16-11-2021
Hồi năm 2014 trong blog mình viết bài về Putin chiếm Crimea và sự so sánh của tay bình luận viên chính trị Richard Cohen của tờ Washington Post. Richard cho rằng cả hai là những kẻ ngốc nghếch ở Crimea, một tay ở thế kỷ trước, mà một tay ở đầu thế kỷ này.
Dmitri Gurov là nhân vật trong truyện ngắn “Người đàn bà và con chó nhỏ – Дама с собачкой” của Anton Chekhov, mà nhiều bạn đọc luống tuổi yêu văn học Nga chắc còn nhớ.
Dmitri một người giầu có, vợ già nhưng có kiến thức, Dmitri cho nàng là người hẹp hòi thiển cận, thô kệch. Có lẽ vì thế mà y đã ngoại tình liên tục, dù ôm ấp họ nhưng nói đến phụ nữ với một thái độ thù ghét khinh bỉ, toàn gọi “loại người hạ đẳng!” Dmitri có cảm tưởng có đủ kinh nghiệm để gọi phụ nữ thế nào thì gọi; nhưng không có “loại người hạ đẳng” ấy, anh ta không sao sống quá được hai ngày.
Đến Yalta nghỉ mát một mình, anh ta gặp một người đàn bà hay dắt con chó nhỏ dạo chơi bên bờ biển. Hai người cô độc gặp nhau, Dmitri nghĩ đây cũng như bao nhiêu cuộc tình khác, cũng coi chẳng ra gì. Nhưng thật lạ kỳ, sau đó cả hai rơi vào cuộc tình không có lối thoát, cùng có gia đình, nhưng không ai dám bỏ tổ ấm này để đến với tổ ấm kia và tự biến mình thành tù nhân của cuộc hẹn tình vội vã, lần gặp sau đau đớn hơn lần gặp trước, dối trá nhiều hơn.
Yalta là khu nghỉ mát nổi tiếng ở Crimea, nơi Putin làm một trò ảo thuật đưa về nước Nga. Trước đó, cũng tại vùng bờ biển Đen, Putin đã làm chuyện tương tự với hai vùng Abkhazia và South Ossetia (nam Ossetia) của Gruzia một cách êm thấm. Đưa Yanukovych lên làm bù nhìn rồi Lukashenko như Dmitri nghĩ về đàn bà, coi các quốc gia nhỏ như loại hạ đẳng, không thèm đếm xỉa đến ý nguyện của các dân tộc này.
Sai lầm ở chỗ Putin không nghĩ mình là kẻ điên rồ và ốm yếu như đế chế Ottoman của Thổ Nhĩ Kỳ mà cả châu Âu coi thường và căm ghét. Toàn bộ Đông Âu, và ngay những nước bị “Liên Xô” nuốt chửng như Estonia, Lavia, Lithuania, Georgia và cả Ukraine đã bỏ Nga mà đi theo phương Tây. Chưa chắc phương Tây đã giúp được gì nhưng không có Nga vẫn tốt hơn.
Dù Nga thành đế quốc dầu hỏa, dầu và khí đốt giúp làm ra tiền nhưng rượu vodka đốt họng người Nga khi tìm chân lý dưới đáy chén rượu. Quá khứ Nga Đại đế huy hoàng đã tắt, kể từ khi Lê Nin và các chiến sỹ Bolshevik treo cổ đại gia đình Romanov.
Dẫu vậy, khi biết một nửa Ukraine theo phương Tây, Putin vẫn không muốn chấp nhận sự thực đó. Dựng nên chính thể Yanukovych tham nhũng và ăn cắp, đưa 15 tỷ đô la ra nhử cũng không cứu được chính quyền Kiev thân Nga sụp đổ. Giờ là Belarus đồng minh thân cận cuối cùng của Nga đang gây chuyện ở biên giới với Ba Lan, cửa ngõ vào EU.
Hàng ngàn người di tản bị mắc kẹt tại biên giới giữa Ba Lan và Belarus trong điều kiện giá lạnh khủng khiếp, cuộc tranh chấp địa chính trị ngày càng gia tăng. Những người di cư – hầu hết trong số họ đến từ Trung Đông và châu Á, đang hy vọng sẽ đi từ Ba Lan sâu hơn vào châu Âu – đã tập trung ở phía Belarus của cửa khẩu biên giới Kuznica. Xung đột có nguy cơ xảy ra bất cứ lúc nào.
