25-3-2022
Mục tiêu ban đầu của Nga khi đánh Ukraine là đánh nhanh, thắng nhanh, phát động quần chúng nhân dân Ukraine đứng lên phối hợp với quân đội giải phóng Nga, lật đổ “ngụy quyền” Zelensky và tiêu diệt bẽ lũ phát xít Azov, xây dựng nhà nước Ukraine hòa bình, hữu nghị, hợp tác (với Nga).
Ban đầu, mọi sự tưởng như diễn ra theo kế hoạch khi cả những nhà quan sát lạc quan nhất cũng không thể nghĩ là Ukraine trụ được cho tới một tháng, chưa nói tới việc những người bi quan thì cho rằng việc Nga chiếm Kyiv, bắt giữ (hay buộc Zelensky phải đào tẩu ra nước ngoài) sẽ chỉ trong vài ngày tham chiến.
Và quả thật lúc đầu, chỉ sau hai ngày tham chiến, lính dù Nga đã chiếm giữ được một sân bay quan trọng cách thủ đô Kyiv chừng 60km, và họ kỳ vọng sẽ dùng mũi nhọn đó để đưa quân đặc nhiệm đánh vào trong thành phố, gây hoảng loạn và bắt giữ hay ám sát các quan chức cao cấp chính quyền (khi đó Zelensky còn lên truyền hình nói rằng chưa biết chừng đây sẽ là bài phát biểu cuối cùng của tôi và tôi được đưa vào là đối tượng số 1 để quân Nga bắt cóc hay ám sát).
Nhưng người Nga không ngờ tinh thần dân tộc mãnh liệt của người Ukraine. Người Nga vẫn được nuôi dạy bằng một tinh thần sô-vanh (chauvinist) rằng Nga và Ukraine là hai dân tộc anh em, nếu không nói là chỉ là một dân tộc, trong đó Ukraine là cậu em dại dột, đôi khi ương bướng cần được ông anh đưa vào khuôn phép…
Và không chỉ người Nga, rất nhiều người Việt Nam cũng nghĩ như vậy. Những người này không biết rằng một quốc gia ra đời là do ý chí, nguyện vọng của người dân nước đó, và những lý do mơ hồ như cách đây 1000 năm, tổ tiên người Nga và Ukraine được xuất phát từ công quốc Kyiv Rus hoàn toàn là những thứ lý luận ngớ ngẩn, không phù hợp với lý thuyết và thực tiễn về dân tộc – quốc gia hiện đại. Nếu lấy đó làm căn cứ thì người Mỹ lẽ ra không bao giờ có thể độc lập khỏi Anh khi mà đa phần người Mỹ thời thuộc địa đều nói tiếng Anh, có nguồn gốc từ Anh…
Sức kháng cự mãnh liệt của người Ukraine, việc kiên cường bám trụ thủ đô và không di tản của Tổng thống Zelensky, cũng như sự đồng lòng trong việc hỗ trợ Ukraine và trừng phạt Nga từ phương Tây (và chấp nhận cái giá không nhỏ từ việc đó). Gần như toàn bộ châu Âu (kể cả những nước láng giềng sát biên giới Nga trừ Belarusia) đều đứng lên chống Nga. Các nước trung lập như Thụy Điển, Thụy Sĩ, hay có truyền thống tránh làm gấu Nga tức giận như Phần Lan chuyển sang ủng hộ hẳn Ukraine, viện trợ vũ khí hay tham gia trừng phạt Nga.
Nếu có điều gì Putin thành công sau 30 ngày chiến tranh và khi không chiếm được thành phố lớn nào cả, thì đó là làm cho tâm lý ghét Nga, sợ Nga trở thành một hiện tượng chung. The Russians are coming- như tên một bộ phim được sản xuất năm 1966 của Mỹ.
Cũng không nên quá ngạc nhiên với việc từ đây, những người Nga sẽ bị kỳ thị khi ra nước ngoài, nhất là ở phương Tây. Putin không phải là tất cả người Nga cũng như Hitler có thể không phải là đại diện cho dân tộc Đức. Nhưng tại sao sau năm 1945, nước Đức phải có quá trình vật vã tự nhận trách nhiệm của mình về di sản “quốc xã” như thế, trong hàng chục năm, để có thể lấy lại được hình ảnh của mình như một dân tộc văn minh, một đất nước dân chủ?
Khi mà hơn 70% người Nga vẫn ủng hộ Putin, khi mà Putin được họ bầu ra làm lãnh đạo cao nhất trong hơn 20 năm qua, và để ông ta thỏa thích làm những gì tùy ý muốn tới mức ông ta giờ đây đồng nhất những gì ông ta muốn, như xâm lược, bạo lực, bành trướng, đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân… như là ý nguyện của dân tộc Nga thì người Nga cũng bắt buộc phải chịu trách nhiệm một phần về tất cả những điều đó.
Một điều nữa đáng chú ý trong cuộc chiến này là kế hoạch B của Nga, tức là dựng lên một chính quyền Ukraine thân Nga dường như đã bị vứt vào sọt rác sau các thất bại trên chiến trường và khi tỷ lệ ủng hộ Zalensky lên tới hơn 90% khi chiến tranh xảy ra. Người ta không nghe được các tuyên bố ủng hộ Tổng thống Putin từ các quan chức cao cấp, nhân sĩ, trí thức tên tuổi của Ukraine, không có một “mặt trận giải phóng”, một lực lượng vũ trang Ukraine thân Nga nào được thành lập và tham gia chiến đấu cùng quân Nga để giải phóng Tổ quốc.
Ngay cả Yakunovych, người bị lật đổ trong cuộc nổi dậy Maidan 2014, và đang sống lưu vong ở Nga cũng hoàn toàn im lặng. Đảng đối lập thân Nga ở Ukraine là đảng Opposition Platform — For Life cũng lên tiếng phản đối cuộc xâm lược Ukraine. Chắc chắn dù Nga có chiếm được Ukraine (một khả năng tới giờ đang ngày càng nhỏ) thì cũng sẽ không dễ tìm ra được những gương mặt nào đủ sạch sẽ để lập ra một chính quyền bù nhìn thân Nga trong bối cảnh này.