Thanh Phương
Trong năm thứ hai liên tiếp, chính quyền Hồng Kông lại ra lệnh cấm tổ chức tưởng niệm các nạn nhân vụ đàn áp Thiên An Môn năm 1989, mỗi năm vẫn diễn ra tại quảng trường Victoria. Không những thế chính quyền của đặc khu hành chính này còn triển khai hàng ngàn cảnh sát khắp nơi để ngăn chận mọi cuộc tập hợp nhân kỷ niệm vụ thảm sát những người biểu tình đòi dân chủ trong đêm 3 rạng sáng 4/6/1989.
Giống như năm ngoái, năm nay, chính quyền Hồng Kông cũng đã viện cớ đang có dịch Covid-19 để ra lệnh cấm mọi cuộc tập hợp tưởng niệm vụ Thiên An Môn. Nhưng lần này, chính quyền đặc khu này còn sẽ áp dụng luật an ninh quốc gia mới mà Trung Quốc áp đặt lên Hồng Kông để trấn áp bất cứ ai không tuân thủ lệnh cấm.
Được thông qua vào cuối tháng 6/2020, về mặt chính thức, luật này là nhằm trừng trị mọi hành vi « ly khai, lật đổ chính quyền, khủng bố và cấu kết với các thế lực ngoại bang ». Nhưng nội dung luật mơ hồ đến mức mà mọi hành động phản kháng đều có thể bị xem là gây phương hại « an ninh quốc gia ».
Cảnh sát Hồng Kông cũng đã cảnh cáo không úp mở là bất cứ ai cố tìm cách tưởng niệm vụ Thiên An Môn sẽ bị trừng trị nghiêm khắc chiếu theo luật an ninh quốc gia, cụ thể là những người tham gia có thể lãnh án tù lên đến 5 năm. Đối với cảnh sát, tổ chức buổi tưởng niệm này sẽ tạo ra « những nguy cơ rất lớn đối với y tế công cộng và đối với sinh mạng người dân ».
Vụ bắt giữ nữ luật sư Trâu Hạnh Đồng sáng nay là một bằng chứng cho thấy chính quyền đặc khu dứt khoát không để tái diễn cảnh hàng ngàn người năm ngoái đã bất chấp lệnh cấm kéo đến công viên Victoria, mỗi người cầm một ngọn nến để tưởng niệm các nạn nhân ở Thiên An Môn.
Theo các thông tín viên của tờ Washington Post, thay cho những người mặc y phục màu đen, tay cầm nến, công viên Victoria chiều tối nay đầy cảnh sát và bao quanh công viên là rất nhiều xe cảnh sát đậu chặn các lối vào. Tất cả những ai mặc quần áo màu đen có mặt ở gần công viên và ở các con đường lân cận đều bị chặn lại và khám xét.
Một lãnh đạo của Liên minh Hồng Kông yểm trợ phong trào dân chủ ở Trung Quốc nói với South China Morning Post : « Chính quyền dùng y tế công cộng như là một cái cớ, nhưng ai cũng biết họ cấm buổi tưởng niệm là vì lý do chính trị, nhất là vì năm nay đảng Cộng sản Trung Quốc kỷ niệm 100 năm thành lập và chuyện gì đối với họ cũng đều là nhạy cảm ».
Như vậy, có thể nói ngày tưởng niệm Thiên An Môn năm nay là một cuộc trắc nghiệm về quyền biểu tình ở Hồng Kông trong bối cảnh đặc khu hành chính này kể từ nay sống dưới luật an ninh quốc gia hà khắc. Trong suốt hơn 30 năm qua, Hồng Kông (cũng như Macao) là nơi duy nhất trong lãnh thổ Trung Quốc mà người dân được quyền tập hợp để tưởng niệm những người bị thảm sát trên quảng trường Thiên An Môn. Không những thế, những người tham gia tưởng niệm vẫn thường hô những khẩu hiệu phản đối chế độ độc tài đảng trị ở Trung Quốc.
Theo các chuyên gia tư pháp được nhật báo South China Morning Post trích dẫn hôm nay, cho tới nay Hồng Kông chưa có luật để trừng trị những người hô các khẩu hiệu như vậy. Nhưng nay, với luật an ninh quốc gia, tập hợp lại và hô khẩu hiệu chống chế độ Bắc Kinh có thể bị xem là một hành vi nhằm lật đổ chính quyền. Nói cách khác, với luật an ninh quốc gia, quyền biểu tình của người dân Hồng Kông sẽ càng bị hạn chế. Bằng việc cấm tưởng niệm năm nay, chính quyền Bắc Kinh, thông qua chính quyền Hồng Kông, một mặt xóa đi thêm các ký ức về Thiên An Môn và mặt khác gia tăng kiểm soát đặc khu này.