Nguyên Hương
Gần hai năm trôi qua, nguồn gốc của loại virus gây ra đại dịch COVID-19 đang hành hạ thế giới vẫn còn là một bí ẩn.
Nhiều nhà khoa học tin rằng, virus xuất hiện trong tự nhiên và nhảy từ dơi sang người, trực tiếp hoặc thông qua một động vật khác. Những người khác cho rằng nó đã thoát ra ngoài từ một phòng thí nghiệm của Trung Quốc.
Giờ đây, đã tròn hai năm kể từ khi phát hiện ra các ca nhiễm COVID-19 đầu tiên ở Vũ Hán, Trung Quốc. Đại dịch đã cướp đi sinh mệnh của trên 5,2 triệu người trên toàn cầu. Một nhóm các nhà khoa học đang cố gắng tập trung vào giả thuyết “virus có nguồn gốc từ động vật” hay virus nhảy từ động vật sang người, với hy vọng rằng những gì phát hiện được sẽ giúp loài người chống lại các loại virus và biến thể mới.
Nhà khoa học Stephen Goldstein của Đại học Utah, cũng với 20 nhà khoa học khác viết trên tạp chí Cell vào tháng 8, đưa ra các bằng chứng ủng hộ giả thuyết nguồn gốc tự nhiên của virus: “Bạn biết đấy, kịch bản rò rỉ phòng thí nghiệm nhận được rất nhiều sự chú ý trên những nơi như Twitter, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy virus này đã ở trong phòng thí nghiệm”.
Michael Worobey, một nhà sinh học tiến hóa tại Đại học Arizona, người đã đóng góp cho bài báo, đã ký vào một lá thư cùng với các nhà khoa học khác vào mùa xuân năm ngoái nói rằng cả hai lý thuyết đều khả thi. Kể từ đó, ông nói, nghiên cứu riêng của ông và của những người khác đã khiến ông thậm chí còn tự tin hơn so với những gì đã nghĩ trước đó về giả thuyết động vật vì có nhiều dữ liệu hơn.
Tháng trước, ông Worobey công bố dòng thời gian COVID-19 liên kết ca nhiễm đầu tiên tại Chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán, Trung Quốc, nơi bán động vật sống.
Ông nói: “Ý tưởng rò rỉ trong phòng thí nghiệm gần như chắc chắn là một sự phân tâm lớn khỏi những gì đã thực sự xảy ra”.
Nhiều người khác không chắc chắn như vậy. Vào mùa hè, một cuộc đánh giá của tình báo Hoa Kỳ do Tổng thống Joe Biden yêu cầu, cho thấy, bốn cơ quan có mức độ tin tưởng thấp vào giả thuyết virus xuất hiện từ động vật và một cơ quan tin tưởng với độ tin cậy vừa phải rằng ca nhiễm đầu tiên có liên quan đến một phòng thí nghiệm.
Một số người ủng hộ giả thuyết rò rỉ phòng thí nghiệm đã đưa ra giả thuyết rằng, các nhà nghiên cứu đã vô tình bị phơi nhiễm do thực hành an toàn không đầy đủ khi làm việc với các mẫu từ tự nhiên, hoặc có thể sau khi tạo ra virus trong phòng thí nghiệm. Các quan chức tình báo Mỹ đã bác bỏ nghi ngờ Trung Quốc phát triển loại virus này như một vũ khí sinh học.
Việc tiếp tục tìm kiếm câu trả lời đã làm gia tăng căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Trung Quốc đã cáo buộc Hoa Kỳ biến nước này trở thành vật tế thần cho thảm họa. Một số chuyên gia lo ngại nguồn gốc của đại dịch có thể không bao giờ được biết đến.
Virus nhảy từ dơi sang người
Các nhà khoa học cho biết trên tờ Cell rằng SARS-CoV-2, nguyên nhân gây ra COVID-19, là loại coronavirus thứ 9 được ghi nhận lây nhiễm sang người. Tất cả 8 loại virus trước đó đều có nguồn gốc từ động vật. Điều đó bao gồm cả virus đã gây ra dịch SARS năm 2003, cũng có liên quan đến các chợ bán động vật sống ở Trung Quốc.
Nhiều nhà nghiên cứu tin rằng, động vật hoang dã là thân chủ trung gian của SARS-CoV-2, có nghĩa là chúng đã bị nhiễm một loại coronavirus dơi mà sau đó đã tiến hóa. Các nhà khoa học đã tìm kiếm chính xác virus coronavirus liên quan đến dơi và vào tháng 9, họ đã xác định được 3 loại virus dơi ở Lào giống với SARS-CoV-2 hơn bất kỳ loại virus nào đã biết.
