Huy Lâm
Hiện nay người ta đang thử nghiệm một “dụng cụ” xét nghiệm Covid-19 được cho là có hiệu quả nhất và nay mai rất có thể sẽ đưa vào sử dụng tại nhiều nơi trên thế giới. Dụng cụ xét nghiệm này nói là mới nhưng cũng không hẳn mới, và khi mới nghe lần đầu không ai dám tin là thật: đó là con vật có bốn chân và cái đuôi biết lúc lắc nữa.
Một nhóm nghiên cứu bao gồm các nhà khoa học và người huấn luyện chó từ nhiều quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), ngày càng tin rằng chó có thể sử dụng khứu giác rất thính của chúng để đánh hơi biết ai là người bị nhiễm bệnh Covid-19, kể cả ở những người không có triệu chứng,
Theo các nhà khoa học, với hơn 300 triệu thụ thể (receptors) để cảm nhận mùi hương (so với người chỉ có khoảng 5 triệu), các chú chó có thể đánh hơi với độ chính xác rất cao bằng cách phát hiện các hợp chất mà cơ thể con người tiết ra trong những chất tiết như mồ hôi và nước bọt khi cơ thể phản ứng với con vi khuẩn corona.
Các chú chó từ lâu đã được huấn luyện để phát hiện những loại mùi có liên hệ tới thuốc cấm hoặc chất nổ và cũng từng được sử dụng để xác nhận những căn bệnh như ung thư, sốt rét và tiểu đường. Nhưng đây là lần đầu tiên các chú chó có khả năng để phát hiện một căn bệnh do vi khuẩn gây ra ở cơ thể của người.
Các nhà nghiên cứu cho biết phải cần có thêm nghiên cứu để tìm ra câu trả lời cho một số thắc mắc chưa được giải đáp, chẳng hạn như liệu các chú chó đánh hơi Covid-19 có thể bị nhầm lẫn bởi những loại vi khuẩn khác hoặc bởi thuốc chích ngừa. Hiện phân khoa thú y thuộc Đại học Pennsylvania đang tiến hành một cuộc nghiên cứu để kiểm tra xem liệu những chú chó có khả năng phân biệt sự khác biệt giữa những người bị nhiễm Covid-19 và những người đã được tiêm chủng để phòng ngừa căn bệnh này hay không.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang thành lập một nhóm đặc nhiệm quốc tế bao gồm các nhà nghiên cứu để điều tra về việc sử dụng chó đánh hơi. Tổ chức y tế này cho biết trong bản phúc trình vào tháng Ba rằng các chú chó đánh hơi Covid-19 có thể bổ xung cho các dụng cụ chẩn đoán thông thường khác là vì – không giống như loại xét nghiệm lấy mẫu thử ở trong mũi, đòi hỏi có sự tiếp xúc giữa người với người và phải chờ ít nhất 15 phút để có kết quả – các chú chó có thể kiểm duyệt một số lượng đông người cùng một lúc và không cần phải đụng chạm, tiếp xúc và chi phí lại đỡ tốn kém hơn so với những dụng cụ xét nghiệm thông thường.
Theo tổ chức WHO, một chú chó có thể kiểm duyệt từ 250 đến 300 người mỗi ngày.
Theo giáo sư Dominique Grandjean thuộc Trường Thú y Quốc gia Alfort tại Pháp, tính ra nếu sử dụng chó để đánh hơi Covid-19 có thể chỉ tốn một euro, tương đương khoảng $1.20, cho mỗi đầu người, so với khoảng €75 cho mỗi lần xét nghiệm thông thường mà chúng ta vẫn thường nghe nói và hơn nữa lại còn phải ngoáy mũi lấy mẫu thử rất là bất tiện.
Các nhà nghiên cứu cho biết các chú chó đánh hơi Covid-19 có thể giúp kiểm soát con vi khuẩn corona trong những tháng tới – cả ở những quốc gia nơi có tỷ lệ nhiễm bệnh cao và dụng cụ xét nghiệm giới hạn cũng như ở những quốc gia nơi các biện pháp an toàn đang được nới lỏng dần nhờ chiến dịch chủng ngừa vẫn đang tiếp tục tiến hành.
Quốc gia UAE đã đầu tư khá nhiều vào việc huấn luyện các chú chó đánh hơi Covid-19 và hiện có 39 con đang được sử dụng để đánh hơi người tại các khu mua sắm và tại những nơi có đông người.
Cũng theo giáo sư Grandjean, riêng tại Pháp hiện đang có khoảng 1,000 chú chó đang làm việc cho nhiều cơ quan chính phủ khác nhau và có thể huấn luyện rất nhanh để làm công việc phát hiện Covid-19 tại những nơi như phi trường, buổi hoà nhạc và các trận thi đấu thể thao.
Các nhà nghiên cứu nói rằng, trên lý thuyết, bất cứ chú chó nào cũng có thể huấn luyện chỉ trong vài tuần và thậm chí nhanh hơn nữa với những chú chó đã được huấn luyện đánh hơi để phát hiện thuốc cấm hoặc chất nổ.
Kết quả nhiều cuộc nghiên cứu đã cho thấy loài chó có thể được huấn luyện để xác định nhiễm trùng Covid-19 với độ nhạy khoảng từ 82% đến 99% và độ đặc hiệu từ 84% đến 98%. Theo ngôn ngữ khoa học, độ nhạy (sensitivity) của xét nghiệm cho biết khả năng phát hiện chính xác về nhiễm bệnh, trong khi độ đặc hiệu (specificity) của xét nghiệm cho thấy khả năng có thể tránh đưa ra dương tính giả.
