Cuộc vận động tranh cử tại Úc đã đi được nửa đường. Trong hai tuần rưỡi vừa qua, các đảng lớn đã đưa ra thật nhiều kẹo ngọt. Danh sách ứng cử viên đã được niêm yết. Phòng phiếu đã mở cửa đón cử tri đầu phiếu sớm. Mặc dầu lá phiếu đã in vẩn có những ứng cử viên phải bỏ cuộc đua hay không còn được đảng đề cử nữa.
Thời sự hôm nay xin tường trình vào ba chuyện chung quanh cuộc vận động tranh cử kéo dài 5 tuần lễ ở Úc. Xin phép miễn bàn ‘đại sự’ do các đảng lớn đang hô hoán mà chỉ nói chuyện lẩm cẩm. Dẫu rất lẩm cẩm nhưng có thể quyết định ai cầm chìa khóa dinh The Lodge trong đêm 18.5 sắp tới.
Những nơi quyết định kết quả tổng tuyển cử
Trong hơn hai tuần lễ vừa qua, Liên Đảng (Tự Do và Quốc Gia) và đảng Lao Động ráo riết đưa lãnh tụ tới thăm các đơn vị ‘lung lay’ vì chỉ những đơn vị này mới làm thay đổi ván cờ chính trị tại Úc. Thật vậy, người Úc thường bầu cho một đảng theo lối cha truyền con nối. Hiện thời, hai khối Liên Đảng hay Lao Động coi như cầm chắc quyền cai trị. Hai khối này chia nhau 151 ghế tại hạ viện. Khối nào được đa số thì toàn quyền liên bang chỉ định thành lập chính phủ.
Cứ theo kết quả tổng tuyển cử năm 2016 thì Liên Đảng có 76 dân biểu, Lao Động có 69 dân biểu. Nhưng vì những thay đổi về biên giới của đơn vị bầu cử nên phải nói hiện nay Liên Đảng chỉ còn 74 ghế và Lao Động lại được lên tới 72 ghế. Hơn nữa, kết quả thăm dò dân ý cho thấy hai đảng lớn không hơn nhau nhiều lắm: hoặc là 52% – 48% hay 51% – 49%. Nên kết quả tổng tuyển cử năm nay sẽ rất khít khao.
Theo lẽ thường, mỗi khi có tổng tuyển cử chỉ những ghế ‘lung lay, marginal’ mới thay ngôi đổi chủ. Đây là các ghế chỉ thắng với tỷ lệ hơn phiếu mỏng dính. Mong manh nhất hiện nay là ghế Herbert ở phía Bắc tiểu bang Queensland bao gồn phần lớn cử tri ở Townsville. Ghế này còn gọi là là ‘cực kỳ rung rinh, ultra marginal’ do dân biểu Cathy O’Toole (Lao Động) ngồi. Dân biểu Cathy O’Toole chỉ thắng với 37 phiếu. Vì lẽ này, trong hai tuần lễ vừa qua đã có 7 lần cử tri tại Herbert được các ông bà ‘rồng’ Morrison, McCormack, Shorten hay Plibersek lặn lội đến tận ‘nhà tôm’.
Nếu nhìn vào các lần ghé thăm của các ông bà lớn trong hai tuần lễ qua, chúng ta có thể biết được nơi đâu sẽ quyết định ai làm thủ tướng trong ngày18.5 sắp tới. Trước tiên là cử tri ở phía Tây thành phố Sydney (nơi có đông người Việt Nam). Cả thủ tướng Scott Morrison lẫn thủ lãnh đối lập Bill Shorten đều bắt đầu chương trình vận động tranh cử từ phía Tây Sydney. Nơi đây có hai ghế Reid và Lindsay. Reid đang do đảng Tự Do ngồi và bao gồm các vùng nằm về phía Nam Parramatta River, kéo dài từ Drummoyne đến Silverwater, với những khu vực Five Dock, Abbotsford, Concord, Strathfield, Burwood, Croydon, Homebush, và một phần Lidcombe. Trước đây Reid là của đảng Lao Động nhưngTự Do đã chiếm lấy vào cuộc tổng tuyển cử năm 2013. Năm nay, Lao Động tìm mọi cách chiếm lại và Tự Do cương quyết cố thủ. Trong hai tuần qua hai bên đã cử ông bà lớn phe mình đến viếng cử tri ở Reid lên đến 8 lần. Và sẽ còn đến thăm nhiều lần nữa.
