(Nhà phê bình âm nhạc Ba Lan Filip Lech trò chuyện với Bruce Liu – nghệ sĩ piano giành giải nhất cuộc thi Chopin 2021.)
Filip Lech
Ngân Xuyên dịch
Sau khi chiến thắng cuộc thi Chopin lần thứ 18 (2021) ở Warsaw – giấc mơ của mọi nghệ sĩ piano – sự nghiệp của Bruce Liu (sinh 1997) thăng hoa. Nghệ sĩ piano người Canada đã tham gia các buổi hòa nhạc mà hôm nay đã không thể diễn ra. Năm ngoái, người học trò của danh cầm Đặng Thái Sơn đã đi lưu diễn Trung Quốc cùng với Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Ukraine (National Symphony Orchestra of Ukraine) ở Kyiv và Dàn nhạc Thính phòng Quốc gia Lviv (Lviv National Philharmonie Orchestra) – họ đã biểu diễn tại Trung tâm Biểu diễn Nghệ thuật Quốc gia ở Bắc Kinh cũng như tại Trung tâm Nghệ thuật Phương Đông Thượng Hải. Vào đêm chuyển giao năm mới, anh đã cùng những nghệ sĩ lọt vào vòng chung kết của cuộc thi ở Warsaw là Alexander Gadiyev và Ewa Geworgian biểu diễn tại Nhà hát Mariinsky ở St.Petersburg.
Buổi hòa nhạc diễn ra dưới sự chỉ huy của Valery Gergiev, “một trong những nhạc trưởng thành công và sung mãn nhất thế giới, nhưng cũng là một trong những người gây tranh cãi nhất”, nhà báo viết về nghệ thuật Pauline McLean của BBC đã viết một cách ngắn gọn như thế về người ủng hộ tận tụy Vladimir Putin. Ngày nay Kyiv và Lviv đang bị Nga ném bom và các tổ chức âm nhạc phương Tây đang chấm dứt hợp đồng với Gergiev và hủy các buổi hòa nhạc của ông ấy.
Filip Lech: Đây có thể là một câu hỏi khá ngây ngô, nhưng anh cảm thấy thế nào khi chơi tại các buổi hòa nhạc giữa lúc cuộc chiến đang diễn ra? Tất nhiên, ngay trong thời gian cuộc thi Chopin thì cũng đã có những cuộc xung đột vũ trang, nhưng không sát sạt và leo thang đến mức này.
Bruce Liu: Tôi xin dành tặng những buổi hòa nhạc mà tôi đã biểu diễn ở Ba Lan hôm nay và hôm qua cho các nạn nhân của chiến tranh. Tôi đã chơi ở Kyiv và Lviv, và bây giờ tôi đang rất lo lắng cho bạn bè tôi ở Ukraine và tất cả những người đang đau khổ ở đó. Đặc biệt là trẻ em, những nạn nhân lớn nhất vì chúng đặc biệt khó thích nghi với hoàn cảnh.
Ở mức độ đời thường, hoàn cảnh này khiến các buổi hòa nhạc trở nên xúc động hơn, nhưng rõ ràng là có nhiều điều khó đoán trước – nhiều buổi hòa nhạc đã bị hủy và việc đi lại khó khăn hơn.
FL: Anh có nghĩ là nghệ sĩ phải có nghĩa vụ đạo đức phản ứng lại các sự kiện hiện nay?
BL: Tôi nghĩ rằng mỗi nghệ sĩ phải tự mình quyết định. Cá nhân tôi nghĩ điều này rất quan trọng. Tôi tin rằng âm nhạc là để nói về hòa bình và tự do.
FL: Không dễ rời khỏi chủ đề này, nhưng chúng ta hãy thử. Anh đã nói trong một cuộc phỏng vấn rằng anh quan tâm đến âm nhạc thế kỷ 20. Anh có thể giải thích?
BL: Tôi đã nói điều đó ư? [cười] Tôi không nhớ nữa. Bạn nên khám phá càng nhiều hướng càng tốt để hiểu đầy đủ hơn về lịch sử âm nhạc. Ngay bây giờ tôi cũng đang cố gắng khám phá thay vì dồn tâm trí vào một thời kỳ cụ thể.
