Bảo Nguyên
Có rất nhiều vấn đề đằng sau việc xử lý vụ vỡ nợ của Evergrande. Báo cáo tài chính với chất lượng thấp và không đáng tin. Các can thiệp chính trị làm vụ việc thêm khó đoán định. Nhìn rộng ra, ngành bất động sản đang lung lay của Trung Quốc sẽ cần một khoảng thời gian dài để xử lý hết các bom nợ tương tự như Evergrande.
Các vụ phá sản doanh nghiệp ở Mỹ tuân theo các luật và thủ tục xác định rất rõ ràng về việc ai được trả tiền, theo trình tự nào và được dựa trên hợp đồng hoặc sự ngầm hiểu.
Ở Trung Quốc, phá sản vẫn được giải quyết theo kiểu luật rừng và có thể mất nhiều năm tranh chấp trong bí mật để có thể phân chia tài sản của các công ty. Evergrande và toàn bộ lĩnh vực bất động sản ở Trung Quốc đang trở thành một trường hợp điển hình cho các nhà đầu tư Trung Quốc và phương Tây.
Tình cảnh khó khăn của lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc
Evergrande và toàn bộ lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc đang mắc nợ rất nhiều. Gặp rắc rối với việc nhu cầu suy giảm đối với căn hộ thứ hai và thứ ba – cũng như giá đầu vào vật liệu cơ bản cao – thị trường nhà ở ở Trung Quốc có vẻ suy yếu thấy rõ. Doanh thu của chính quyền từ bán đất đã giảm gần 30% so với một năm trước, và chính quyền đã quyết định trì hoãn việc áp thuế bất động sản đã được dự báo trước từ lâu. Đây không phải là một thị trường lành mạnh, mạnh mẽ.
Những lo lắng gần đây xuất phát từ việc chính quyền Quảng Đông rà soát Evergrande. Thông báo rằng kế hoạch tái cấu trúc công ty theo dự kiến sẽ được hoàn thành vào tháng 7, các kiểm toán viên do chính quyền chỉ định đã tuyên bố rằng Evergrande “mất khả năng thanh toán đáng kể”. Không chỉ vỡ nợ mà còn là “vỡ nợ đáng kể”.
Mặc dù Evergrande nhấn mạnh với các nhà đầu tư rằng công ty đang trở lại hoạt động bình thường, hoàn thiện các căn hộ và chuyển nhượng lại dự án cho người mua để tích lũy tiền mặt, nhưng tương lai của công ty không được khả quan.
Evergrande, tuy nhiên, chỉ là một trường hợp. Các nhà phát triển bất động sản Trung Quốc đều đang bị hạ cấp tín nhiệm và bị cảnh báo về nguy cơ vỡ nợ.
Nhà phát triển Sunac là công ty mới nhất cảnh báo rằng công ty này sẽ không thể thực hiện tốt các khoản thanh toán trái phiếu trong những ngày tới, khiến nó bị các cơ quan xếp hạng trái phiếu hạ cấp tín nhiệm. Toàn bộ ngành phát triển bất động sản của Trung Quốc vẫn rất suy yếu, và không cho thấy sự thay đổi nào trước mắt.
Báo cáo tài chính chất lượng thấp và không đáng tin cậy
Thực ra có rất nhiều vấn đề nằm sau các sự kiện bề ngoài kể trên. Gần đây nhất, các công ty kiểm toán như PricewaterhouseCoopers (PWC) hoặc rút khỏi vị trí kiểm toán hoặc đưa ra ý kiến có điều kiện (qualified opinions: ý kiến có điều kiện đánh giá báo cáo tài chính của công ty là hợp lý, nhưng có một số vấn đề như phạm vi dữ liệu, tuân thủ tiêu chuẩn kế toán…) cho các công ty do họ không thể xác minh báo cáo tài chính của khách hàng. Đối với nhiều công ty, điều này khiến họ hoàn toàn không thể tiếp cận dòng tài sản quốc tế.
PWC đã không đưa ra những động thái này do vấn đề đạo đức kinh doanh mới được xác lập mà là do những tính toán về trách nhiệm pháp lý có thể phát sinh trong trường hợp các công ty này sụp đổ. Trong một diễn biến tranh chấp gần đây, các ngân hàng nội địa Trung Quốc đã thu giữ 2 tỷ USD tiền gửi từ Evergrande được dùng như tài sản bảo đảm nhưng không được liệt kê trong báo cáo tài chính như đã cam kết. Giống như những bên khác, PWC đang tự hỏi còn những khoản nào khác nằm ngoài báo cáo tài chính mà họ không được biết.
