– Bối cảnh: Tàu chiến USS Mustin đi vào khu vực Quần đảo Hoàng Sa sau khi Trung Quốc cho bắn thử tên lửa hạng nặng. Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ cho hay mục đích của hoạt động này là bảo đảm cho các hải tuyến vận tải “tự do và mở cửa”.
Hôm thứ Sáu, Trung Quốc tuyên bố họ đã cảnh báo và đuổi một tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường của Mỹ ở biển Đông, khu vực mà Trung Quốc mới cho bắn thử tên lửa. Vụ này là diễn biến mới nhất sau loạt leo thang căng thẳng giữa hai nước trong khu vực.
Tàu khu trục của Mỹ đã “tiến vào vùng lãnh hải của Trung Quốc”, gần quần đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc tự đặt là Tây Sa, tuyên bố của Bắc Kinh nói. Theo tuyên bố này, Bộ Tư lệnh Quân khu Nam Bộ đã huy động lực lượng hải quân và không quân và “đẩy lùi” tàu hải quân Mỹ.
“Trung Quốc có chủ quyền không thể tranh cãi ở Biển Đông và vùng biển liền kề trong khu vực. Quân đội của quân khu luôn luôn đề cao cảnh giác, tuyệt đối bảo vệ chủ quyền quốc gia và đảm bảo cho hòa bình, an ninh ở Biển Đông”, Đại tá Li Huamin, phát ngôn của Quân đội Trung Quốc nói hôm thứ Sáu.
Mỹ chưa xác nhận thông tin tàu USS Mustin của họ “bị đuổi” ở biển Đông khi làm nhiệm vụ. Theo thông báo từ Hạm đội Thái Bình Dương, con tàu này đã “di chuyển ở gần Quần đảo Hoàng Sa” vào hôm Thứ Năm, để “phản đối các tuyên bố hàng hải thái quá và củng cố luật lệ ở vùng biển quốc tế”.
Việc điều động tàu nằm trong nỗ lực “đảm bảo các tuyến vận tải quan trọng trong khu vực được tự do và mở cửa”, tuyên bố nói.
Mỹ điều tàu vào biển Đông một ngày sau khi Trung Quốc cho bắn tên lửa Dongfeng ra biển Đông. Trung Quốc một trong các tên lửa này là “sát thủ diệt Tàu Sân Bay”.
Bộ Quốc phòng Mỹ cảnh báo việc phóng tên lửa của Trung Quốc đe dọa an ninh và hòa bình trong khu vực. Lầu Năm Góc tuyên bố: “Các hành động của Bắc Kinh, gồm có vụ thử tên lửa này, tiếp tục gây bất ổn cho tình hình Biển Đông”.
Gần đây Trung Quốc cho tập trận gần như đồng thời ở 4 khu vực ở biển Đông. Các chuyên gia đánh giá động thái hiếm thấy này là tín hiệu rằng Bắc Kinh sẵn sàng đối đầu với Mỹ và Đài Loan. Trung Quốc cho phóng tên lửa Diệt Tàu Sân Bay Dongfeng DF-21D sau khi một máy bay do thám của Mỹ xâm phạm vào vùng Trung Quốc tự đặt là cấm bay ở biển Đông.
Wu Qian, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói hôm thứ Năm rằng việc tập trận ở Biển Đông không nhắm tới một nước cụ thể nào, và thúc giục Mỹ kiềm chế.
“Trung Quốc phản đối, nhưng không sợ Mỹ khiêu khích… Chúng tôi thúc giục một số chính trị gia Mỹ đánh giá tình hình một cách khách quan, ngừng kích động và đưa quan hệ Trung – Mỹ về tình trạng bình thường”, ông Wu nói.
Về phần mình, Mỹ cũng tích cực đẩy mạnh hiện diện quân sự ở Đông Á: tập trận cùng Nhật Bản và Hàn Quốc vào hai tuần trước.
Các chuyên gia quốc tế cho rằng việc Trung Quốc phóng tên lửa sẽ chỉ làm tăng thêm sự bất tín của Mỹ với ý đồ của Trung Quốc. Lập trường của Washington sẽ cứng rắn thêm với Bắc Kinh, chứ không mềm đi.
“Ít có khả năng quân đội Mỹ sẽ lùi bước, bởi bây giờ toàn bộ chính phủ họ đã nỗ lực cạnh tranh và đối đầu với Trung Quốc ở cả trong khu vực và quốc tế. Nhưng đụng độ vũ trang nếu xảy ra thì sẽ do tính toán sai lầm nhiều hơn”, Derek Grossman, chuyên gia an ninh tại viện nghiên cứu Rand của Mỹ, nói.
Tháng trước Washington gọi các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông là trái luật, viện dẫn Phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực 2016.
Grossman nhận định dù khả năng xảy ra xung đột giữa Mỹ và Trung Quốc là ít, nhưng vẫn có thể.
“Nếu Trung Quốc bắn thêm một tên lửa DF-21D khác, và bay đến gần một tàu sân bay Mỹ đi qua khu vực, quân đội Mỹ có thể đáp trả bằng sức mạnh bởi họ nghĩ rằng tên lửa bay trệch mục tiêu. Nếu thế thì tình hình sẽ leo thang”.
Trần Minh