FL: Về âm nhạc thời kỳ đầu và các nhạc cụ lịch sử thì sao?
BL: Tôi hiện đang chơi nhiều nhạc Baroque. Còn đối với các nhạc cụ lịch sử, tôi chưa bao giờ thực sự hiểu về chúng, nhưng tôi rất muốn thử vào một ngày nào đó. Tuy nhiên, đó sẽ là một trải nghiệm hoàn toàn mới – dù chúng tôi luôn nói rằng nó tương tự như piano, nhưng không phải vậy đâu [cười].
FL: Và ngẫu hứng?
BL: Ngẫu hứng là điều cực kỳ thú vị, nhưng tôi cảm thấy đó không phải là sở thích của mình, rất tiếc. Tôi thích ứng biến với một số thứ mà tôi đã biết, nhưng đó là một điều khác.
FL: Đó là một thực tế phổ biến trong thời Chopin.
BL: Nhưng có thể ứng biến hoàn toàn, tạo ra một thứ âm thanh mới, đó là một loại tài năng độc nhất vô nhị. Không phải ai cũng có khả năng làm điều đó.
FL: Là một nghệ sĩ piano trong thời đại của TikTok và Instagram anh cảm thấy thế nào?
BL: [cười] Anh biết đấy, tôi không có gì phải chống lại tất cả những nền tảng này. Đối với thế hệ của tôi, chúng là một phần của cuộc sống hàng ngày. Trên thực tế, chúng có thể rất tuyệt vời để mang âm nhạc đến với khán giả một cách dễ dàng hơn. Khi sự quan tâm đến âm nhạc cổ điển hiện đang giảm xuống thì các phương tiện truyền thông xã hội có thể giúp những người trẻ tuổi quan tâm đến nó.
Tất nhiên, truyền thông có nhiều ảnh hưởng, điều này đôi khi không có lợi cho nghệ sĩ. Tuy nhiên, các ứng dụng mạng xã hội chỉ là một công nghệ mà chúng ta nên sử dụng để tiếp cận những người trẻ tuổi, trong khi vẫn phải nhớ tôn trọng các ý hướng và cá tính của các nghệ sĩ.
FL: Anh nói tiếng quan thoại. Âm nhạc và văn hóa Trung Quốc có ảnh hưởng đến công việc của anh không?
BL: Tôi nghĩ rằng tất cả những nền văn hóa xung quanh tôi đều có tác động đến tôi. Trung Quốc là mặt truyền thống. Tôi không muốn đi quá sâu vào khía cạnh tâm lý hay triết học, nhưng tôi cảm thấy như lịch sử văn hóa Trung Quốc – Nho giáo, Đạo giáo – đã nằm trong máu của tôi. Tôi lớn lên ở Canada, vì vậy tôi cũng bị ảnh hưởng nhiều bởi sự cởi mở và năng động của vùng Bắc Mỹ. Tôi có mối quan hệ với châu Âu thông qua công việc của mình, và từ văn hóa châu Âu, tôi muốn tiếp nhận sự sàng lọc lịch sử. Anh biết đấy, ở Châu Âu người ta có thể dễ dàng tìm thấy một thứ gì đó 600 năm tuổi, trong khi ở Canada những đồ vật có tuổi đời 100 năm đã được coi là cổ xưa.
FL: Anh có nhớ tháng qua đã biểu diễn bao nhiêu lần bản “Piano Concerto in E minor, Op.11” (Hoà tấu dương cầm cho piano cung Mi thứ, tác phẩm số 11) – bản nhạc mà anh đã chơi trong đêm chung kết của cuộc thi Chopin?
BL: Tôi không tính, nhưng có lẽ khoảng 15 lần…
FL: Xin anh hãy kể cho tôi nghe về thái độ của anh đối với bản Concerto đó.
BL: Đôi khi tôi thích nó, nhưng có những lúc khác, tôi thực sự ghét nó. Nhưng thực sự tôi không bao giờ cảm thấy nhàm chán với nó, vì mối quan hệ này luôn thay đổi. Về cơ bản, tôi sẽ không bao giờ ép mình chơi thứ gì đó mà tôi không muốn chơi.
FL: Còn về “Piano Concerto No. 2 in F minor, Op. 21”?
