Trần Gia Huấn
26-8-2024
Còn 70 ngày nữa là đến ngày bầu cử Mỹ. Chúng ta đã biết nhiều về hai ứng viên tổng thống, nhưng biết ít về hai ứng viên cấp phó Tim Walz và JD Vance. Vậy, xin có đôi dòng về hai nhân vật này.
Timothy James Walz – Ứng viên phó tổng thống của đảng Dân Chủ
Tim Walz, sinh tháng 4 năm 1964, Giáp Thìn, tại West Point, tiểu bang Nebraska, miền Trung nước Mỹ. Năm 1969, gia đình ông dọn đến thị trấn Valentine hẻo lánh, Walz lớn lên ở đây cùng với 6.000 dân và 184.000 con bò. Cha Walz là Tổng Giám đốc học khu và là cựu chiến binh, từng phục vụ trong cuộc chiến Triều Tiên. Mẹ là nội trợ.
Giữa năm 1979, bỗng dưng bạn bè không thấy Walz tới trường, mãi sau mới biết cha của Walz bị ung thư phổi. Gia đình ông âm thầm dọn về Butte, một vùng quê hẻo lánh thuộc quận hạt Boyd của bang Nebraska.
Ông bà ngoại Walz lập nghiệp ở Butte, qua nhiều thế hệ sống ở đây bằng nghề trồng bắp, đậu nành, nuôi heo, bò. Walz kể, Butte có khoảng 400 người; trường có 24 học sinh, mọi lứa tuổi đều ngồi cùng một lớp. Bên ngoại thuyết phục Walz ở lại quê chăn bò, nhưng Walz chẳng mặn mà gì với nghề nông, nghề truyền thống của tổ tiên.
Năm 1981, hai ngày sau khi sinh nhật 17 tuổi, cha Walz đưa Walz đi đăng ký Vệ binh Quốc gia, theo buớc chân người cha từng là chiến binh trong cuộc chiến Triều Tiên.
Tháng Giêng năm 1984, cha Walz qua đời ở tuổi 54, để lại cho vợ con ông một món nợ khổng lồ, khoản nợ nần mà mẹ ông vay mượn để chữa bệnh cho cha ông. Trong diễn văn nhận đề cử của đảng Dân Chủ ngày 22-8-2024 Walz hồi tưởng “một núi nợ nần” (a mountain of debt) này. Mẹ ông đã phải vất vả suốt hàng thập kỷ sau mới trả xong.
Năm 1989, Walz tốt nghiệp đại học và tới Trung Quốc dạy tiếng Anh. Walz nói tiếng Hoa phổ thông lưu loát.
Năm 1994, Walz kết hôn với Gwen Whipple, một cô giáo tiếng Anh cùng trường.
Năm 1996, hai người dọn về Minnesota, quê vợ ông. Walz dạy địa lý và tiếp tục làm huấn luyện viên cho đội bóng của trường. Họ có hai con, Hope and Gus Walt.
Nhiều năm phục vụ trong quân đội, chứng kiến cảnh người cha vật lộn với những cơn đau, món nợ viện phí nặng nề, lang thang đó đây tìm việc làm trong hãng xưởng… đã hình thành những quan niệm giữa sự sống và cái chết, giữa cá nhân và cộng đồng, giữa công dân và chính quyền, Walz nhắm tới nghĩa vụ của cộng đồng và trách nhiệm của chính quyền cần nâng đỡ những người khốn khó. Từ đó, Walz dấn thân vào con đường cải cách xã hội.
Năm 2005, dù với số tiền tranh cử thấp hơn đối thủ của mình, nhưng Walz đã thắng cử, trở thành dân biểu Hạ viện Mỹ. Đây là một biến cố lớn nhất trong khu vực với truyền thống chỉ bầu cho đảng Cộng Hòa. Lần đầu tiên một ứng viên Dân Chủ thắng liên tiếp 5 nhiệm kỳ.
