Đàm Thanh
Có vẻ như câu thành ngữ “Thỏ chết thì chó săn vào nồi” của người Trung Quốc đã ứng nghiệm với trang tin truyền thông chống tham nhũng mạnh mẽ nhất Trung Quốc kể từ khi ông Tập bắt đầu tại vị, trang Caixin.com. Nhưng số phận của Caixin không phải là duy nhất, một số ‘chó săn’ khác dường bắt đầu thấy kết cục của mình…
Trang Caixin.com đã từng đóng vai trò tích cực khi đưa hàng loạt các tin tức điều tra chấn động khiến hàng loạt ‘con hổ’ ngã ngựa, trở thành cánh tay đắc lực của ông Tập Cận Bình trong thời kỳ đầu ‘đả hổ – diệt ruồi – săn cáo’. Nhưng chỉ sau 10 năm, chính sách siết chặt việc kiểm duyệt tin, đặc biệt các tin tức ‘tài chính – kinh tế độc hại’ của ĐCSTQ đã là cái cớ hoàn hảo để loại Caixin khỏi danh mục ‘tiếng nói truyền thông chính thống’ của đảng.
ĐCSTQ đã chính thức phát hành văn bản mới nhất về danh sách các nguồn thông tin trên Internet (được hiểu là nguồn tin chính thống). Trong danh sách này, trang tin caixin.com, trang liên tục đưa các tin về tham nhũng, phân tích sâu sắc về kinh tế – tài chính, giờ đã không còn nằm trong danh sách ‘truyền thông chính thống’ của ĐCSTQ.
Kiểm duyệt tin tức ‘tài chính độc hại’ và loại bỏ tư nhân khỏi ngành truyền thông
Theo quy định mới nhất của ĐCSTQ về siết chặt hơn nữa kiểm duyệt thông tin báo chí, internet khắp cả nước, các nhà cung cấp dịch vụ thông tin trên Internet chỉ được phép lấy lại các tin, các phân tích về kinh tế – tài chính, các thông điệp của ĐCSTQ từ các trang tin này. Trong rất nhiều năm qua, ứng dụng tin nhắn phổ biến ở Trung Quốc là WeChat đã đi đầu trong việc kiểm duyệt nội dung liên lạc của người dùng và chia sẻ dữ liệu cho Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). (Ảnh: Getty)
Trước đó, vào cuối tháng 8 vừa qua, ĐCSTQ đã ra tuyên bố sẽ thanh lọc và kiểm duyệt gắt gao các thông tin tiêu cực về kinh tế, tài chính. Bắc Kinh liệt kê các thông tin như vậy vào danh sách tin tức độc hại cho ĐCSTQ, cần kiểm duyệt mạnh tay. Các nền tảng, các tài khoản cá nhân đã đăng tin như vậy ở đại lục có thể buộc phải cải chính và bị trừng phạt. Chính sách kiểm duyệt tin kinh tế tài chính này là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy nền kinh tế này đang có bất ổn rất lớn; lớn đến mức nó có thể đe dọa sự tồn vong của ĐCSTQ.
Trang báo tiếng trung Secretchina đã viết “chúng tôi, các phương tiện truyền thông phát tán thông tin có hại cho nền kinh tế Trung Quốc sẽ phải đối mặt với sự cải chính.”
Trung Quốc đã bắt đầu chiến dịch kéo dài hai tháng để cải chính tin tức kinh tế – tài chính. Các nền tảng thương mại và tài khoản mạng xã hội phát tán thông tin “có hại” về nền kinh tế Trung Quốc sẽ phải đối mặt với một đòn trừng phạt mạnh của Chính quyền Bắc Kinh
Phương tiện truyền thông chính thức bằng tiếng Anh của Đảng Cộng sản Trung Quốc, Thời báo Hoàn cầu, đã báo cáo rằng các nền tảng truyền thông xã hội lớn nhất của Trung Quốc là WeChat, Douyin, Sina Weibo và Kuaishou đã phản hồi các yêu cầu chính thức vào thứ Bảy để bắt đầu cải chính các tài khoản “tự truyền thông” trong ngành tài chính. WeChat tuyên bố trong một tuyên bố hôm thứ Bảy rằng từ nay đến ngày 26 tháng 10, các tài khoản tự truyền thông tài chính “bôi nhọ thị trường tài chính” và “tung tin đồn” sẽ bị nền tảng này trừng phạt (thu hồi hoặc khóa lại).
