Triệu Hằng
Trong những tháng gần đây, danh sách công việc cần giải quyết của ông Tập Cận Bình là rất nhiều, cụ thể là các vấn đề về Đài Loan, Hồng Kông, cấm dạy thêm ngoài nhà trường… Tuy nhiên, một sáng kiến quan trọng – áp thuế tài sản địa phương – đang gây tranh cãi trong chính đảng cầm quyền Trung Quốc.
Theo hãng tin The Guardian, quyết định thí điểm đánh thuế đối với tất cả các loại bất động sản tại một số khu vực được chọn trong 5 năm – rất có thể là các thành phố quan trọng như Thâm Quyến và Hàng Châu – đã được thực hiện vào tháng trước. Nó được coi là rất quan trọng để cải cách lĩnh vực bất động sản cồng kềnh của đất nước.
Theo các nhà phân tích tại Viện nghiên cứu Nomura, bữa tiệc kéo dài hàng thập niên của đảng cầm quyền đã chứng kiến các nhà phát triển động sản của Trung Quốc xây một núi nợ khoảng 5 nghìn tỷ đô-la, trước khi Bắc Kinh chấm dứt bằng cách hạn chế những gì mà họ có thể vay. Khi âm nhạc ngừng lại, nhà bất động sản Evergrande bị mắc kẹt trên sàn nhảy với khoản nợ 300 tỷ đô-la và phải đối mặt với hạn chót thanh toán hoặc mặc định vỡ nợ vào ngày 10/11.
Evergrande chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Các nhà phát triển phải hoàn trả khoảng 92 tỷ đô-la trong năm tới và các nhà phân tích tại S&P ước tính rằng hơn 1/3 có thể gặp khó khăn khi đáp ứng các nghĩa vụ đó.
Câu hỏi đặt ra là liệu thử nghiệm đánh thuế tài sản của chủ tịch Tập Cận Bình nhằm đưa thị trường nhà ở vào tầm kiểm soát có “quá ít và quá muộn” hay không?
Một số nhà kinh tế học ước tính, đầu tư bất động sản chiếm 12-15% GDP ở Trung Quốc từ năm 2011 đến 2018. Con số này so với tỷ trọng 7% GDP ở Mỹ vào thời kỳ đỉnh điểm của sự bùng nổ nhà ở năm 2005. Một khi hoạt động thị trường bất động sản liên quan được thêm vào con số của Trung Quốc, tỷ trọng GDP sẽ lên tới hơn 30%.
Trung Quốc có dân số 1,4 tỷ người và cần xây hàng triệu ngôi nhà mới vì hàng trăm triệu người đã chuyển đến các khu vực đô thị trong 30 đến 40 năm qua.
Quan điểm cho rằng giá cả chỉ có thể tăng lên, đã khiến việc mua nhà ở Trung Quốc trở nên vô cùng đắt đỏ, với tỷ lệ giá nhà trên thu nhập hộ gia đình là 19 ở các thành phố “cấp một” lớn nhất như Bắc Kinh hoặc Thượng Hải, 10 ở các thành phố cấp hai và 7 ở các thành phố cấp ba, công ty nghiên cứu BCA có trụ sở tại Canada cho biết. Tỷ lệ trung bình ở Anh là khoảng 10 và ở Mỹ là 4, giúp các hộ gia đình quản lý nợ dễ dàng hơn.
Tuy nhiên, bản chất đầu cơ của thị trường mới là điều thực sự khiến Trung Quốc điêu đứng. Từ năm 2008-2010, tỷ lệ người người mua nhà lần đầu ở Trung Quốc là 70%. Vào năm 2018, sau khi lĩnh vực bất động sản và xây dựng được thúc đẩy bởi 4 nghìn tỷ nhân dân tệ của biện pháp kích thích hậu khủng hoảng tài chính, con số đó đã giảm xuống còn 11,5%, theo Trung tâm Khảo sát và Nghiên cứu về Tài chính Hộ gia đình Trung Quốc cho biết.
Cuộc khảo sát tương tự cho thấy rằng những người mua lần đầu đã bị các nhà đầu tư thay thế với tốc độ nhanh chóng. Trong năm 2018, 22,5% người mua nhà đã sở hữu hai căn hộ trở lên, trong khi 66% sở hữu một căn. Không có gì ngạc nhiên khi vào năm trước đó, ông Tập đã nói rằng những ngôi nhà nên để “ở, không phải để đầu cơ”.
Bởi vì những nhà đầu tư này hiếm khi cho thuê bất động sản của họ, nên 1/5 số nhà ở Trung Quốc – hoặc ít nhất là 65 triệu ngôi nhà – nằm trống rỗng.
Nói cách khác, chiến lược “mua để cho thuê” được chứng minh là phổ biến đối với những người giàu có ở các nước phương Tây không có ý nghĩa ở Trung Quốc. Thay vào đó, các nhà đầu tư mua bất động sản chỉ vì họ mong đợi giá trị tiếp tục tăng.
Vẫn còn phải xem liệu Bắc Kinh có cho phép Evergrande hay bất kỳ nhà phát triển lớn nào khác sụp đổ hay không. Hầu hết các nhà quan sát kỳ vọng đó là một “sự phá hủy có kiểm soát” – nói cách khác là được tái cấu trúc một cách có trật tự, và các khoản nợ được phân phối thông qua các ngân hàng và tổ chức quốc doanh. Việc kiềm chế tác động của giá nhà giảm trong bối cảnh tái cơ cấu như vậy và việc áp dụng thuế tài sản có thể khó khăn hơn.
Giá thấp hơn có thể tốt đối với một số người chưa ở bậc thang tài sản, nhưng với hơn 90% dân số thành thị sở hữu tài sản và 40% của cải hộ gia đình gắn liền với đất đai nhà cửa, bất kỳ sự sụp đổ rối loạn nào về giá trị có thể gây ra bất ổn xã hội như đã được thấy trong thời kỳ suy thoái trước đây.