Gần đây, nhà sáng lập Alibaba Jack Ma (Mã Vân) bất ngờ xuất hiện công khai tại châu Phi. Tại thủ đô Kigali của Rwanda, ông cùng đồng sáng lập Yahoo là Jerry Yang (Dương Chí Viễn) đã được Tổng thống Rwanda Paul Kagame tiếp đón.
Tổng thống Kagame đăng trên mạng xã hội cho biết, vào chiều thứ Bảy (13/12), ông đã tiếp Jack Ma và Jerry Yang. Hai người đến thủ đô Kigali để tham dự hoạt động “African Business Heroes” (ABH – Anh hùng Khởi nghiệp châu Phi), một chương trình do Alibaba hỗ trợ nhằm thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp tại châu Phi.
Trong chuyến thăm châu Phi lần này, lịch trình trọng tâm của ông Jack Ma xoay quanh dự án ABH. Ông Jerry Yang cũng tham dự các hoạt động liên quan và được Tổng thống Rwanda tiếp đón riêng.
https://www.youtube.com/shorts/t36CJYEgw30?feature=share
ABH là chương trình trọng điểm dành cho các doanh nhân châu Phi, do Quỹ Từ thiện Jack Ma khởi xướng và được Alibaba hỗ trợ.
Trên thực tế, đây không phải là lần đầu tiên Jack Ma đến châu Phi, ông cũng đã có mối liên hệ từ trước với Tổng thống Kagame.
Năm 2017, hai người từng gặp nhau tại Hội nghị Thượng đỉnh Thanh niên châu Phi; năm 2018, hai bên thúc đẩy hợp tác trong khuôn khổ nền tảng Thương mại Điện tử Thế giới (eWTP); và gần đây nhất, vào tháng 9/2025, họ lại gặp nhau trong thời gian diễn ra Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York.
Jack Ma và mối quan hệ căng thẳng với giới lãnh đạo cấp cao ĐCSTQ
Tuy nhiên, các hoạt động quốc tế của ông Jack Ma luôn khó tách rời khỏi hoàn cảnh của ông tại Trung Quốc. Tháng 10/2020, tại Diễn đàn Tài chính Lujiazui (Lục Gia Chuỷ) ở Thượng Hải, Jack Ma đã có bài phát biểu công khai chỉ trích cơ chế giám sát tài chính của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), gây tranh cãi lớn và làm phật ý chính quyền Tập Cận Bình.
Sau đó, thương vụ IPO (phát hành lần đầu ra công chúng) của Ant Group bị đình chỉ khẩn cấp, bản thân ông Jack Ma cũng dần rút khỏi tầm nhìn của công chúng tại Trung Quốc.
Tháng 4/2021, báo Financial Times của Anh đăng bài viết “Tỷ phú biến mất: Jack Ma đã làm phật ý Tập Cận Bình như thế nào”, cho rằng mâu thuẫn giữa ông Jack Ma và giới lãnh đạo cấp cao ĐCSTQ không phải là điều xảy ra trong một sớm một chiều.
Bài báo nhắc lại việc năm 2015 khi ông Jack Ma từng tháp tùng ông Tập Cận Bình trong chuyến thăm Hoa Kỳ. Tuy nhiên, khi ảnh hưởng của ông Jack Ma trên trường quốc tế ngày càng mở rộng, ông dần bị xem là quá phô trương, lấn át vai trò của giới lãnh đạo cấp cao, từ đó dẫn đến việc bị trừng phạt.
Theo điều tra của tờ báo này, mâu thuẫn giữa ông Jack Ma và giới lãnh đạo ĐCSTQ đã tích tụ trong thời gian dài. Giới chóp bu ĐCSTQ không thể tiếp tục chấp nhận việc ông Jack Ma xây dựng hình ảnh cá nhân như một “lãnh tụ kinh tế của Trung Quốc”, hoạt động nổi bật và linh hoạt trên sân khấu quốc tế.
