Liên Thành
Chuyên gia cho rằng, đề xuất hòa bình mới của ông Putin là ví dụ mới nhất về nhu cầu lãnh thổ ngày càng tăng đi kèm với cuộc xâm lược Ukraina kéo dài 10 năm của Nga. Hết lần này đến lần khác trong thập niên qua, ông Putin đã bác bỏ các cáo buộc về một chương trình nghị sự bành trướng, chỉ để sau đó leo thang cuộc xâm lược Ukraina hơn nữa.
Trước thềm Hội nghị thượng đỉnh hòa bình toàn cầu diễn ra vào cuối tuần trước ở Thụy Sĩ, Ông Vladimir Putin đã tiết lộ một đề xuất hòa bình của riêng mình. Việc trình bày kế hoạch hòa bình đối ngược này rõ ràng là một nỗ lực nhằm làm suy yếu sáng kiến Thụy Sĩ của Ukraina, nhưng nó cũng là một lời nhắc nhở kịp thời rằng ông Putin đang tiến hành một cuộc chiến tranh xâm chiếm kiểu cũ và sẽ tiếp tục leo thang các yêu cầu của mình cho đến khi bị đánh bại.
Peter Dickinson, biên tập viên của dịch vụ UkrainaAlert của Hội đồng Đại Tây Dương đã có bài bình luận, cho rằng ông Putin vừa nhắc nhở thế giới vì sao Nga không nên thắng trong cuộc chiến. Sau đây là những nội dung chính trong bài viết của ông Dickinson.
Tầm nhìn không khoan nhượng của ông Putin về một nền hòa bình trong tương lai ở Ukraina đã bị các quan chức Kyiv và các nhà lãnh đạo thế giới bác bỏ nó như một “tối hậu thư”. Điều quan trọng là các điều khoản do lãnh đạo Điện Kremlin vạch ra sẽ để lại khoảng 20% lãnh thổ Ukraina dưới sự kiểm soát của Nga, bao gồm cả những phần lãnh thổ quan trọng của đất nước mà quân đội của ông Putin cho đến nay vẫn chưa thể chiếm được.
Đề xuất hòa bình mới này là ví dụ mới nhất về nhu cầu lãnh thổ ngày càng tăng đi kèm với cuộc xâm lược Ukraina kéo dài 10 năm của Nga. Hết lần này đến lần khác trong thập niên qua, ông Putin đã bác bỏ các cáo buộc về một chương trình nghị sự bành trướng, chỉ để sau đó leo thang cuộc xâm lược Ukraina hơn nữa.
Khi Nga tấn công Ukraina lần đầu vào tháng 2/2014, ông Putin khẳng định Matxcova không có tham vọng lãnh thổ nào ngoài việc chiếm giữ bán đảo Crimea của Ukraina. Ông bảo đảm với thế giới đang theo dõi rằng: “Chúng tôi không muốn chia rẽ Ukraina”. Tuy nhiên, chỉ trong vài tuần, các lực lượng của Điện Kremlin giả làm người dân địa phương đã gây ra một cuộc chiến tranh ly khai ở khu vực Donbas phía đông Ukraina.
Trong 8 năm tiếp theo, ông Putin đều đặn tăng cường sự kiểm soát của mình đối với cái gọi là “các nước cộng hòa ly khai” ở miền đông Ukraina, đồng thời luôn phủ nhận mọi sự liên quan trực tiếp. Việc cộng đồng quốc tế không thể buộc ông Putin phải chịu trách nhiệm về sự lừa dối trắng trợn này đã tạo ra cảm giác không bị trừng phạt ở Matxcova, tạo tiền đề cho cuộc xâm lược châu Âu lớn nhất kể từ Thế chiến thứ hai.
Trong bài phát biểu vào tháng 2 năm 2022 thông báo về cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraina, ông Putin một lần nữa phủ nhận việc nuôi dưỡng bất kỳ tham vọng thôn tính thêm đất đai nào của Ukraina. Ông nói: “Kế hoạch của chúng tôi không phải là chiếm lãnh thổ Ukraina. Chúng tôi không có ý định áp đặt bất cứ điều gì lên bất cứ ai bằng vũ lực”. Nhưng chỉ sáu tháng sau, ông Putin đã chứng minh giá trị đích thực của lời nói của mình bằng việc long trọng tuyên bố sáp nhập thêm 4 tỉnh của Ukraina.
Điều đáng chú ý là quân đội Nga đã không kiểm soát hoàn toàn bất kỳ tỉnh nào của Ukraina mà Putin tuyên bố chủ quyền vào tháng 9 năm 2022. Điều này đã tạo ra một mức độ mơ hồ về phạm vi địa lý chính xác của các mục tiêu của Nga, trong đó các quan chức Điện Kremlin thường hạn chế đưa ra những lời kêu gọi mơ hồ để Ukraina công nhận “thực tế lãnh thổ mới” do tiền tuyến của cuộc xâm lược tạo ra.
Kế hoạch hòa bình mới của ông Putin giờ đây đã xóa tan mọi nghi ngờ. Thật vậy, ông đặc biệt quan tâm làm rõ rằng ông mong đợi quân đội Ukraina sẽ rút hoàn toàn khỏi 4 tỉnh có liên quan của Ukraina, bao gồm cả các khu vực chưa bị chiếm đóng. Điều này có nghĩa là bàn giao thành phố Zaporizhzhia của Ukraina, với dân số hơn 700 nghìn người trước chiến tranh, cùng với Kherson, thủ phủ khu vực duy nhất của Ukraina bị người Nga chiếm giữ trước khi được giải phóng vào tháng 11 năm 2022.
