Milton Ezrati
Những rắc rối kinh tế đặt ra nghi ngờ về tương lai nghị trình kinh tế của ông Tập.
Hiện tại, Trung Quốc đang phải đối mặt với một loạt rắc rối kinh tế và ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy họ đang tạo ra sự phản kháng đối với nghị trình kinh tế của ông Tập.
Mỹ và Trung Quốc, với tất cả những khác biệt lớn của họ, có một điểm chung lớn. Khi nói đến việc bảo đảm quyền lực chính trị, vấn đề quan trọng, theo cách nói của cố vấn và nhà bình luận chính trị một thời của ông Clinton, James Carville,” đó là nền kinh tế, thật ngu ngốc.”
Tất nhiên, hoạt động chính trị ở Trung Quốc luôn diễn ra trong bóng tối. Nhưng nếu nó bị ẩn khỏi tầm nhìn, không nên nghi ngờ về việc nó sẽ xảy ra. Ở bất kỳ quốc gia nào dưới bất kỳ hệ thống nào, trong bất kỳ thể chế nào, khi có từ 2 người trở lên tham vọng, có năng lực tham gia, thì sẽ có hành động chính trị.
Các phương tiện truyền thông kiểu cũ của Mỹ thường viết và phát biểu như thể giới lãnh đạo Trung Quốc có mục đích nhất trí. Giả định dễ dàng nhưng ngây thơ này thách thức cả bản chất và kinh nghiệm của con người. Và ở Trung Quốc, sự thiếu đoàn kết đó đã bắt đầu bộc lộ khi đối mặt với những khó khăn kinh tế và tài chính của đất nước. Có vẻ như họ ít tập trung vào tham vọng cai trị suốt đời của ông Tập hơn là việc ông Tập thúc đẩy xây dựng lại sự tuân thủ nghiêm ngặt một thời của Trung Quốc đối với việc ra quyết định kinh tế tập trung.
Đứng đầu danh sách các vấn đề của ông Tập là nhà phát triển địa ốc vĩ đại một thời, Evergrande. Với khoản nợ tương đương 300 tỷ USD, gần đây công ty này đã tuyên bố vỡ nợ mà tất cả đều biết trong nhiều tháng là không thể tránh khỏi. Như đã chỉ ra trong mục này vài tháng trước, Evergrande chưa bao giờ đơn độc gánh khoản nợ không bền vững. Bây giờ các vụ vỡ nợ khác được đồn đại hoặc đã được công bố. Theo các tính toán được thực hiện tại Á Châu, khoản nợ dễ bị tổn thương này đã chiếm khoảng 29% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc. Vấn đề này đe dọa sự ổn định của nền tài chính và thậm chí cả nền kinh tế Trung Quốc.
Nhiều người đổ lỗi cho ban quản lý của các nhà phát triển này, nhưng khó khăn vẫn xuất hiện dưới quyền của ông Tập, và những người có lý, ngay cả trong chính phủ Trung Quốc, nhận thức được rằng phần lớn vấn đề bắt nguồn từ việc Bắc Kinh chính thức thúc đẩy phát triển địa ốc trong một thời gian dài, mà hầu như không quan tâm đến người mua Trung Quốc muốn gì hoặc muốn ở đâu. Cả hai cân nhắc đều làm dấy lên những nghi ngờ về nghị trình kinh tế tập trung hoá của ông Tập.
Ngoài những vấn đề tài chính nghiêm trọng này, triển vọng kinh tế của Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng bởi làn sóng COVID-19 mà nếu không phải lỗi của ông Tập, thì dù sao cũng làm suy yếu vị thế của ông ta và tình trạng thiếu điện phản ánh rõ ràng chính sách yếu kém của chính phủ trung ương.