Bài báo cũng nhắc lại sự kiện tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos năm 2018, khi ông Jack Ma tổ chức một buổi dạ tiệc quy mô lớn, mời nhiều nguyên thủ quốc gia, lãnh đạo chính phủ cùng các nhân vật kinh doanh phương Tây như Bill Gates tham dự, thu hút sự chú ý đặc biệt.
Trái lại, khi đó ông Lưu Hạc, Chủ nhiệm Văn phòng Nhóm Lãnh đạo Tài chính – Kinh tế Trung ương và là cố vấn kinh tế quan trọng của Tập Cận Bình, lại không xuất hiện tại buổi tiệc, mà đến ngày hôm sau mới phát biểu tại diễn đàn. Sự đối lập này được giới quan sát xem là một hình ảnh mang tính biểu tượng.
Ảnh hưởng quá lớn của ông Jack Ma khiến giới lãnh đạo ĐCSTQ ngày càng bất mãn. Trong những năm sau đó, Jack Ma dành nhiều thời gian hơn ở nước ngoài. Từ năm 2018, ông lần lượt đến Pháp, Thái Lan, Israel, Jordan và các quốc gia khác, đồng thời mua các điền trang rượu vang và bất động sản tại châu Âu; thời gian lưu trú ở nước ngoài tăng lên rõ rệt.
Trong môi trường chính trị mà chính quyền Trung Quốc đặc biệt nhấn mạnh “trung tâm quyền lực duy nhất”, ông Jack Ma từng hội tụ nhiều vai trò: Ngôi sao của thị trường vốn toàn cầu, biểu tượng của kinh tế tư nhân, và nhân vật giao lưu quốc tế phi chính thức. Như Financial Times nhận định, chính sức ảnh hưởng mang tính cá nhân quá lớn này cuối cùng đã trở thành một rủi ro chính trị.
Từ vị thế huy hoàng, Alibaba đã lao dốc kể từ năm 2020, khi đối mặt với sự giám sát chặt chẽ của chính quyền, đại dịch COVID-19 và suy giảm tiêu dùng. Đặc biệt, mảng thương mại điện tử cốt lõi bị đối thủ Pinduoduo tấn công mạnh mẽ, khiến tăng trưởng chững lại.
Giữa thời điểm Alibaba khó khăn, ông Jack Ma quay trở lại: Vào tháng 3/2023, ông quay về Trung Quốc, khởi động kế hoạch “Một chia sáu” (One Company, Six Units) – chia nhỏ Alibaba thành sáu đơn vị độc lập, hướng tới niêm yết riêng. Cùng lúc đó, các “nguyên lão” như Thái Sùng Tín (Joe Tsai) cũng trở lại nắm quyền; ông Jack Ma cũng kêu gọi “quay về với Taobao, quay về với người dùng”, xây dựng lại mối quan hệ với các tiểu thương.
Dù kế hoạch “Một chia sáu” nay đã khép lại, nhưng ở thời điểm đó thể hiện rõ quyết tâm đổi mới của Alibaba.
Sự trở lại của ông đồng thời khôi phục niềm tin của thị trường vốn. Theo dữ liệu thị trường, từ đầu năm 2025 đến nay, cổ phiếu Alibaba tại Hồng Kông tăng hơn 90%, đưa tổng giá trị công ty lên gần 3 nghìn tỷ HKD, vượt xa Pinduoduo.
Cùng với “đại tiêu dùng”, Alibaba đặt “AI + điện toán đám mây (cloud)” làm trụ cột chiến lược song hành. Hiện Alibaba đã hình thành chuỗi công nghệ toàn diện – từ hạ tầng AI, nền tảng đám mây, mô hình AI, ứng dụng đến hệ sinh thái mã nguồn mở – và giành được hợp đồng từ Apple, BMW cùng nhiều tập đoàn quốc tế.
Bình Minh