Joshua Nevett
Là tổng thống Hoa Kỳ, Donald Trump được hưởng sự bảo vệ đặc biệt khỏi các vụ kiện, dù là hình sự hay dân sự.
Giờ đây, sau khi thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020, ông Trump sẽ sớm một lần nữa trở thành một người dân thường.
Điều đó có nghĩa là ông sẽ mất các đặc quyền dành cho tổng thống, và phải đối mặt với cáo buộc của những người đã nộp đơn kiện ông và những công tố viên.
“Một khi ông ấy mãn nhiệm, bầu không khí sẽ thay đổi”, Daniel R Alonso, cựu công tố viên liên bang Mỹ và tiểu bang New York, nói với BBC.
“Ông ta sẽ không còn được núp sau các đặc quyền bảo vệ quyền lực tổng thống để ngăn cản các cuộc điều tra.”
Một loạt các cuộc điều tra hình sự trên diện rộng ở tiểu bang New York là mối quan tâm pháp lý nghiêm trọng nhất đối với Trump và công ty bất động sản của ông, Trump Organization.
Thêm vào đó, là một loạt các vụ kiện từ cáo buộc lừa đảo của một thành viên gia đình đến quấy rối tình dục của một người phụ trách chuyên mục tư vấn.
Một cơn bão pháp lý đang chờ ông.
Ở đây, chúng tôi xét đến sáu trận chiến pháp lý lớn nhất mà Trump phải đối mặt, xem những vụ kiện này có thể phát triển ra sao.
1) Cáo buộc trả tiền để ém miệng
Những gì chúng ta biết: Người mẫu Playboy Karen McDougal, nữ diễn viên phim khiêu dâm Stormy Daniels và những cáo buộc về âm mưu bắt họ im lặng.
Đây là điểm chính của cái gọi là vụ bê bối trả tiền để ém miệng. Cả hai người phụ nữ đều cho biết họ có quan hệ tình ái với ông Trump và đã nhận tiền để giữ im lặng trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2016.
Khi lên tiếng năm 2018, họ đã làm rúng động tình hình chính trị dưới nhiệm kỳ của ông Trump, châm ngòi lửa cho hai cuộc điều tra tội phạm.
Cuộc điều tra thứ nhất tập trung vào việc vi phạm luật liên bang, hoặc quốc gia, và vai trò của Michael Cohen, cựu luật sư cá nhân và là “người chuyên thu xếp” mọi việc của ông Trump.
Bị điều tra, Cohen thừa nhận đã thu xếp các khoản thanh toán tiền cho hai người phụ nữ. Các khoản thanh toán tiền này bị truy tố là vi phạm luật tài trợ tranh cử và Cohen bị kết án ba năm tù năm 2018.
Cohen cáo buộc rằng ông Trump đã “chỉ đạo” cho ông thực hiện các khoản thanh toán nhưng cho đến giờ không có cáo buộc nào chống lại cựu tổng thống.
Tại sao?
Thứ nhất, để buộc tội ông Trump, các công tố viên sẽ cần phải chứng minh rằng ông đã thực sự chỉ đạo Cohen lo các khoản thanh toán đó. Thứ hai, ngay cả khi các công tố viên đã có đủ bằng chứng để buộc tội ông Trump, thì việc truy tố một tổng thống đương nhiệm về tội hình sự liên bang đi ngược lại chính sách của chính phủ Mỹ, theo các chuyên gia luật.
Vậy thì hồ sơ này bị dẹp đi, phải không? Không hẳn là như vậy. Dưới đây là những chi tiết kỹ thuật về vụ kiện.
Nói một cách đơn giản, một cuộc điều tra hình sự thứ hai về các khoản thanh toán vẫn đang được tiến hành ở New York.
Chúng ta biết rằng Luật sư Quận Manhattan, công tố viên Cyrus Vance hiện đang điều tra xem Trump Organization có làm giả hồ sơ kinh doanh liên quan đến các khoản thanh toán hay không.
Điều chúng ta không biết là liệu ông Vance có bất kỳ bằng chứng nào để buộc tội hình sự ông Trump hay không. Đó là vấn đề.
Điều gì có thể xảy ra: Làm sai lệch hồ sơ kinh doanh là một tội nhẹ theo luật tiểu bang New York. Tội nhẹ là một tội nhẹ có thể bị phạt tù đến một năm.
Và giờ chúng ta nói đến cái khó cho công tố viên Vance.
Có thời hạn hai năm để nộp các cáo buộc hình sự cho một tội nhẹ ở New York.
“Vì vậy, bởi vì những khoản thanh toán đó đã xảy ra hơn hai năm trước, có vẻ như [các công tố viên] đã không gặp may,” ông Alonso nhận định.
Tuy nhiên, cũng còn những đường binh khác.