Kế bên Reidlà đơn vị Lindsay. Lindsay đang do dân biểu Lao Động Emma Husar ngồi. Bà này chỉ thắng nhờ hơn 1.1% phiếu, nhưng phải từ chức vì bị tố dữ dằn gì đó với nhân viên. Đơn vị Lindsay nằm trong Penrith City Council, gồm có các khu vực Penrith, Cambridge Park, Werrington, Mt Pleasant, Kingswood, Emu Plains, Glenmore Park, St Marys, và Oxley Park. Đảng Tự Do ngấp nghé ghế Lindsay. Còn Lao Động tìm cách hóa giải chuyện bê bối của dân biểu phe mình để giữ Lindsay màu đỏ. Hai bên đã 6 lần đến thăm cử tri Lindsay.Và sẽ còn đến thăm nhiều lần nữa. Riêng Thủ tướng Scott Morrison đã bắt đầu chương trình tranh cử của mình từ Lindsay.
Cũng được các ông bà ‘rồng’ Morrison, McCormack, Shorten hay Plibersek đến thăm là những nơi Braddon (TAS, 7 lần), Bass (TAS, 6 lần) và Boothby (SA, 6 lần). Trong đêm kiểm phiếu 18.5 sắp tới chúng ta sẽ nghe nhiều đến các đơn vị bầu cử này. Nếu các nơi Herbert (QLD), Reid (NSW), Braddon (TAS), Bass (TAS), Boothby (SA) và Lindsay (NSW) đổi màu thì bàn cờ chính trị tại Úc cũng thay đổi.
Ứng cử viên độc lập đang lên
Chưa biết trong đêm 18.5 sắp tới các ứng cử viên độc lập làm nên cơm cháo thế nào mà trong thời gian vận động tranh cử các ông bà ứng cử viên độc lập đã được báo chí nhắc tới nhiều. Đây là đặc điểm mới có trong lần tổng tuyển cử năm nay.
Trước đây, vào năm 2013 ứng cử viên độc lập Cathy McGowan đã chấm dứt cái lối cha truyền con nối trong đảng Tự do trên ghế Indi. Indi là đơn vị bầu cử vùng quê tại Victroria, bao trùm các thị trấn sát biên giới NSW: Wodonga, Wangaratta, và Benalla.Cũng thuộc về đơn vị Indi là thị trấn Bright đang được nhiều người Việt Nam tìm tới để làm vài ‘pô’ hình với cảnh đẹp mùa thu lá bay… Bà Cathy McGowan đang ngồi ghế độc lập Indi và muốn truyền ghế này cho một ứng cử viên độc lập khác. Hiện nay,bà y tá kiêm cô mụ Helen Haines muốn làm nên lịch sử nếu đắc cử ghế Indi trong lần tổng tuyển cử này. Lần đầu tiên một dân biểu độc lập ở Úc‘truyền ngôi’ cho dân biểu độc lập khác.
Thật ra ,Indi chỉ là một trong nhiều đơn vị vùng quê đang bị ứng cử viên độc lập làm mưa làm gió. Bên cạnh Indi còn có Farrer đang do dân biểu Tự Do Sussan Ley ngồi. Cử tri Farrer sống ở hai bên bờ sông Murray rất bất mãn với chính sách hạn chế dẫn thủy nhập điền của chính phủ Tự Do. Họ dám dồn phiều cho cựu thị trưởng Albury, ông Kevin Mark – ứng cử viên độc lâp. Cũng từng làm mưa làm gió ở ngay tại quốc hội Canberralà nguyên dân biểu độc lập Rob Oakeshott. Nhớ lại ông này đã vòng vo Tam Quốc hết 17 phút mới ‘nặn’ bà Julia Gillard thành thủ tướng khi kết quả ‘huề cờ’ trong lần tổng tuyển cử năm 2010. Sau đó Rob Oakeshott đã thất cử và nay muốn trở lại Canberra.
Ngoài các ứng cử viên độc lập làm mưa làm gió ở vùng quê Úc, trong lần tổng tuyển cử năm nay người ta còn thấy ứng cử viên độc lập xông ra tìm cách đốn gãy ghế của ông bà tai to mặt lớn. Dường như bà dân biểu (độc lập) Kerryn Phelps đã mở đầu khi chiếm lấy ghế Wentworth do nguyên Thủ tướng (Tự Do) Malcolm Turnbull ngồi. Năm nay, người ta thấy những Zali Steggall (vận độngviên trượt tuyết Olympic, trạng sư) tranh ghế của cựu thủ tướng Tony Abbott; và cựu dân biểu (Tự Do) Julia Banks ứng cử với tư cách độc lập đối đầu với tổng trưởng y tế Greg Hunt.
