- Xuân Lan
Chuyến thăm của Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Robert O’Brien tới Philippines và Việt Nam trong tuần này đánh dấu nỗ lực tiếp tục của chính quyền TT Donald Trump trong việc chống lại tham vọng của Trung Quốc ở khu vực tranh chấp trên Biển Đông.
Dự kiến, ông O’Brien sẽ có chuyến thăm Việt Nam từ ngày 20-22/11, theo Bộ Ngoại giao Việt Nam. Chuyến đi này nối tiếp chuyến thăm Hà Nội vào tháng trước của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo. Ông O’Brien dự kiến sẽ gặp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh, Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch và Bộ trưởng Công an Tô Lâm.
Hôm 18/11, thông tin từ Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng cho biết ông O’Brien sẽ đến châu Á và sẽ gặp các nhà lãnh đạo ở Philippines và Việt Nam để “tái khẳng định sức mạnh của mối quan hệ song phương và thảo luận về hợp tác an ninh khu vực”.
Ông Lê Đăng Doanh, cố vấn kinh tế cấp cao đã nghỉ hưu của 5 đời Thủ tướng, cho biết trên SCMP rằng chuyến thăm này là dấu hiệu của mối quan hệ tốt đẹp giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Hai nước đã kỷ niệm 25 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao trong năm nay và chia sẻ mối quan ngại về ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Á.
Carl Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales và chuyên gia về các vấn đề quốc phòng Việt Nam, cho biết hai bên có thể sẽ ra tuyên bố chung về hợp tác trong chiến lược “Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và rộng mở,” một tầm nhìn chính sách đối ngoại chiến lược của chính quyền TT Trump trong nỗ lực kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.
Ông Thayer nói các cam kết khả thi giữa hai bên có thể bao gồm tăng cường hợp tác giữa lực lượng tuần duyên của các nước, cũng như việc mua bán thiết bị, nhằm giúp Việt Nam chống lại các tuyên bố chủ quyền hàng hải phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông.
Giáo sư Thayer cũng nhận định có lẽ chuyến đi vừa rồi của Ngoại trưởng Pompeo chưa mang lại thoả thuận cụ thể nào do trước đó Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ đã cáo buộc Việt Nam thao túng tiền và xuất khẩu gỗ bất hợp pháp, nên Nhà trắng đã cử ông O’Brien đi để giải quyết các mối bận tâm của Việt Nam, qua đó đặt nền móng cho nền tảng hợp tác trong tương lai.
Chuyến đi của ông O’Brien diễn ra vào thời điểm nhạy cảm trong chính trường Hoa Kỳ khi chiến dịch tranh cử của TT Trump đang có hàng loạt vụ kiện liên quan đến gian lận bầu cử. Kết quả hiện tại vẫn chưa rõ ràng ai sẽ là Tổng thống nhiệm kỳ tiếp theo.
Đáng chú ý, Việt Nam là một trong những nước đã kiềm chế không thừa nhận chiến thắng của ông Biden.
Phát biểu tại cuộc họp báo vào ngày 15/11 sau khi bế mạc Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết “Việt Nam tôn trọng quyết định của người dân Mỹ. Dù ai thắng cử, ông Biden hay ông Trump, thì Hoa Kỳ vẫn là bạn tốt của Việt Nam.”
Ông Lê Hồng Hiệp, thành viên của Viện ISEAS-Yusof Ishak có trụ sở tại Singapore chuyên về chính trị Việt Nam, cho biết có khả năng các cuộc đàm phán xung quanh chuyến thăm của ông O’Brien là một yếu tố khiến Hà Nội quyết định không chúc mừng Biden.
“Điều quan trọng đối với Việt Nam là tiếp tục thu hút các quan chức của chính quyền Trump để củng cố những thành tựu gần đây trong hợp tác song phương. Chuyến thăm của O’Brien tới Việt Nam sẽ đóng góp vào quá trình đó”, ông nói.
Một số nhà quan sát cho biết Việt Nam dường như đánh giá cao nhiều chính sách đối kháng của TT Trump đối với Trung Quốc. Cho đến nay, ông Trump là Tổng thống đầu tiên của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ công khai đấu tranh chống lại Trung Quốc một cách mạnh mẽ.
Mặc dù còn khoảng 2 tháng nữa là kết thúc nhiệm kỳ Tổng thống hiện tại, ông Trump vẫn sẽ dự định ban hành một loạt chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc, theo một nguồn tin trong chính quyền TT Trump cung cấp cho trang tin Axios hôm 15/11.
Theo đó, những động thái được cân nhắc bao gồm các biện pháp trừng phạt hoặc hạn chế thương mại đối với nhiều công ty, tổ chức chính phủ hoặc quan chức Trung Quốc; bảo vệ công nghệ của Mỹ khỏi sự khai thác của quân đội Trung Quốc; chống lại việc đánh bắt trái phép và trừng phạt các quan chức hoặc tổ chức liên quan đến vấn đề Hồng Kông hoặc Tân Cương.
Hồi tuần trước, ông Trump đã ban hành sắc lệnh cấm các khoản đầu tư của Mỹ vào 31 công ty Trung Quốc.
Xuân Lan (tổng hợp)