Phan Anh
Một số nước thuộc liên minh châu Âu (EU) như Ireland, Đức, Pháp, Italy, Hà Lan, Bulgaria, Áo, Bỉ, Hà Lan đã ra lệnh cấm đi lại với Anh sau khi quốc gia này phát hiện một biến thể mới của COVID-19, gây lây nhiễm mạnh đến mức “vượt ngoài tầm kiểm soát”. Biến thể này làm dấy lên lo ngại của mọi người về khả năng tạo nên một đại dịch mới và có thể làm phá hủy hết những kế hoạch phát triển vắc-xin hiện nay.
biến thể
“Siêu biến thể” mới phát hiện ở Anh
Cụm từ “chủng biến thể” (variant) được sử dụng để chỉ các chủng virus có một số thay đổi về “trình tự gene” của chúng so với chủng gốc được phát hiện hồi năm 2019 ở Vũ Hán, Trung Quốc. Sự biến đổi về “trình tự gen” của virus sau một khoảng thời gian là hiện tượng xảy ra một cách tự nhiên vì trong quá trình lây nhiễm, sinh sản, chúng sao chép bộ gen của mình và tạo ra những lỗi (tương tự lỗi đánh máy).
Tính cho đến nay, số lượng chủng biến thể của virus corona trên thế giới được phát hiện bằng phương pháp giải trình tự bộ gen từ người bệnh một cách ngẫu nhiên đã đạt con số vài nghìn, tuy nhiên con số thực tế của chủng biến thể có thể nhiều hơn.
Hầu hết các chủng biến thể mà các nhà khoa học quan tâm là các chủng có sự biến đổi trên trình tự gen mã hóa cho protein S, một bộ phận trên màng được virus sử dụng như chìa khóa để tấn công vào tế bào người qua thụ thể có tên là ACE2.
Các đột biến virus là điều bình thường và các biến thể của virus corona đã được phát hiện ở một số quốc gia khác. Tuy nhiên, biến thể VUI-202012/01 (Viết tắt của “Variant Under Investigation”, tạm dịch: “Biến thể đang được điều tra”) có 23 thay đổi gen khác nhau, xuất hiện ở đông nam nước Anh, thu hút sự chú ý vì lây lan nhanh hơn.
Các nhà khoa học phát hiện biến thể này lần đầu tiên vào tháng 9/2020. Đến tháng 11, có khoảng 1/4 ca nhiễm mới ở London là do VUI-202012/01, và đến giữa tháng 12 con số này tăng lên gần 2/3. Chính phủ Anh thông báo biến thể mới có khả năng lây lan cao hơn đến 70% so với các biến thể trước đó.
Hiện biến thể mới được tìm thấy trên khắp nước Anh, đặc biệt là tại London. Dữ liệu từ Nextstrain, chuyên theo dõi gen di truyền của các mẫu virus trên khắp thế giới, cho thấy các ca COVID-19 ở Đan Mạch, Hà Lan và Úc có nguồn gốc từ Anh.
Virus corona chủng mới gây đại dịch COVID-19 được phát hiện lần đầu tiên ở thành phố Vũ Hán, Trung Quốc. Tuy nhiên, các biến thể của virus gốc từ Vũ Hán đã dần trở nên phổ biến hơn ở những nơi khác trên thế giới.
Một trong những biến thể phổ biến nhất là D614G. Loại biến thể này có đột biến ở protein sợi, giúp biến thể này có thể nhanh chóng di chuyển từ tế bào này sang tế bào khác trong cơ thể con người, tự sao chép với một tốc độ cực nhanh. Do đó, biến thể D614G nổi lên ở châu Âu vào tháng 2 và nhanh chóng chiếm ưu thế trên toàn thế giới.
Một biến thể khác, gọi là 20A.EU1, xuất hiện tại Tây Ban Nha từ tháng 6, lan rộng khắp châu Âu và chiếm phần lớn trong các ca nhiễm tại một số quốc gia trong khu vực này.