Không chỉ vậy, đầu tháng 10 vừa qua, ĐCSTQ đã ra chính sách cấm dòng vốn khu vực tư nhân đổ vào ngành truyền thông. Ngay lập tức, khoản vốn cổ phần của Ant Group và Zhejiang Digital Culture đã biết mất khỏi Tập đoàn truyền thông Caixin Media.
‘Thỏ chết thì chó săn vào nồi’
Theo báo cáo của Thông tấn xã Trung ương, vào ngày 20 tháng 10, Văn phòng Thông tin Internet Nhà nước Đảng Cộng sản Trung Quốc đã phát hành văn bản cập nhật nhất “Danh sách các nguồn thông tin trên Internet”. Danh sách bao gồm 1.358 trang web thông tấn trung ương, các phương tiện truyền thông trong ngành và các trang web tin tức địa phương. Trong số này không có trang Caixin.com.
Không có trong danh sách nguồn có nghĩa là các bài báo của Caixin.com không còn có thể xuất hiện trên Sina và các nền tảng Internet khác của Trung Quốc. Theo phân tích của Bloomberg tại Hoa Kỳ, động thái này sẽ làm suy yếu ảnh hưởng của Caixin.com. Caixin.com đã nhiều lần đưa tin trấn động về tham nhũng, số liệu thiếu trung thực của Trung Quốc, ô nhiễm và sự bất mãn của xã hội Trung Quốc đối với chính phủ. Bà Hồ Thúc Lý, cựu tổng biên tập của Caixin, một trong những nữ nhà báo lừng danh nhất thế giới trong một thập kỷ qua (Nguồn: Công lý xã hội)
Trong đợt bùng nổ dịch Covid-19 năm 2020 ở Trung Quốc, Caixin cũng có những bài báo nghi ngờ số lượng nạn nhân tử vong của đại dịch có thể cao gấp 20 lần số liệu chính quyền công bố. Hiển nhiên, những trang tin trung thực khó có thể tồn tại ở Trung Quốc.
Tuy nhiên, Caixin.com khá đặc biệt khi định vị vai trò của mình trong việc hỗ trợ ông Tập thực thi chiến lược ‘Đả hổ – Diệt ruồi – Săn cáo’.
Caixin Media là một tập đoàn truyền thông tư nhân cung cấp các dịch vụ thông tin và tin tức tài chính ở Trung Quốc, được thành lập bởi bà Hồ Thúc Lý (Hu Shuli), cựu tổng biên tập của tạp chí Caijing.
Năm 2007, bà Hồ Thúc Lý dẫn đầu một nhóm xuất bản cuốn “Whose Luneng” (tạm dịch: Luneng là của ai) ở Caijing. Trong cuốn sách có nhiều thông tin chỉ ra rằng Tăng Vỹ, con trai của cựu Uỷ viên Thường vụ Bộ Chính trị Tăng Khánh Hồng, đã mua Shandong Luneng với giá cực rẻ. Thông tin điều tra trong cuốn sách lúc đó gây chấn động dư luận.
Sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 18 của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), trong giai đoạn đầu của chiến dịch “chống tham nhũng” của Tập Cận Bình và Vương Kỳ Sơn, một số thông tin chính thức thường xuất hiện trên Caixin.com, tạp chí Caixin, và các phương tiện truyền thông khác của tập đoàn truyền thông này. Bà Hồ Thúc Lý được cho là có quan hệ mật thiết và sâu sắc với Tập Cận Bình và Vương Kỳ Sơn.