Ở New York, làm giả hồ sơ doanh nghiệp có thể bị coi là trọng tội nếu nó được thực hiện để che giấu các tội khác, chẳng hạn như gian lận thuế.
Trọng tội là những tội nghiêm trọng hơn có thể bị truy tố trong thời gian dài hơn và có thể bị trừng phạt bằng các bản án tù khắc nghiệt hơn.
Tuy nhiên, lộ trình truy tố vẫn chưa chắc chắn. Không rõ liệu ông Trump có thể bị truy tố theo luật New York vì vi phạm luật tài trợ tranh cử hay không – đây là tội liên bang mà Cohen đã bị bỏ tù.
Đây là lúc các hướng điều tra khác của ông Vance sẽ có liên quan.
2) Cuộc điều tra gian lận thuế và ngân hàng
Những gì chúng ta biết: Đó là một “tấn công chính trị”, một luật sư của Trump Organization nói thế về cuộc điều tra của công tố viên Vance vào tháng Tám, 2019.
Nhưng văn bản của luật sư thì sôi sục.
Ông Vance vừa đưa ra yêu cầu cung cấp tài liệu, được gọi là trát đòi hầu tòa. Ông yêu cầu xem nhiều năm hồ sơ tài chính, bao gồm cả Chén Thánh – tờ khai thuế của ông Trump, cho tám năm liên tiếp.
Sau đó, ông Trump đã tìm cách chặn trát đòi, lập luận trước tòa rằng nó là hành vi quấy rối chính trị. Vào tháng 10, một tòa án phúc thẩm liên bang không đồng ý với ông Trump, nói rằng hồ sơ khai thuế của ông nằm trong phạm vi điều tra của các công tố viên.
Thật vậy, ông Vance đã nhấn mạnh tầm quan trọng của hồ sơ thuế của ông Trump trong các giấy tờ của tòa án.
Khi yêu cầu hồ sơ khai thuế hồi tháng 8, ông Vance đề cập đến “các báo cáo công khai về hành vi phạm tội có thể xảy ra trên diện rộng và kéo dài tại Trump Organization”, bao gồm các cáo buộc về việc gian lận ngân hàng và gian lận bảo hiểm có thể xảy ra. Một hồ sơ khác của tòa án vào tháng 9 đã đề cập đến gian lận thuế như một tội phạm giả định có thể được thiết lập, nếu bằng chứng được tìm thấy để hỗ trợ nó.
Ở New York, một số loại gian lận thuế có thể bị coi là trọng tội, có thể bị kết án tù dài hạn. Tuy nhiên, hiện tại, “các báo cáo công khai” về những tội ác có thể xảy ra mà văn phòng của ông Vance trích dẫn chỉ là cơ sở để điều tra, không có gì khác.
Điều gì có thể xảy ra: Ông Trump dự kiến sẽ kháng cáo yêu cầu nộp hồ sơ khai thuế tại Tối cao Pháp viện. Ở đó, vấn đề có thể được giải quyết.
Đối với ông Trump, tầm quan trọng của vụ này rất lớn.
Jonathan Turley, giáo sư luật tại Đại học George Washington, nói với BBC:
“Các cuộc điều tra tội phạm quan trọng nhất là những cuộc điều tra về hồ sơ thuế và ngân hàng của ông ta. “Nhưng liệu có một vụ án hình sự hay không thì vẫn chưa rõ.”
Nếu ông Vance có được hồ sơ khai thuế của ông Trump, thì có thể có một vụ án hình sự mà cũng có thể không. Dù thế nào thì công tố viên Vance cũng cần những hồ sơ khai thuế đó để chuyển cuộc điều tra về phía trước.
3) Điều tra gian lận bất động sản
Những gì chúng ta biết: Bộ trưởng Tư pháp New York Letitia James là một cái gai khác với phe của ông Trump.
Kể từ tháng 3 năm 2019, bà James đã dẫn đầu một cuộc điều tra dân sự về việc liệu Trump Organization có phạm tội gian lận bất động sản hay không.
Một lần nữa, gốc rễ của cuộc điều tra này lại dính líu đến Cohen, người vào tháng 2 năm 2019, nói với Quốc hội rằng ông Trump đã thổi phồng giá trị tài sản khối bất động sản của mình để đảm bảo các khoản vay nhưng lại đánh giá thấp chúng để giảm thuế.
Lời khai của Cohen cho bà James cơ sở để tìm kiếm thông tin về đế chế tài sản của ông Trump. Giống như ông Vance, bà James đã phải đấu tranh tại tòa án để có được thông tin đó.
Eric Trump, phó chủ tịch điều hành của Trump Organization và là con trai của tổng thống, đã cáo buộc bà thực hiện đòn “trả thù chính trị”. Mặc dù vậy, ông đã tuân thủ yêu cầu ngồi làm chứng với văn phòng của bà vào tháng 10.