Nga đã gửi máy bay chiến đấu qua không phận Belarus khi Thủ tướng Đức sắp mãn nhiệm Angela Merkel kêu gọi Tổng thống Nga Vladimir Putin “gây ảnh hưởng” lên Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko để ngăn chặn cuộc khủng hoảng di cư leo thang ở biên giới nước này với Ba Lan.
Trong lúc đó, hàng trăm ngàn quân Nga đang tập trận cạnh biên giới với Ukraine. Giá dầu bỗng tăng đột ngột làm EU cuống, Lukashenko dọa cắt ống dẫn ga. EU không thể không lo Putin ra đòn.
Trong chuyện với Nga, phương Tây không hoàn toàn vô can. Lẽ ra sau chiến tranh lạnh, phương Tây nên giúp nước Nga thành một thể chế dân chủ như hàng triệu người mong muốn khi họ xuống đường ủng hộ Elsin năm 1991. Tiếc thay, thấy ăn tươi nuốt sống Liên Xô, các think tank đã nghĩ, Nga sẽ theo dân chủ phương Tây, Trung Quốc đi theo, và phần còn lại của thế giới là đơn cực do Mỹ cầm đầu. Nhưng lý thuyết mầu xám, cây đời mầu xanh.
Cuộc chơi địa chính trị toàn cầu không đơn giản như trong phòng máy lạnh. Gần đây là các đòn trừng phạt về kinh tế của châu Âu và Mỹ. Ăn miếng trả miếng, nước Nga cũng chơi lại. Vấn đề này như trong đấm box, đau sứt môi, vỡ mặt, chảy máu là đương nhiên, nhưng tay nào lỳ đòn hơn sẽ thắng. Gấu Nga đang chơi lại phương Tây với những ngón Judo đai đen, chẳng kém phần nguy hiểm. Muốn nói gì thì nói, Putin đang thắng.
Tuy có thắng về chiến thuật, nhưng về lâu dài, nước Nga và Putin sẽ thua về đại cục. Liên Xô từng sụp đổ vì kinh tế thảm hại. Gần một thế kỷ thử nghiệm CM tháng 10 đã thất bại chưa là bài học cuối của Putin và những kẻ vây quanh.
Tay nhà báo Richard Cohen có khuyên, nếu có dạo chơi bên bờ biển Yalta, Putin nên đọc truyện ngắn lừng danh của Chekhov “Người đàn bà có con chó nhỏ”. Những gì kiếm dễ trong lòng bàn tay như chiếm Crimea, biến miền Đông Ukraine theo Nga, và cả trước kia phần Đông Âu bắt phải theo Liên Xô, dùng người nhập cư gây rối biên giới Ba Lan và EU, rất có thể thành nỗi khổ đau suốt một đời, như Dmitri tán thiếu nữ dễ dãi trên bãi biển, nhưng kết thúc trong đau đớn và dối trá.
Trong truyện của Chekhov có đoạn kết thúc “Sau đó họ bàn với nhau rất lâu, nói với nhau rằng, làm sao thoát khỏi cảnh phải lẩn tránh lừa dối mọi người, phải sống ở những thành phố khác nhau, rất lâu mới được gặp nhau. Làm sao mà thoát khỏi những ràng buộc tai ác này?
– Làm sao? Làm sao?. Gurov đưa tay nắm tóc mình và hỏi. Làm sao bây giờ?
Có cảm giác chỉ ít lúc nữa thôi là lối thoát sẽ được tìm ra, và lúc ấy, một cuộc đời hoàn toàn mới, thật đẹp đẽ sẽ đến, nhưng cả hai người đều thấy rõ rằng còn xa lắm, xa lắm mới đến ngày kết cục, và những gì rắc rối nhất, khó khăn nhất chỉ vừa mới bắt đầu”
EU, Mỹ, Nga, Trung Quốc và các quốc gia cần đọc Дама с собачкой để tránh những thảm họa. Rắc rối, khổ đau, và dối trá thường bắt đầu từ việc nhỏ dẫn đến sai lầm tầm toàn cầu, chẳng khác gì anh ngốc Dmitri Gurov yêu người đàn bà để rồi bế tắc trong một cuộc tình không lối thoát.