Bài học cho người muốn vào quốc hội liên bang Úc
Trong tổng tuyển cử năm nay, đã có 1,515 ứng cử viên. Các ứng cử viên thường được đảng đề cử; một số còn lại ứng cử với tư cách độc lập. Ứng cử độc lập như TRAN Van tại đơn vị Fraser ở Victoria; hay NGUYEN Maria chạy đua vào thượng viện đại diện cho tiểu bang NSW dưới lá cờ của đảng Australian Workers.
Hiển nhiên, thấy có người mang họ có vẻ như Việt Nam thì người Việt mình mừng trong bụng. Tuy nhiên, mang cái tên họ Việt Nam (hay một sắc dân nào đó) chưa chắc đã là cái lợi. Số là hiến phápÚc không cho người mang hai quốc tịch ngồi ghế dân biểu hay nghị sĩ liên bang. Trong năm ngoái đã nhiều ông bà phải rủ áo từ quan vì mang trên người hai quố ctịch. Để tránh rắc rối, mới đây đảng Tự Do đã gạch tên ít nhất hai ứng cử viên của mình. Trong số này có một ứng cử viên gốc Việt Nam: Courtney Nguyen. Ứng cử viên này được đảng Tự Do đề cử vào ghế Fowler ở NSW.Vỉ không rõ cô này còn quốc tịchViệt Nam hay không, đảng Tự Dophải gạch tên.
Vậy là: cần rủ sạch cái quốc tịch cũ trước khi xông pha vào chính trường liên bang Úc. Đó là bài học đầu tiên của di dân.
Lại thêm bài học khác cho những ai nghĩ mình sẽ có ngày xả than giúp dân giúp nước trong vai trò dân biểu / nghị sĩ. Đó chậm tay chân một chút khi múa may trên bàn phím. Số là ông kia được đảng Tự Do đề cử đốn ghế dân biểu (Lao Động) của ông Mark Dreyfus ở đơn vị Isaacs. Isaacs nằm về phía Đông Nam thành phố Melbourne (bao gồm những nơi có đông cử tri gốc Việt Nam, như Mordialloc, Keysborough, Waterways, Noble Park, Chelsea, Aspendale, Aspendale Gardens, Edithvale, Bonbeach, Patterson Lakes và Carrum). Ứng cử viên này bị báo Herald Sun khui ra: năm ngoái đã có lần viết lách nặng lời ở trên mạng đối với người theo Hồi Giáo. Ứng cử viên này liền xin lỗi. Nhưng đối thủ không tha. Dân biểu Mark Dreyfus đòiđ ảng Tự Do không được ủng hộ người nhanh tay mạnh miệng (trên mạng) đó.
Cũng gặp nạn vì nhanh tay mạnh miệng ở chốn ta bà là một ứng cử viên Tự Do khác. Ông này được đảng đề cử tranh ghế Wills (nằmtrong Moreland City Council, phía Bắc thành phố Melbourne) nhưng đảng phải gạch tên. Lý do: ứng cử viên này đã từng mạnh miệng chỉ trích người đồng tính luyến ái. Trong đó có dân biểu Tim Wilson (Tự Do)và kêu gọi ai là người mộ đạo phải‘xâm nhập’ vào đảng Tự Do để để ngăn chận người đồng tính luyến ái được đảng đề cử ra tranh cử. Ghế Willsđang do dân biểu Lao Động ngồi và trước đây thuộc về nguyên thủ tướng Bob Hawke. Hiện nay, mối đe dọa đốn gãy ghế Willskhỏi đảng Lao Động không phải từ Tự Do nữa mà có thể ứng cử viên Xanh. Ứng cử viên Xanh Adam Pulford tranh ghế Wills là một người công khai đồng tính luyến ái.
Về phía Lao Động, đảng phải gạch tên một ứng cử viên chạy đua vào thượng viện đại diện cho lãnh thổ Bắc Úc vì ông này từng dùng bàn phím chống lại quốc gia Do Thái. Với kho dữ kiện dồi dào như hiện nay, nhất cử nhất động của từng người đều có thể trở thành cơn ác mộng khi chúng ta toan tính‘làm chuyện lớn’. Khi thấy ứng cử viên Bắc Úc kia ăn nói không ‘phải đạo’, thủ lãnh đối lập Bill Shorten nhanh chóng gạch tên ông ta và cho rằng mình chưa từng gặp mặt ứng cử viên ấy. Thế là báo chí bới đống video cũ ra và tìm thấy hình ông Bill Shorten và ứng cử viên kia đứng gần nhau. Đảng Lao Động lại thêm một phen… đính chính.