Điều gì có thể xảy ra: Bà James cần thêm lời khai và thông tin để tiếp tục điều tra.
Khi đương nhiệm, ông Trump có thể lập luận rằng ông quá bận rộn để giải quyết các vụ kiện. Bây giờ, ông không thể lấy cớ đó.
Bà James có thể đối xử với ông Trump một cách ít tôn kính hơn, buộc ông phải ngồi để thẩm vấn theo lời tuyên thệ, giống như con trai ông đã phải làm.
“Hầu hết các tòa án sẽ rất dễ dãi với một bị đơn là tổng thống – trong những việc như lập lịch trình. Nhưng họ không đối xử như vậy với một người dân thường,” ông Alonso nói:
Các cuộc điều tra dân sự như thế này có thể dẫn đến các hình phạt tài chính, nếu bằng chứng về hành vi sai trái được tìm thấy. Nếu đúng như vậy, sẽ không thể loại trừ một cuộc điều tra tội phạm khác.
4) Các vụ kiện về trục lợi (Emolument)
Những gì chúng ta biết: ‘Emolument’ là một từ cổ xưa ngày nay hiếm khi được sử dụng, ngoại trừ trong bối cảnh pháp lý. Định nghĩa này còn nhiều tranh cãi, nhưng nó thường được hiểu là trục lợi, tận dụng vị trí của mình để kiếm lợi nhuận hoặc những lợi thế khác.
Vậy điều này có liên quan gì đến ông Trump?
Ông Trump đã bị buộc tội vi phạm các quy tắc chống lại “lạm dụng quyền lực” trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Những quy tắc này, đã được viết vào văn bản pháp lý nền tảng của đất nước, Hiến pháp Hoa Kỳ.
Một trong những điều khoản này yêu cầu tất cả các quan chức liên bang, gồm cả tổng thống, phải có sự đồng ý của Quốc hội trước khi chấp nhận bất kỳ lợi ích nào từ các quốc gia nước ngoài.
Ba vụ kiện dân sự riêng lẻ cáo buộc rằng ông Trump đã không tìm kiếm sự đồng ý đó. Một người cho rằng việc tiếp đón các quan chức nước ngoài tại Khách sạn Quốc tế Trump ở Washington DC là một hành vi vi phạm có thể xảy ra.
Ông Trump đã nhiếc móc “điều khoản giả mạo này”, nói rằng các tổng thống đương nhiệm khác cũng trục lợi.
Điều gì có thể xảy ra: Bất kể, các vụ kiện về trục lợi có lẽ sẽ bị bác bỏ hoặc bỏ qua, các chuyên gia pháp lý nói. Một vụ kiện trục lợi do Hạ viện, hiện Dân chủ đang nắm đa số, đưa ra đã bị Tối cao Pháp viện bác bỏ.
“Trục lợi không có khả năng sẽ trở thành cơ sở của bất kỳ hành động tội phạm nào,” ông Turley, một chuyên gia về luật hiến pháp nhận định.
“Các vụ kiện trục lợi liên quan đến việc Trump đang nắm giữ chức vụ, vì vậy một khi ông ấy rời nhiệm sở, cuộc tranh cãi chủ yếu trở nên hàn lâm. Nó phần lớn trở thành không liên quan nữa.”
5) Các vụ kiện về sách nhiễu tình dục
Những gì chúng ta biết: Ông Trump đã bị nhiều phụ nữ cáo buộc có hành vi sách nhiễu tình dục với cáo buộc kéo dài hàng thập niên. Ông Trump đã phủ nhận tất cả các cáo buộc, gọi chúng là “tin giả”, những âm mưu bôi nhọ chính trị.
Nhiều người trong số những người tố cáo đã lên tiếng khi ông Trump đắc cử năm 2016. Ông Trump đã thề sẽ kiện tất cả những người này nhưng vẫn chưa làm như vậy.
Thay vào đó, một số người tố cáo đã kiện ông Trump. Hai trong số những phụ nữ đó đã đệ đơn kiện ông Trump vì gọi họ là kẻ nói dối.
E Jean Carroll, người phụ trách chuyên mục lâu năm của tạp chí Elle, là một trong số này. Bà từng cáo buộc Trump cưỡng hiếp mình trong phòng thay đồ tại một cửa hàng bách hóa sang trọng ở Manhattan vào những năm 1990. Ông Trump phủ nhận điều đó và đang phản đối cáo buộc phỉ báng.
Trong đơn kiện của mình, bà Carroll lập luận rằng ông Trump đã nói xấu bà bằng việc nói rằng ông đã không cưỡng hiếp bà vì “bà ấy không phải là mẫu người của tôi”. Vụ kiện của bà nhằm tìm kiếm những thiệt hại không xác định và rút lại các tuyên bố của ông Trump.