BL: Đó là một trong những tác phẩm của Chopin mà tôi ưa thích. Nó được viết trước bản 1, nhưng công bố sau. Bản nhạc đó thực sự cho thấy tâm hồn trong sáng của ông. Có một cảm giác rất trực tiếp, một niềm đam mê trực tiếp trong đó. Bản thứ hai này là tác phẩm đẹp nhất mà ông từng viết. Tôi đã không chơi nó trong đêm chung kết vì những lý do khác nhau. Tôi nghĩ là mình cảm thấy tự tin hơn khi chơi bản đầu. Bản Concerto thứ hai đòi hỏi người nghệ sĩ piano phải chín muồi hơn và anh cần phải dành nhiều thời gian hơn cho nó để thực sự hiểu được những gì chứa đựng trong đó.
FL: Anh có hào hứng với chuyến lưu diễn Bắc Mỹ với Dàn nhạc Thính phòng Quốc gia Warsaw và nhạc trưởng Andrey Boreyko không?
BL: Tất nhiên! Tôi nóng lòng muốn được ra biển lớn! [cười] Chúng tôi sẽ chơi bản “Piano Concerto in E Minor” thêm bảy lần nữa ở Florida, vì vậy tôi tin chắc chúng tôi còn rất nhiều cuộc trò chuyện và những phát minh mới ở phía trước.
FL: So với các nhạc trưởng khác, điều gì anh thích khi làm việc với Nhạc sư Boreyko?
BL: Khi chúng tôi tập luyện ở vòng chung kết, sự tập trung chú ý của ông ấy đã gây ấn tượng mạnh. Ông ấy thực sự lắng nghe các nghệ sĩ piano. Chúng tôi có tám người tất cả, mỗi người trình diễn lại chơi rất khác nhau. Ông ấy bắt được vào cực kỳ nhanh chóng. Chơi nhạc theo sự chỉ huy của ông ấy ta cảm thấy an toàn và thoải mái và đó có lẽ là cảm giác tuyệt vời nhất mà bạn có thể có với tư cách là một nghệ sĩ piano – cái cảm giác có một người đang theo dõi bạn và lắng nghe bạn. Mỗi màn biểu diễn với ông ấy đều khác nhau, vì vậy có một mức độ ngẫu hứng nhất định mà tôi thích.
FL: Có địa điểm nào mà anh thực sự muốn đến biểu diễn không? Hoặc có lẽ một nơi nào đó bên ngoài các phòng hoà nhạc truyền thống?
BL: Đây là một câu hỏi hay, gợi tôi phải nghĩ đến! Có lẽ một đỉnh núi sẽ hay chăng?
FL: Nghe hay đấy. Câu hỏi cuối cùng: Anh có quan tâm đến bảng tử vi Trung Quốc không? Theo chỗ tôi biết, anh cầm tinh Sửu.
BL: Tôi thực sự là một con trâu trong tử vi của cả Đông – Tây, bởi vì theo cung hoàng đạo phương Tây thì tôi là Taurus – về cơ bản cũng là một con vật tuổi Sửu. Đó là một sự trùng hợp tốt. Vì thế biệt danh của tôi trong tiếng Trung là “Ngưu nhục”, có nghĩa là “thịt trâu”. [cười]
Dưới cây gậy chỉ huy của Andrey Boreyko, Giám đốc Nghệ thuật và Nhạc trưởng, Dàn nhạc Thính phòng Warsaw sẽ tham quan các trung tâm văn hóa quan trọng nhất của Florida (Hoa Kỳ) nhân kỷ niệm Mùa Nghệ Thuật (Artistic Season) lần thứ 120. Nghệ sĩ solo trong tất cả các buổi hòa nhạc của chuyến lưu diễn sẽ là người chiến thắng xuất sắc trong cuộc thi Piano quốc tế mang tên Fryderyk Chopin Quốc tế lần thứ 18 – Bruce Liu. Ngoài bản concerto dành cho piano cung Mi thứ, Op.11 của Fryderyk Chopin, dàn nhạc sẽ trình bày âm nhạc của Stanisław Moniuszko cũng như các bản giao hưởng của Brahms và Grieg. Chuyến lưu diễn Mỹ của Dàn nhạc Thính phòng Varsaw do Viện Adam Mickiewicz đồng tổ chức.