Điều này đặt ra cho Trung Quốc và các nhà đầu tư một số vấn đề quan trọng. Ngoài vấn đề cơ bản của việc dùng dư thừa đòn bẩy tài chính, tất cả các vấn đề mà các nhà đầu tư có thể bỏ qua khi họ kiếm được tiền giờ đây đột nhiên dường như trở nên rất quan trọng và khó bỏ qua hơn.
Chẳng hạn, việc các báo cáo tài chính có chất lượng thấp và không đáng tin cậy sẽ khó bị bỏ qua hơn. Mặc dù Evergrande và các công ty khác có đưa ra các báo cáo tài chính được kiểm toán hàng năm, nhưng các kiểm toán viên vẫn công khai đặt câu hỏi về chất lượng của chúng và khiến các nhà đầu tư tự hỏi liệu có những khoản nợ phải trả nào chưa được tính đến hay liệu các tài sản có thực sự là hợp lệ hay không. Khi mọi thứ thuận lợi, các nhà đầu tư sẽ ít lo lắng về các rủi ro hơn, nhưng họ sẽ lo lắng rất nhiều về những yếu tố đó khi mọi thứ đi xuống.
Sự can thiệp chính trị vào việc xử lý vỡ nợ
Việc không có bất kỳ qui trình theo luật không mang tính chính trị nào để xử lý vụ phá sản của Evergrande khiến tất cả các bên lo lắng. Evergrande và Bắc Kinh đã nói rằng các bên liên quan nên kiềm chế, không thực hiện các hành động gây hấn. Các nhà đầu tư đều hiểu đây là một lời đe dọa từ Bắc Kinh không được thu giữ tài sản hoặc nộp đơn kiện trừ khi được nhà nước chấp thuận. Điều này làm cho việc thu giữ 2 tỷ USD tiền mặt của các ngân hàng lớn của Trung Quốc trở nên rất có vấn đề đối với nhiều người. Điều này được hiểu là các ngân hàng này đã nhận được một cái gật đầu ngầm từ chính quyền Trung Quốc sau khi chính quyền này cảnh báo những bên khác nên kiềm chế hành động gây hấn.
Thiếu một hệ thống pháp luật rõ ràng dễ đoán trước trong việc quản lý các vụ phá sản của công ty, việc quản lý được chính trị hóa theo kiểu luật rừng là một vấn đề lớn đối với các nhà đầu tư đang cố gắng đoán định về vụ việc.
Các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội tăng trưởng để giúp họ có thêm nhiều tiền, nhưng họ cũng coi trọng hệ thống pháp lý công bằng và hồ sơ kế toán công khai. Với các công ty đang gặp rắc rối, rủi ro pháp lý và kế toán chỉ làm tăng thêm rủi ro về thành công tài chính, điều được quan tâm bởi các nhà đầu tư.
Tái cấu trúc ngành bất động sản Trung Quốc sẽ còn kéo dài
Mặc dù sẽ rất hợp lý khi kết thúc sự phân tích về lĩnh vực bất động sản bằng cách đưa ra các cải cách và phương pháp tiếp cận hợp lý mà Trung Quốc có thể thực hiện để giải quyết các rủi ro kinh tế, doanh nghiệp, pháp lý và kế toán nói trên, nhưng thực tế là Bắc Kinh có thể đang cố gắng trì hoãn giải quyết các vấn đề tạo ra bởi nhiều năm cho vay thiếu thận trọng.
Điều này có nghĩa là vụ việc của Evergrande và việc tái cấu trúc ngành bất động sản rất có thể sẽ bị kéo dài trong nhiều năm với các câu hỏi về cách phân chia tài sản, các khoản hoàn trả cho các chủ nợ cũng như các tài sản và nợ thực tế của công ty.
Mục tiêu ở đây không phải là một hệ thống luật pháp với chất lượng cao hay hiệu quả kinh tế mà là duy trì Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Tác giả Christopher Balding từng làm việc tại Đại học Fulbright Việt Nam và Trường Kinh doanh HSBC thuộc Đại học Bắc Kinh. Ông chuyên nghiên cứu về kinh tế, thị trường tài chính và công nghệ Trung Quốc. Là thành viên cao cấp của tổ chức Henry Jackson Society, ông đã sống ở Trung Quốc và Việt Nam trong hơn một thập kỷ trước khi chuyển đến Mỹ.
Bảo Nguyên
Theo The Epoch Times