Các nhà khoa học Tây Ban Nha và Thụy Sĩ xác định biến thể mới có tên gọi là 20A.EU1, chiếm khoảng 40% số ca nhiễm ở Tây Ban Nha vào tháng 7. Đến tháng 9, biến thể này chiếm tới 90% ca mắc mới ở quốc gia này.
Cũng trong tháng 9, biến thể này đã xuất hiện và chiếm 40-70% các ca mắc mới ở Thụy Sĩ, Ireland và Vương quốc Anh. Biến thể này cũng được tìm thấy ở Na Uy, Latvia, Hà Lan và Pháp.
Ngoài ra, các nhà khoa học châu Âu cũng ghi nhận một vài biến thể khác trong khu vực như 20A.EU2, S:S98F, S:D80Y và S:N439K.
Các cơ quan y tế của các nước trên thế giới vẫn kêu gọi người dân nâng cao cảnh giác, tuân thủ đeo khẩu trang và các biện pháp giãn cách xã hội để bảo vệ sức khỏe của bản thân và những người xung quanh.
London và mùa Giáng Sinh buồn
Lệnh phong tỏa mới được áp dụng tại London và nhiều phần thuộc đông, đông nam xứ Anh (England), và xứ Wales.
Khoảng 21 triệu người nay phải tuân thủ các hạn chế mới, có hiệu lực từ nửa đêm thứ Bảy sang ngày Chủ Nhật 20/12, theo đó mọi người được yêu cầu ở nhà, còn các cửa hàng doanh nghiệp phục vụ hàng hóa, dịch vụ không thiết yếu đều đóng cửa.
Cấp độ mới, Cấp 4 (Tier 4), nghiêm trọng hơn so với mức độ phân cấp trước đây, được áp dụng tại vùng đông nam England sau khi có một biến chủng mới xuất hiện, làm các vụ lây nhiễm tăng vọt.
Kế hoạch nới lỏng quy định phòng chống COVID-19 trong những ngày lễ Giáng Sinh nay bị hủy bỏ đối với các vùng bị xếp vào Cấp 4.
Ở các nơi còn lại của xứ Anh (England), Scotland và Wales, việc nới lỏng quy định, theo đó cho phép mọi người gặp nhau trong nhà nay chỉ được áp dụng duy nhất trong ngày Giáng Sinh, thay vì 5 ngày như công bố trước đây.
Bộ trưởng Y tế Matt Hancock cho biết trên tờ Sky News rằng “chúng ta phải có bổn phận hành động” sau khi được cho xem “những bằng chứng khoa học mới” về tân biến thể virus. Ông nói tất cả những ai sống trong khu vực thuộc Cấp 4 “cần phải hành xử như thể họ đã có virus trong người”.
Khi được hỏi liệu những người sống trong vùng phải chịu các lệnh hạn chế mới, nghiêm ngặt nhất có thể sẽ phải tuân thủ cho tới khi có vaccine mới được triển khai tiêm chủng hay không, ông cho biết: “Xét tới mức độ lây lan nhanh chóng hơn của chủng virus mới này, sẽ rất khó để kiểm soát tình hình cho tới khi chúng ta triển khai tiêm vắc-xin.”
Lệnh hạn chế mới đối với các vùng thuộc Cấp 4, trong đó gồm toàn bộ 32 quận của London, tương đương với các hạn chế trong đợt phong tỏa thứ 2 tại Anh.
Thị trưởng London Sadiq Khan cho biết rằng “tuyên bố vào phút chót này là cú giáng cay đắng” cho các gia đình và doanh nghiệp, và điều này dẫn đến những “thống khổ, tuyệt vọng và đau buồn.”
“Thực sự gây khó khăn cho những người như tôi, khi phải yêu cầu người dân lắng nghe chúng tôi trong lúc chúng tôi lại thay đổi quyết định,” ông nói.
Tuy nhiên, ông thúc giục người dân London tuân thủ những quy định mà ông nói là đã được đưa ra “vì lý do rất thỏa đáng”, và nói thêm rằng cơ quan y tế công NHS cho ông biết các bệnh viện tại London có nhiều bệnh nhân mới nhiễm COVID-19 trong mấy ngày gần đây tương đương với mức đỉnh điểm hồi tháng 4/2020.