Ukraina cũng sẽ phải tự nguyện phi quân sự hóa, chấp nhận tính trung lập về địa chính trị và tuân theo quy tắc “phi quốc tịch hóa” của Điện Kremlin nhằm đàn áp bản sắc dân tộc Ukraina và áp đặt hệ tư tưởng đế quốc Nga. Nói cách khác, ông Putin đang yêu cầu Ukraina thừa nhận thất bại và đầu hàng.
Các điều khoản mà ông Putin đưa ra xác nhận rằng ông không có ý định đạt được một nền hòa bình bền vững với Ukraina. Ngược lại, nhà lãnh đạo Nga rõ ràng vẫn cam kết hơn bao giờ hết với mục tiêu chiến tranh vượt trội của mình là xóa bỏ chế độ nhà nước Ukraina và xóa sổ dân tộc Ukraina. Như để nhấn mạnh quan điểm này, ông Putin kèm theo những yêu cầu mới nhất của mình với một cảnh báo lạnh lùng rằng “sự tồn tại của Ukraina” phụ thuộc vào việc Kyiv có sẵn sàng chấp nhận các điều kiện của ông hay không.
Trên thực tế, thậm chí còn có nhiều mối đe dọa hơn là sự tồn tại liên tục của nhà nước Ukraina. Tác giả Peter Dickinson cho biết, không quá lời khi nói rằng tương lai an ninh toàn cầu hiện đang được định đoạt trên chiến trường Ukraina. Nếu cuộc xâm lược của ông Putin thành công, nó sẽ báo hiệu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới được đánh dấu bằng tình trạng bất ổn quốc tế ngày càng gia tăng, ngân sách quốc phòng tăng vọt và các cuộc chiến tranh xâm lược ngày càng thường xuyên.
Một nước Nga chiến thắng gần như chắc chắn sẽ vẫn đi đầu trong tình trạng vô luật pháp này trong nhiều năm tới. Trong suốt thập niên qua, ông Putin đã liên tục leo thang cuộc xâm lược Ukraina trong khi đẩy toàn bộ đất nước của mình vào tình trạng chiến tranh. Đến thời điểm này, tất cả những người quan sát khách quan đều thấy rõ rằng ông ấy sẽ không dừng lại cho đến khi bị dừng lại. Quả thực, ông Putin đã công khai so sánh cuộc chiến ngày nay với các cuộc chinh phục đế quốc ở thế kỷ thứ mười tám của Peter Đại đế, và thường xuyên nói về sứ mệnh thiêng liêng là “trả lại những vùng đất Nga lịch sử”.
Như bất kỳ ai có kiến thức sơ qua về lịch sử Nga sẽ xác nhận, có ít nhất 15 quốc gia khác ngoài Ukraina đã từng là một phần của Đế quốc Nga và do đó đáp ứng định nghĩa của ông Putin về “nước Nga lịch sử”. Tất cả hiện đều là mục tiêu tiềm năng. Mặc dù không thể biết chính xác ông Putin sẽ làm gì tiếp theo nếu đánh bại Ukraina, nhưng ý tưởng rằng ông sẽ chọn dừng lại có lẽ là kịch bản xa vời nhất, ông Dickinson nhận định,
Tác giả cũng cho rằng ông Putin sẽ không phải là nhà cai trị độc tài duy nhất đang tìm cách đón nhận một thời đại xâm lược đế quốc mới. Trung Quốc, Iran và Triều Tiên đều đã cung cấp cho nỗ lực chiến tranh của Nga những mức độ hỗ trợ khác nhau và không giấu giếm sự háo hức của họ trong việc lật đổ trật tự thế giới hiện có. Nếu Mátxcơva giành được chiến thắng lịch sử ở Ukraina, Bắc Kinh, Tehran và Bình Nhưỡng cũng sẽ được khuyến khích, cùng với một loạt các nhà độc tài trên khắp miền Nam bán cầu.
Chuyên gia Dickinson cho rằng, cách duy nhất để tránh một tương lai địa chính trị được hình thành bởi sự bất an ngày càng tăng và chủ nghĩa đế quốc trỗi dậy là việc bảo đảm Nga sẽ thua ở Ukraina. Đề xuất hòa bình không có thật gần đây của ông Putin về cơ bản là lời kêu gọi Kyiv đầu hàng và sáp nhập Ukraina vào một Đế quốc Nga mới. Điều này hoàn toàn phù hợp với các chính sách leo thang mà ông đã theo đuổi trong suốt thập niên qua và phản ánh một chương trình nghị sự của đế quốc không có chỗ cho sự thỏa hiệp có ý nghĩa.
Peter Dickinson cho rằng, nhà lãnh đạo Nga vẫn tin tưởng rõ ràng rằng ông ấy có thể áp đảo Ukraina bằng vũ lực trong khi đe dọa thế giới phương Tây rộng lớn hơn phải không hành động. Nếu ông thành công, hậu quả đối với an ninh quốc tế sẽ vô cùng tàn khốc. Các nhà lãnh đạo Ukraina đã đáp lại những yêu cầu mới nhất của ông Putin với thái độ thách thức đặc trưng. Các đối tác quốc tế của Kyiv giờ đây phải tiến xa hơn và cung cấp hỗ trợ quân sự để bảo đảm chiến thắng cho Ukraina.