Nhiều người đã bày tỏ sự hoài nghi về thông báo gần đây rằng nền kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng 8% so với thực tế trong năm 2021. Và như để khẳng định sự hoài nghi đó, Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc gần đây đã công bố mức tăng trưởng thực chỉ là 5.3% trong năm nay. Hơn nữa, việc Bắc Kinh chuyển sang kích thích tài chính và tiền tệ ngụ ý rằng ngay cả khi đạt được tốc độ tăng trưởng khiêm tốn đó cũng sẽ cần đến sự trợ giúp của chính phủ. Đặc biệt so với kỷ lục tăng trưởng ngoạn mục trong quá khứ của Trung Quốc, con số tăng trưởng thấp này cho thấy chính sách đã đi sai hướng.
Những ý kiến nghi ngờ về chính sách căn bản đã xuất hiện trong Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương vào tháng 12/2021. Cuộc họp thường niên quan trọng đó đã chứng kiến cuộc tranh luận đáng kể về mức độ ra quyết định kinh tế và tài chính thuộc về Bắc Kinh, và bao nhiêu nên thuộc về các thành phần kinh tế độc lập hơn, các công ty tư nhân, cũng như các doanh nghiệp nhà nước (SOEs). Chỉ thị của hội nghị gợi ý rằng không phải tất cả quyền lực đều nằm ở những nhà quản lý tập trung. Chỉ thị tháng 12 năm 2020 cho năm 2021 ghi nhận “8 nhiệm vụ chính”, một trong số đó rõ ràng là nhằm tập trung hóa. Điều đó cho thấy sự cần thiết phải “mang lại trật tự” cho việc phân bổ vốn. Chỉ thị vào tháng 12/2021 cho năm 2022 đã không nêu rõ quan điểm này và chỉ nói về “7 chính sách lớn.”
Sự bất đồng quan điểm thậm chí còn xuất hiện trên các cơ quan truyền thông lớn của chính phủ. Như Chủ tịch Hiệp hội Châu Á Kevin Rudd gần đây đã chỉ ra cho The Wall Street Journal, Ủy viên Ủy ban Trung ương Qu Qingshan trên tờ Nhân dân Nhật báo gần đây đã đưa ra một so sánh bất lợi giữa xu hướng tập trung hóa ngày nay và sự mở cửa kinh tế do ông Đặng Tiểu Bình đưa ra, kết luận rằng “hiện đại hóa và chủ nghĩa xã hội của chúng ta sẽ bị hủy hoại.” Ông Đặng không đề cập đến các chính sách của ông Tập, nhưng hàm ý rất rõ ràng. Tương tự, ông Hu Wei, một thành viên hàng đầu của Trường Đảng ở Thượng Hải, đã viết trên tờ Liberation Daily, liên kết “thành công” của ông Đặng với sự kết thúc “tập trung hoá quá mức.”
Sẽ là quá lời khi kết luận rằng một phong trào chống lại ông Tập đang khởi phát hoặc ông Tập sẽ thất bại trong nỗ lực của mình trong năm nay để bảo đảm quyền lực của mình cho nhiệm kỳ thứ 3 hoặc thậm chí là suốt đời. Nhưng rõ ràng là những điểm yếu gần đây trong hoạt động kinh tế của Trung Quốc đã làm mất uy tín đối với cách tiếp cận tập trung hóa của ông Tập và có thể hạn chế phong trào này trong tương lai.
Ông Milton Ezrati là một biên tập viên cộng tác với The National Interest, một chi nhánh của Trung tâm Nghiên cứu Vốn Con người tại Đại học Buffalo (SUNY), và là nhà kinh tế trưởng của Vested, công ty truyền thông có trụ sở tại New York. Cuốn sách mới nhất của ông là “Thirty Tomorrows: The Next Three Decades of Globalization, Demographics, and How We Will Live” (“Ba Mươi Ngày Mai: Ba Thập Kỷ Tiếp Theo của Toàn Cầu Hóa, Nhân Khẩu Học, và Cách Chúng Ta Sẽ Sống.”)
Hoàng Nhi biên dịch