Năm 2019, Walz rời Hạ Viện để tranh ghế thống đốc bang Minnesota. Ông đã đánh bại ứng cử viên Cộng Hòa kỳ cựu Jeff Johnson. Cựu Tổng thống Barack Obama gọi đùa rằng, Walz là thủ lĩnh đảng Lao động – Nông dân – Dân chủ, Minnesota.
Khi Nga xâm lược Ukraine, Walz tới gặp Đại sứ Ukraine, trao lá thư ủng hộ và hợp tác nông nghiệp giữa bang Minnesota và Ukraine.
Lương thống đốc tiểu bang Minnesota khoảng 135.000 Mỹ kim/ năm, cộng khoảng lương hưu quân đội và giáo viên của ông cùng vợ ông, tổng thu nhập gia đình Walz khoảng 300.000 Mỹ kim/ năm. Ông không sở hữu cổ phiếu, chứng khoán hay bất kỳ bất động sản nào. Nhà công vụ dành cho thống đốc đang sửa chữa, gia đình ông thuê một căn hộ bình dân để ở. Ông là ứng cử viên phó tổng thống nghèo nhất trong lịch sử Mỹ.
James David Vance, ứng viên phó tổng thống của đảng Cộng Hòa
James David Vance, hay JD Vance, sinh tháng 8-1984, năm Giáp Tý, tại Middletown, bang Ohio, miền Trung Đông Hoa Kỳ. Cha mẹ Vance ly dị khi Vance 2 tuổi. Mẹ lâm cảnh nghiện ngập, hút sách, nợ nần, túng thiếu, và quẫn bách. Vance lớn lên nhờ ông bà ngoại.
Năm 2003, vừa xong trung học, Vance gia nhập binh chủng hải quân, vai phóng viên quân đội.
Năm 2005, đơn vị của Vance đến chiến trường Iraq. Tại đây, ông chụp ảnh, viết phóng sự, không tham gia một trận đánh nào. Bốn năm sau, năm 2007, Vance giải ngũ, học Đại học Ohio, rồi vào Khoa Luật Đại học Yale danh tiếng, nơi vợ chồng Bill Clinton từng theo học.
Tại trường Đại học Yale, Vance gặp tỉ phú Peter Thiel, ông chủ PayPal, đến dự hội thảo về “Sự trì trệ của nền công nghệ và sự suy thoái của giới tinh hoa Mỹ”. Vance cho rằng bài tham luận của Thiel là khoảnh khắc quan trọng nhất trong thời gian Vance theo học ở Yale.
Năm 2014, cũng tại Yale, Vance gặp Usha Chilukuri bạn cùng khoa, gốc Ấn. Hai người kết hôn; họ có ba con: Ewan, Vivek và Mirabel.
Năm 2016, Vance cho xuất bản cuốn sách “Hillbilly Elegy: A Memoir of a Family and Culture in Crisis”. (Tạm dịch: Sự suy tàn của tầng lớp tiện dân: Ký ức về sự sụp đổ của một gia đình và nền văn hóa).
Cuốn sách Hillbilly Elegy mô tả sự bất mãn của tầng lớp lao động da trắng, đã bị đẩy vào đường cùng, mất hết mọi niềm tin vào những lời hứa hão huyền của giới chính trị nhà nghề. Sách Hillbilly Elegy trở thành cuốn sách bán chạy nhất, với 1.6 triệu bản được bán trong năm 2016-2017. Vance gặt hái được danh tiếng văn chương rực rỡ.
Báo New York Times cho rằng, đây là bản phân tích xã hội về giới lao động chân tay da trắng. Nó đã thúc đẩy một nền chính trị nổi loạn như Trump. Báo này mô tả, đây là một trong sáu cuốn sách rõ ràng nhất giúp chúng ta hiểu được tại sao Trump đắc cử năm 2016. Báo Washington Post gọi đó là tiếng nói của các cử tri ở khu vực Rust Belt (vành đai công nghiệp suy tàn do các khu công nghiệp ở đó đóng cửa). Giới phê bình cho rằng, đây chỉ là những huyền thoại về các nữ hoàng ngồi xơi tiền trợ cấp xã hội.