Nước Úc đã bỏ sở kiểm duyệt nhưng mỗi người phải tự kiểm duyệt lời ăn tiếng nói. Đó là bài học cho người muốn đội đá vá trời ở phương Nam này.
Rõ ràng, nước Úc tôn trong tự do tư tưởng nhưng ai thích xuất hiện ở chỗ công cộng thì phải theo nếp nghĩ của ‘lẽ thường’. Lẽ thường hiện nay là tôn trọng người có khuynh hướng tình dục, theo tôn giáo hay có màu da khác với mình. Một cầu thủ như Israel Folau kia bị đuổi khỏi sân cỏ vì dám rủa người đồng tính luyến ái ‘xuống hỏa ngục’ thì huống hồ ai muốn làm dân biểu hay nghị sĩ tại Úc.
Nhanh tay trên bàn phím đã vậy, ai định tâm chạy đua vào tòa nhà quốc hội tại Canberra chắc là còn phải ‘chậm tay’ ở chốn ăn chơi. Ứng cử viên Ross Macdonald của đảng One Nationbị báo Cairn Post đang hình đang ‘s.ờ…’ vũ nữ thoát y ở mãi tuốt bên Thái Lan. Cũng được One Nation đề cử là ứng cử viên nhanh tay ‘s.ờ’ vũ nữ thoát y khác. Ông Steve Dicksonlàm thế ở chỗ còn xa hơn. Mãi bên New York lận kìa. Ông sau này đã bỏ đảng trước khi bước vào tòa nhà quốc hội ở Canberra. Đây cũng là chuyện chưa xảy ra vì xưa rày ứng cử viên One Nation thường chỉ bỏ đảng sau khi gắn tước MP ở phía sau tên của mình. Những Fraser Anning chỉ bỏ đảng sau khi đắc cử mà thôi.
Trong 20 năm qua đã có 32 ứng cử viên dưới cờ One Nation đắc cử vào quốc hội liên banghay nghị viện tiểu bang. 19 MP của One Nation đã bỏ đảng. Hai bị đuổi khỏi quốc hộ ivì chuyện này chuyện kia. Hai đã thất cử. Hiện thời One Nation còn lại 8MP. Trong số này có ông Mark Latham MP vừa mới đắc cử vào nghị viện tiểu bang NSW và báo chí Úc sẽ không lạ gì nếu ông nghị này cũng bỏ đảng đúng theo truyền thống của One Nation!
Quang trọng những con số 2,3 trên lá phiếu
Trênc hính trường Úc hiện nay, xem chừng Liên Đảng gần với cánh hữu hơn; và đảng Lao Động kề sát hơn với cánh tả. Đã có mộtchính phủ Lao Động (của bà Julia Gillard) liên minh với Xanh. Trong khi đó, phó thủ tướng Michael McCormack (đảng trưởngđảng Quốc Gia) cho rằng: Xanh còn nguy hiểm hơn One Nation.
Vì thế khi cần đến lá phiếu số 2,3… Liên Đảng tìm tới cử tri bầu cho cánh hữu như One Nation của bà Pauline Hanson và United Australia của ông Clive Palmer. Trong lần tổng tuyển cử năm nay, Thủ tướng Scott Morrison đã bắt tay ‘chia phiếu’ (nói theo kiểu người mình) với đảng United Australia. Trong khi đó, thủ lãnh đảng Xanh Richard Di Natale đón gió: Rủi Lao Động thiếu vài ghế thì Xanh sẵn sàng liên minh với Đỏ như đã từng làm thế dưới thời nữ Thủ tướng Julia Gillard. Ông Bill Shorten nhanh chóng bác bỏ ‘Sorry, Richard, it’s not happening. Xin lỗi, Richard, chuyện đó sẽ không xảy ra’. Nói là thế, nhưng khi kết quả ‘huề cờ’ (chữ Anh là hung parliarment) thì đảng lớn nào cũng đôn đáo tìm thêm vây cánh để được cầm quyền.
Phòng phiếu đã mở cửa đón cử tri. Mời bà con bước vào và cẩn thận đánh số 1,2,3… Xin nhớ cho số 1 rất quan trọng, mà các số 2,3,4, 5 cũng không thua gì số 1.
Cổ Nhuế