Cuộc đàm phán cấp cao Mỹ – Trung đầu tiên của chính quyền Biden đã bắt đầu một cách nảy lửa vào hôm thứ Năm (18/3), với việc cả hai bên đều phản đối gay gắt chính sách của nhau, cuộc họp mà Reuters mô tả là “một màn trình diễn hiếm hoi nhấn mạnh mức độ căng thẳng song phương”.
“Chúng tôi sẽ … thảo luận về mối quan ngại sâu sắc của chúng tôi đối với các hành động của Trung Quốc, bao gồm ở Tân Cương, Hồng Kông, Đài Loan, các cuộc tấn công mạng vào Hoa Kỳ, sự cưỡng bức kinh tế các đồng minh của chúng tôi”, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken nói với người đồng cấp Trung Quốc của mình trong khi “rào đón” một cách bất thường trước ống kính máy quay.
Trước thềm cuộc họp ở Anchorage, Alaska, sau chuyến thăm của các quan chức Mỹ tới đồng minh Nhật Bản và Hàn Quốc, đã được đánh dấu bằng một loạt động thái của Washington cho thấy họ đang có lập trường cứng rắn và nói chuyện thẳng thắn với Bắc Kinh.
Chính quyền ông Biden đã nói rõ rằng họ đang tìm kiếm một sự thay đổi trong hành vi từ Trung Quốc – quốc gia đã bày tỏ rằng họ hy vọng sẽ thiết lập lại mối quan hệ đã trở nên tồi tệ dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump.
Nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, ông Dương Khiết Trì đã trả lời bằng một bài phát biểu dài 15 phút bằng tiếng Trung trong khi phía Hoa Kỳ chờ bản dịch, đả kích những gì ông nói là đấu tranh dân chủ của Hoa Kỳ, đối xử kém với người thiểu số, và chỉ trích các chính sách ngoại thương và thương mại của Mỹ.
Ông Dương nói: “Hoa Kỳ sử dụng lực lượng quân sự và quyền bá chủ tài chính của mình để thực hiện quyền tài phán dài hạn và đàn áp các quốc gia khác”, và rằng: “Mỹ lạm dụng cái gọi là quan niệm về an ninh quốc gia để cản trở trao đổi thương mại bình thường và kích động một số quốc gia tấn công Trung Quốc”.
Suốt đoạn độc thoại của ông Dương, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Sullivan và các quan chức khác trong phái đoàn đã truyền tay nhau những giấy ghi chú. Cuối cùng, ông Blinken phải hội ý các nhà báo có mặt trong phòng để giúp ông đưa ra phản ứng.
Điển hình là vài phút phát biểu khai mạc trước các nhà báo về cuộc họp cấp cao kéo dài hơn một giờ, hai phái đoàn đã tranh cãi về thời điểm giới truyền thông nên đi ra khỏi phòng họp.
Sau đó, Hoa Kỳ cáo buộc Trung Quốc là “cướp diễn đàn” trong khi truyền thông Trung Quốc đổ lỗi cho các quan chức Hoa Kỳ là nói quá lâu và “không hiếu khách”.
Cả hai bên đầu cáo buộc bên kia vi phạm nghi thức ngoại giao, với việc một quan chức Hoa Kỳ cho biết ban đầu cả hai đã nhất trí phát biểu mở đầu 2 phút cho mỗi trưởng phái đoàn.
“Phái đoàn Trung Quốc… dường như đã đến với chủ đích cướp diễn đàn, tập trung vào diễn và đóng kịch trước công chúng hơn là thực chất”, vị quan chức này nói với các phóng viên tại khách sạn Anchorage nơi cuộc họp diễn ra, và bổ sung rằng “các bài thuyết trình ngoại giao cường điệu thường nhắm vào khán giả trong nước”.
Nhiều cư dân mạng trên phương tiện truyền thông xã hội của Trung Quốc nói rằng các quan chức Trung Quốc đang làm tốt ở Alaska và phía Hoa Kỳ đã không thể hiện sự chân thành.
Một số người còn mô tả cuộc đàm phán Mỹ – Trung lần này như đại tiệc “Hồng Môn Yến”, một sự kiện lịch sử diễn ra cách đây 2.000 năm, khi đó phe Hạng Vũ đã mời Lưu Bang đến dự tiệc toan ám sát ông ta.
Tuy nhiên, hai bên đã triệu tập lại cho một cuộc họp khác vào tối thứ Năm, và một quan chức cấp cao của chính quyền Biden nói rằng phiên họp đầu tiên là “thực chất, nghiêm túc và thẳng thắn”, diễn ra tốt đẹp hơn hai giờ được phân bổ ban đầu.