Ông Worobey nghi ngờ loài lửng chó là vật chủ trung gian. Ông cho biết, những động vật có vú giống cáo rất nhạy cảm với coronavirus và đang được bán trực tiếp tại chợ Hoa Nam.
Ông Goldstein nói: “Mảnh bằng chứng tiêu chuẩn vàng về nguồn gốc tự nhiên” sẽ là động vật bị nhiễm bệnh. Nhưng theo những gì chúng tôi biết, khu chợ đã được dọn sạch”.
Đầu năm nay, một báo cáo chung của Tổ chức Y tế Thế giới và Trung Quốc đã được công bố, nói rắng việc lây truyền virus từ dơi sang người thông qua một loài động vật khác là một kịch bản có khả năng xảy ra nhất và một vụ rò rỉ trong phòng thí nghiệm là “cực kỳ khó xảy ra”.
Nhưng báo cáo đó cũng gây ra sự nghi ngờ khi gắn trường hợp COVID-19 đầu tiên được biết đến là một nhân viên kế toán không có liên quan đến chợ hải sản Hoa Nam và lần đầu tiên xuất hiện các triệu chứng vào ngày 8/12/2019. Ông Worobey cho biết những người ủng hộ thuyết rò rỉ phòng thí nghiệm chỉ ra trường hợp đó, tuyên bố rằng virus đã thoát ra từ một cơ sở của Viện Virus học Vũ Hán gần nơi ở của người này.
Tuy nhiên, theo nghiên cứu của ông Worobey, người đàn ông nói trong một cuộc phỏng vấn rằng, căn bệnh ngày 8/12 của ông thực sự là về răng miệng và các triệu chứng COVID-19 của ông ấy bắt đầu vào ngày 16/12, được xác nhận trong hồ sơ bệnh viện.
Phân tích của ông Worobey xác định một trường hợp trước đó: một thương lái ở chợ Hoa Nam đã nhiễm COVID-19 vào ngày 11/12.
Mối đe dọa từ động vật
Các chuyên gia lo ngại việc lây truyền virus từ động vật sang người tương tự có thể gây ra đại dịch mới – và làm trầm trọng thêm đại dịch này.
Kể từ khi COVID-19 xuất hiện, nhiều loại động vật đã bị nhiễm bệnh, bao gồm cả thú cưng như mèo, chó và chồn; động vật sở thú như hổ, rái cá và các loài linh trưởng; chồn nuôi trong trang trại; và hươu đuôi trắng.
Hầu hết các con vật đều lây nhiễm virus từ người. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, người có thể lây nhiễm virus sang động vật, nhưng nguy cơ động vật lây truyền virus sang người là thấp.
Tuy nhiên, một nỗi sợ khác là động vật có thể tạo ra các biến thể virus mới. Một số người đang tự hỏi liệu biến thể Omicron có bắt đầu theo cách này không.
David O’Connor, một chuyên gia virus học tại Đại học Wisconsin-Madison, cho biết, có thể có những động vật có khả năng ấp những biến thể này ngay cả khi chúng ta kiểm soát được (COVID-19) ở người.
Ông Worobey nói, ông đang tìm kiếm các dấu vân tay di truyền để xác định liệu Omicron có sinh ra khi virus lây từ người sang động vật, đột biến và sau đó nhảy trở lại người hay không.
Theo các nhà khoa học cho biết trên tờ Cell, nếu không điều tra đầy đủ nguồn gốc động vật của virus, “sẽ khiến thế giới dễ bị tổn thương bởi các đại dịch trong tương lai có thể có nguồn gốc từ chính các hoạt động của con người vốn đã nhiều lần dẫn đến sự va chạm với các loại virus mới”.
Chính trị độc hại
Nhưng cuộc điều tra sâu hơn về nguồn gốc của đại dịch Covid-19 đang bị cản trở bởi chính trị của các siêu cường Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Ông Gostin, Giám đốc Trung tâm Hợp tác của WHO về Luật Y tế Quốc gia và Toàn cầu cho rằng, vấn đề chính trị xung quanh cuộc điều tra về nguồn gốc virus “đã đầu độc mối quan hệ hợp tác toàn cầu. Chính trị thực sự độc hại”.
Một cuộc điều tra của AP năm ngoái cho thấy chính phủ Trung Quốc đang kiểm soát chặt chẽ tất cả các nghiên cứu về nguồn gốc của COVID-19 và thúc đẩy các giả thuyết ngoài lề, rằng virus này có thể đến từ bên ngoài Trung Quốc.
Tuy nhiên, ông Gostin nói, Trung Quốc là một quốc gia rất khép kín và họ sẽ không bao giờ cho phép người nước ngoài vào lãnh thổ của mình mà không được kiểm soát”.
Nguyên Hương
Theo AP