Vụ kiện giữa bà Carroll và ông Trump dường như khá đơn giản cho đến tháng 9, khi Bộ Tư pháp Hoa Kỳ xen vào.
Bộ Tư pháp thực hiện một bước bất thường khi tìm cách thay thế bị đơn trong vụ kiện từ ông Trump thành Hoa Kỳ.
Cuối cùng, một thẩm phán liên bang đã ra phán quyết chống lại sự can thiệp của bộ, cho rằng “các cáo buộc không liên quan đến hoạt động chính thức của Hoa Kỳ”.
Điều gì có thể xảy ra: Vụ việc hiện có thể được tiến hành, cho phép các luật sư của Carroll thu thập bằng chứng.
Ví dụ, họ có thể gây áp lực bằng cách đòi xem DNA của ông Trump có trên chiếc váy mà bà Carroll nói rằng bà đã mặc vào thời điểm bị cáo buộc hành hung hay không. Để làm được điều đó, họ sẽ cần mẫu DNA từ ông Trump.
Một vụ kiện phỉ báng tương tự nhưng riêng biệt do Summer Zervos, một cựu thí sinh trong chương trình truyền hình The Apprentice của ông Trump, nộp đơn, cũng có thể đi theo hướng tương tự.
Bà Zervos cáo buộc ông Trump tấn công tình dục bà trong cuộc họp bàn về cơ hội việc làm tại một khách sạn ở Beverly Hills vào năm 2007.
Ông Trump bác bỏ cáo buộc này là “rởm”, cáo buộc bà Zervos bịa đặt để nổi tiếng. Bà Zervos sau đó đã kiện ông tội phỉ báng vào năm 2017, yêu cầu bồi thường thiệt hại ít nhất 3.000 USD.
Ông Trump đã cố gắng bác bỏ vụ việc trong nhiệm kỳ tổng thống. Các luật sư của ông cho rằng, với tư cách là tổng thống, ông nên được miễn nhiễm với các vụ kiện tại tòa án tiểu bang.
“Lập luận đó hoàn toàn bốc hơi vào ngày 20 tháng 1”, Barbara L McQuade, giáo sư luật tại Đại học Michigan, nói với BBC.
“Một khi điều đó xảy ra, chúng tôi chuyển sang giai đoạn khám phá vụ việc và có thể có một số chuyển động ở đó.”
6) Vụ kiện Mary Trump
Những gì chúng ta biết: “Gian lận không chỉ là công việc kinh doanh của gia đình – đó là một cách sống”, đọc dòng đầu tiên trong vụ kiện của Mary Trump chống lại người chú Donald của bà.
Như một câu mở màn, khó có tuyên bố nào có tính cách khinh miệt hơn.
Nó phản ánh sự thù ghét trong cuốn hồi ký mới phát hành của bà Mary Trump, trong đó bà chỉ trích chú của mình là “yêu bản thân quá độ”, kẻ đe dọa cuộc sống của mọi người Mỹ.
Xích mích gia đình cũng mang tính cá nhân và đơn kiện của bà Trump, được đệ trình vào tháng 9, phản ánh sự gay gắt đó.
Trong đó, bà Mary cáo buộc ông Trump và hai anh em của ông ta đã lừa gạt đẩy bà ra khỏi tài sản thừa kế đồng thời gây áp lực buộc bà phải từ bỏ lợi ích từ kinh doanh của gia đình.
Bà Trump được thừa hưởng những lợi ích quý giá trong kinh doanh của gia đình khi Fred Trump Jr – cha bà và cũng là anh trai quá cố của cựu tổng thống – qua đời năm 1981 ở tuổi 42. Khi đó bà Trump 16 tuổi.
Theo đơn kiện, ông Trump và các anh chị em của ông “cam kết theo dõi” lợi ích của bà Trump.
“Họ đã nói dối”, đơn kiện nói. “Thay vì bảo vệ lợi ích của Mary, họ đã thiết kế và thực hiện một kế hoạch phức tạp để bòn rút tiền từ lợi ích của bà ấy, che giấu mưu đồ [gian lận] của họ, và lừa dối bà ấy về giá trị thực của những gì bà được thừa kế.”
Vụ kiện đòi bồi thường ít nhất 500.000 đôla.
Điều gì có thể xảy ra: Nhà Trắng nói cuốn sách của bà Trump chứa đầy “sự giả dối”, nhưng ông Trump vẫn chưa trả lời vụ kiện.
Nếu các yêu cầu cung cấp tài liệu và lời khai được đưa ra, ông Trump không thể viện dẫn nhiệm vụ tổng thống của mình như một lý do để từ chối chúng.
Không có công dân Mỹ nào, thậm chí cả tổng thống, có thể đứng trên luật pháp.