Có thể nhiều ‘chó săn’ hơn nữa sẽ phải vào nồi…
Hiện tại, việc ông Tập ráo riết thanh tra, thanh lọc triệt để hệ thống tài chính. Theo tạp WSJ, ông Tập đang chỉ đạo mở một đợt thanh tra toàn diện các tổ chức tài chính. Theo những người am hiểu về kế hoạch, các cuộc thanh tra, được công bố chung chung vào tháng 9, tập trung vào việc liệu các ngân hàng quốc doanh, quỹ đầu tư, và cơ quan quản lý tài chính có quá ưu ái các công ty tư nhân, đặc biệt là một số doanh nghiệp gần đây đã rơi vào ống ngắm của Bắc Kinh , chẳng hạn như tập đoàn bất động sản (BĐS) khổng lồ China Evergrande Group, công ty gọi xe Didi Global và công ty tài chính – công nghệ Ant Group .
Cuộc thanh tra do cơ quan chống tham nhũng hàng đầu của Trung Quốc chủ trì, tập trung vào 25 tổ chức tài chính trung tâm của nền kinh tế Trung Quốc, là cuộc kiểm tra quy mô nhất trong lĩnh vực huyết mạch kinh tế mà ông Tập đã nghi ngờ kể từ khi lên nắm quyền gần một thập kỷ trước. Đây là một phần trong nỗ lực rộng lớn của ông nhằm hướng hệ thống kinh tế Trung Quốc thoát khỏi chủ nghĩa tư bản kiểu phương Tây trong quá trình chuyển đổi lãnh đạo vào cuối năm tới, khi ông Tập được cho là sẽ bỏ qua thông lệ và tiếp tục ‘cai trị’ thêm một nhiệm kỳ nữa ngoài 2 nhiệm kỳ theo thông lệ. (Từ trái sang phải) Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Vương Kỳ Sơn, Chủ tịch Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc Trương Đức Giang, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Lý Khắc Cường, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Lưu Vân Sơn và Ủy viên Bộ Chính trị Zhang Gaoli tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 3/3/2017. (Greg Baker / AFP / Getty Images)
Tại Trung Quốc, khu vực tài chính nằm dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Phó Chủ tịch Vương Kỳ Sơn, người từng nổi danh khi điều hành Tập đoàn Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước vào những năm 1990 và trong nhiều năm đã cài đặt những người thân cận của ông vào các vị trí quan trọng tại các định chế tài chính được nhà nước hậu thuẫn, trong đó có Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc.
Trong thời gian giữ chức tổng chỉ huy chống tham nhũng của ông Tập trong nhiệm kỳ đầu tiên của nhà lãnh đạo, ông Vương hầu như tránh điều tra lĩnh vực tài chính, trong khi ông theo đuổi các cuộc điều tra vào các bộ phận khác của nền kinh tế. Nhưng rủi ro tài chính ở Trung Quốc vẫn tiếp tục gia tăng, một phần là do các ngân hàng nhà nước cho vay ‘một cách quá tích cực’ đối với một số tập đoàn kinh tế lớn có mối quan hệ thân hữu với họ.
Ảnh hưởng chính trị của ông Vương đã giảm bớt trong những tháng gần đây. Vào tháng 8, một phụ tá lâu năm của ông đã bị buộc tội nhận hối lộ hơn 71 triệu USD. Ngay cả một số định chế tài chính có mối quan hệ gần gũi với ông Vương hiện cũng đang bị giám sát chặt chẽ, theo WSJ.
Ví dụ, Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc đã tài trợ cho các vụ mua lại Tập đoàn HNA ở nước ngoài. Chủ tịch của Tập đoàn HNA là Chen Feng, từng là cựu trợ lý của ông Vương, năm ngoái đã tuyên bố phá sản do gánh nặng nợ nần chồng chất. Ông Chen gần đây đã bị tạm giữ vì nghi ngờ phạm tội hình sự (theo nguồn tin từ HNA cuối tháng 9 vừa qua).
Cả Caixin và Vương Kỳ Sơn dường như đã nhìn thấy kết cục của mình, những tổ chức, cá nhân từng là cánh tay phải, tay trái của ông Tập trong suốt chiến dịch ‘Đả hổ – Diệt ruồi – Săn cáo’.
Đàm Thanh