm khác của Hoa Kỳ, cũng được bán.
Magnequench được mua lại bởi không ai khác ngoài gia đình cố lãnh đạo ĐCSTQ Đặng Tiểu Bình. 7 năm sau, đơn vị sản xuất có trụ sở tại Hoa Kỳ bị đóng cửa và chuyển tới Trung Quốc. Điều đó khiến Hoa Kỳ hoàn toàn phụ thuộc vào Trung Quốc về các nam châm quan trọng cần thiết cho hoạt động của tên lửa và các loại vũ khí khác của Mỹ, cũng như tua-bin gió và công nghệ khác.
Sau đó, vào năm 1998, các cơ quan quốc phòng quyết định rằng Hoa Kỳ không cần bất kỳ nguồn đất hiếm dự trữ chiến lược nào – bao gồm tất cả các đất hiếm trước đây do Bộ Năng lượng nắm giữ – và đã bán chúng. Cùng năm đó, Rhodia Incorporated, nhà sản xuất kim loại và hợp kim đất hiếm cuối cùng của Hoa Kỳ, đã đóng cửa cơ sở chế biến đất hiếm ở Texas để có thể xây dựng một cơ sở mới ở Trung Quốc.
Xu hướng chính sách liên quan đến kim loại đất hiếm không thể rõ ràng hơn. Các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ đã đưa ra những quyết định không chỉ gây tổn hại đến sự sẵn sàng chiến lược, tiến bộ công nghệ y tế và chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ mà còn công khai giúp đỡ Trung Quốc.
Ngày nay, sự thống trị của Trung Quốc trong việc cung cấp kim loại đất hiếm toàn cầu bao gồm hơn 80% thị phần nguyên liệu thô. Nó cũng gần như độc quyền về các nhà máy chế biến, biến các nguyên liệu thô thành các hợp kim quan trọng, nam châm, v.v.
Đúng như dự đoán, Trung Quốc đang tận dụng lợi thế của mình trước Hoa Kỳ. Nó đã giảm nguồn cung kim loại đất hiếm để chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước, do đó ngừng mọi hoạt động xuất khẩu. Giá một số kim loại đất hiếm dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong vòng một vài năm. Điểm mấu chốt là các hạn chế mới của Bắc Kinh có mục đích gây trở ngại cho hệ thống phòng thủ của Mỹ.
Tin tốt, tin xấu
Người ta đang làm gì để đối phó với lỗ hổng về kim loại đất hiếm mang tính chiến lược nhưng hoàn toàn có thể tránh được này?
Hoa Kỳ đang đi đúng hướng, ít nhất là trong một trường hợp. Vào năm 2022, Bộ Quốc phòng đã trao cho MP Materials một hợp đồng trị giá 35 triệu USD để xây dựng một nhà máy chế biến kim loại đất hiếm quy mô lớn để sử dụng trong nam châm hiệu suất cao ở cùng địa điểm Mountain Pass như trước đây. Hợp đồng này bổ sung cho khoản đầu tư 700 triệu USD của MP Materials vào nhiều dự án liên quan khác nhau ở California và Texas.
Về mặt tiêu cực, chính quyền Biden đã từ chối dự án Ambler Access Road, vốn đã được chính quyền Trump phê duyệt, vì lý do môi trường. Dự án này đáng lẽ có thể giúp mở rộng hoạt động khai thác mỏ, mang lại cho Hoa Kỳ nguồn cung cấp đồng, kẽm, chì, vàng, bạc và coban trong nước đáng tin cậy. Bộ trưởng Nội vụ Deb Haaland cho biết các nghiên cứu về môi trường thời Trump là “không đầy đủ”.
Một lần nữa, chính sách kim loại đất hiếm của Hoa Kỳ lại gây thiệt hại cho Hoa Kỳ và giúp đỡ Trung Quốc.
Theo The Epoch Times
Bảo Nguyên biên dịch