Những ngày đầu chấp chính, Vance chống Trump gay gắt; thậm chí ông ta còn nặng lời với Trump. Vance viết trên tạp chí The Atlantic: Tôi nghĩ, ông ấy (Trump) là một kẻ độc hại, đang dẫn dắt tầng lớp lao động da trắng đến nơi tăm tối. Và rằng, Trump là một tên khốn. Nixon cũng không đến nỗi khốn nạn đến thế. Trump là một tên Hitler của Mỹ.
Năm 2020, Hillbilly Elegy được dựng thành phim. Đây cũng là năm mà Vance bỏ phiếu bầu Trump.
Năm 2021, Vance ra tranh cử ghế thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa, bang Ohio. Vance công khai xin lỗi Trump với lời tâng bốc: “Ông ấy (Trump) là một tổng thống tốt nhất trong đời tôi”. Trump đáp lại: “JD đang bợ đít tao, đang nhờ tao ủng hộ”.
Sau đó, Trump gởi băng đảng tới. Con trai Trump, Donald Trump Jr; Tucker Carlson, người đã phỏng vấn Putin hồi tháng 2 năm 2024 và Peter Thiel, người đã đề cập ở trên, giúp cố vấn, truyền thông, quảng cáo và khoảng tiền trên 10 triệu Mỹ kim để Vance tranh cử.
Vance đắc cử và tuyên thệ nhậm chức vào tháng 3 năm 2023. Vance ngồi ghế Thượng viện được hơn một năm, nhưng chẳng nên cơm cháo gì ngoài việc tham gia chặn gói viện trợ quân sự cho Ukraine.
Chưa thấy Vance tranh đấu gì cho quyền lợi của giới cần lao da trắng, nhưng Vance rất hung hăng, đâm đơn tới Bộ Tư pháp, đòi điều tra báo Washington Post, đám “truyền thông thổ tả”, dám lếu láo rằng: Nếu Trump đắc cử, Trump sẽ biến chính quyền Mỹ thành một thể chế độc tài, toàn trị.
Cuộc tranh luận sắp tới
Tim Walz, 60 tuổi, quân nhân xuất ngũ với quân hàm Command Sergeant Major (CSM: Quân hàm chỉ huy cao nhất của quân nhân đăng lính – Enlisted. CSM có bậc lương E9), công nhân, tốt nghiệp đại học, giáo viên, huấn luyện viên đội bóng bầu dục, 12 năm dân biểu liên bang (2007-2019), đương kim Thống đốc bang Minnesota.
JD Vance, 39 tuổi, quân nhân xuất ngũ với quân hàm hạ sĩ (Corporal – bậc lương E4), thầy cãi, viết văn, viết báo, nhà đầu tư, kinh doanh, thượng nghĩ sĩ được hơn một năm, thành tích lớn là chặn đứng gói viện trợ quân sự cho Ukraine, và đón rước, ngợi ca thủ tướng độc tài Hungary Victor Orban.
Thứ Ba, ngày 1-10-2024, Walz và Vance sẽ mặt đối mặt trong một cuộc tranh luận của hai ứng viên phó tổng thống tại thành phố New York trên truyền hình CBS News.
JD Vance hăm hở hung hăng tuyên bố đã sẵn sàng tranh luận nhiều giờ, nhiều buổi, trên nhiều kênh truyền hình, vào bất cứ lúc nào. Vance sẽ ăn tươi nuốt sống Tim Walz giống như Trump đã xơi tái Biden trong cuộc tranh luận đầu tiên ngày 28 tháng 6 vừa qua.