Các hạn chế ở vùng Cấp 4 (Tier 4):
Người dân được yêu cầu ở nhà, trừ những người phải đi làm hoặc đi học;
Người thuộc các hộ gia đình khác nhau không được phép gặp gỡ trong nhà;
Toàn bộ các cửa hàng bán lẻ hoặc dịch vụ không thiết yếu phải đóng cửa, gồm cả các tiệm cắt tóc, tiệm làm móng tay, phòng tập gym và các trung tâm giải trí;
Việc gặp gỡ giao tiếp bị giới hạn ở mức chỉ được gặp một người ở nơi công cộng, ngoài trời;
Các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo vẫn được phép tiến hành.
Người dân ở các vùng khác được khuyến cáo không đi vào vùng Tier 4.
Các hạn chế mới do Downing Street công bố trong buổi họp báo chiều thứ Bảy, sẽ được áp dụng trong hai tuần và sẽ được xem lại vào ngày 30/12.
Tại Wales, Thủ hiến Mark Drakeford quyết định đẩy sớm lên thời điểm áp dụng lệnh phong tỏa. Ông nói hàng trăm người đã nhiễm loại biến thể virus mới “hung hãn hơn” tại nơi này.
Tại Scotland, việc nới lỏng chỉ áp dụng vào duy nhất ngày Giáng Sinh, và toàn bộ lãnh thổ chính Scotland sẽ bị các hạn chế nghiêm ngặt nhất kể từ ngày 26/12.
Lệnh cấm đi lại tới các vùng khác của Vương quốc Anh cũng sẽ áp dụng trong suốt kỳ nghỉ lễ.
Thủ tướng Anh Boris Johnson cho biết trong buổi họp báo hôm 19/12 rằng ông biết quyết định mới sẽ gây thất vọng tới mức nào cho mọi người, nhưng ông tin rằng đất nước không có lựa chọn nào khác.
Các khoa học gia cảnh báo rằng biến thể virus mới gây lây lan mạnh hơn, nhanh chóng hơn, khiến ông Johnson cho biết chính phủ phải “thay đổi cách phòng vệ của chúng ta”.
Hàng loạt các nước EU đồng thời đóng cửa với Anh
Chỉ vài giờ sau khi Anh tuyên bố phong tỏa London và một số vùng ở England, Xứ Wales, Hà Lan cho biết sẽ cấm toàn bộ các chuyến bay chở khách từ Anh tới, kể từ 6 giờ sáng chủ nhật cho tới ngày 1/1/2021.
Bỉ dừng toàn bộ các chuyến bay và chuyến tàu từ Anh trong vòng ít nhất 24 giờ, bắt đầu từ nửa đêm 20/12, và nhà chức trách sẽ xem xét cân nhắc có cần áp dụng các biện pháp khác hay không.
Đức cấm các chuyến bay chở khách từ Anh từ sau nửa đêm 20/12. Pháp tạm ngưng toàn bộ các tuyến giao thông với Anh trong 48 giờ, bắt đầu từ nửa đêm.
Chính phủ Ireland cấm các chuyến bay đến từ Anh trong ít nhất 48 giờ, bắt đầu từ nửa đêm 20/12, và khuyến cáo những người đang ở Anh, dù quốc tịch gì cũng không tới Ireland bằng đường hàng không hoặc đường biển.
Ngoại trưởng Italy Luigi Di Maio cho biết chính phủ chuẩn bị ký lệnh tạm ngưng toàn bộ các chuyến bay đến từ Anh. Ý đã phát hiện trường hợp bệnh nhân mang biến thể mới và người này hiện đang cách ly tại Rome.
Áo dự kiến cấm các chuyến bay đến, đi khỏi Anh, và đang làm việc về kế hoạch cấm chi tiết.
Bulgaria cũng cấm các chuyến bay đến, đi khỏi Anh từ nửa đêm, nhưng khác với các biện pháp ngắn hạn của các nước khác, Bulgaria sẽ cấm cho đến tận 31/1.
Phan Anh (tổng hợp)