Theo kết quả nghiên cứu được đăng trên tạp chí BMC Infectious Diseases gần đây, các nhà nghiên cứu của Đại học Thú y tại Hannover, Đức, đã huấn luyện tám chú chó trong thời gian một tuần để phát hiện dịch tiết đường hô hấp từ các bệnh nhân nhiễm bệnh Covid-19 với tỷ lệ phát hiện trung bình là 94%.
Một nghiên cứu khác bao gồm 21 chú chó của giáo sư Grandjean tại Pháp, 15 trong số đó có khả năng phát hiện Covid-19 với độ nhạy là 90% hoặc hơn, và với sáu chú chó kia có độ nhạy từ 71% tới 87%.
Theo một đánh giá gần đây của Cochrane, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Vương quốc Anh chuyên đánh giá về các nghiên cứu khoa học, với những kết quả nói trên có nghĩa là loài chó có thể làm công việc xét nghiệm với kết quả chính xác hơn nhiều so với những dụng cụ xét nghiệm Covid-19 cấp tốc khác chỉ có thể xác định chính xác trường hợp nhiễm Covid-19 với tỷ lệ trung bình 72% ở người có triệu chứng và 58% ở người không có triệu chứng.
Trong khi những chú chó đánh hơi cho đến nay vẫn chưa được chính thức thừa nhận như một phương pháp chẩn đoán cho bệnh Covid-19, nhiều công ty và chính phủ – trong đó có Hiệp hội Bóng rổ Quốc gia (NBA), một số công ty xây dựng tại Phần Lan, phi trường Beirut tại Lebanon và bộ nội vụ của UAE – đã bắt đầu đưa các chú chó tới hiện trường để làm công việc đánh hơi.
Mặc dù các chú chó hiện nay chỉ đóng vai phụ nhưng lại được nhiều người ủng hộ với cách chẩn đoán Covid-19 này vì dù sao cách này không chỉ nhanh, gọn mà còn đỡ khổ hơn là bị nguyên một miếng bông gòn nhét vào lỗ mũi.
Vào tháng Tư, một bệnh viện ở Florida đã bắt đầu thử nghiệm dùng một nàng chó săn giống Labrador tên là Buffy đánh hơi giày của khách viếng thăm bệnh viện. Nếu nàng xác nhận ra ai đó nhiễm Covid-19, nàng sẽ ngồi xuống bằng hai chân sau và chờ được thưởng. Được biết sau 10 ngày làm việc, Buffy phát hiện được một trường hợp.
Thể thao và giải trí là hai thị trường đang rất cần nhiềuchó để đánh hơi và những công ty huấn luyện chó đánh hơi như Bio Detection K9 tại Alabama rất bận rộn. Công ty hiện đang có 13 chú chó đánh hơi Covid-19 đã được huấn luyện và thêm 10 chú khác đang trong thời kỳ huấn luyện. Trong một cuộc thử nghiệm mà công ty cho tổ chức bên ngoài phòng khám bệnh tại Jacksonville, Florida, các chú chó đã đánh hơi những người đang chờ để được xét nghiệm Covid-19 và đã xác nhận đúng những người bị nhiễm bệnh với độ chính xác 93% vào lúc đó.
Bio Detection K9 sau đó biết được là có ít nhất hai trong số những bệnh nhân trên bị chó đánh hơi thấy nhưng kết quả xét nghiệm âm tính hôm đó nhưng ít hôm sau xét nghiệm lại thì có dương tính, điều này nghĩa là khứu giác của loài chó có thể nhạy cảm với các trường hợp nhiễm Covid-19 hơn là những dụng cụ xét nghiệm của phòng khám bệnh.
Khoảng thời gian từ cuối tháng Giêng đến đầu tháng Tư, đội bóng rổ Miami Heat đã mướn các chú chó của một công ty địa phương để đánh hơi người tới xem cũng như nhân viên của họ tại một số trận đấu của đội này.
Tổ chức đua xe hơi Nascar cũng đã sử dụng các chú chó đánh hơi Covid-19 để kiểm tra sức khoẻ các tay đua, thợ máy và các nhân viên khác tại một số cuộc đua tại các trường đua Atlanta Motor Speedway, Talladega Superspeedway ở Alabama và Darlington Raceway ở South Carolina.
Các chú chó cũng sẽ được dùng để kiểm tra sức khoẻ những người tham gia cuộc đua Peachtree Road Race, là cuộc đua chạy bộ chân không 10 cây số được tổ chức vào ngày Lễ Độc lập Hoa Kỳ 4 tháng Bảy năm nay tại Atlanta.
Người Việt, hay người Á châu nói chung, trước đây dường như có ác cảm với loài chó. Ghét ai người Việt mình kêu “Đồ chó!” Để ví loại người gian manh, hại người thi người Tàu gọi “Loài khuyển ưng.” Gọi như vậy là rất oan cho chó. Ở Mỹ, chó được cưng chiều, được xem như một thành viên trong gia đình. Tưởng như vậy vẫn chưa đủ, chó còn được tôn lên thành “người bạn thân của đàn ông.” Phải chăng người Mỹ biết chó là loài vật hữu dụng? Nay, chó còn được dùng như một dụng cụ xét nghiệm căn bệnh kỳ quái nhất của thế kỷ. Vậy thì ta phải nên hoan hô và tuyên dương loài chó chứ.
Huy Lâm