Lam Giang
Khi căng thẳng lên đến đỉnh điểm sau chuyến thăm Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi, các nhà quan sát đã cảnh báo rằng tình hình có thể tồi tệ hơn nhiều nếu một dự luật mới được thông qua ở Washington có nguy cơ thay đổi chính sách hàng thập kỷ của Washington đối với hòn đảo tự trị.
Trong một nỗ lực để tránh leo thang cuộc khủng hoảng với Bắc Kinh, Nhà Trắng đã cố gắng trì hoãn Đạo luật Chính sách Đài Loan lưỡng đảng, nhằm nâng cấp quan hệ với hòn đảo này, tờ Bloomberg đưa tin vào tuần trước.
Nhưng Bắc Kinh vẫn tức giận về chuyến thăm của bà Pelosi vào tuần trước. ĐCSTQ tuyên bố đây là một nỗ lực khác của Washington nhằm hỗ trợ cam kết của họ về chính sách một Trung Quốc.
Ông Lu Xiang, chuyên gia về quan hệ Mỹ – Trung tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cho biết: Dự luật “sẽ làm đảo lộn quan hệ Trung-Mỹ và tôi nghĩ hậu quả sẽ cực kỳ nghiêm trọng”.
Phần gây chú ý nhất trong dự luật là đề xuất coi Đài Loan là “một đồng minh lớn ngoài NATO”, nghĩa là Đài Loan sẽ trở thành một trong những đối tác toàn cầu gần gũi nhất của Mỹ, đặc biệt trong hợp tác thương mại và an ninh.
Điều đó “sẽ tương đương với việc công nhận chủ quyền của Đài Loan, nghĩa là Mỹ sẽ từ bỏ hoàn toàn chính sách Trung Quốc bấy lâu nay của họ”, ông Lu nói. “Công nhận chủ quyền của Đài Loan có nghĩa là công nhận nền độc lập của nước này. Do đó, Trung Quốc sẽ phải giải quyết vấn đề Đài Loan một lần và mãi mãi”.
Ông Wu Xinbo, chủ nhiệm Viện Nghiên cứu Quốc tế tại Đại học Phúc Đán, Thượng Hải, cũng cho biết dự luật này có thể là một thách thức hơn là chuyến đi của bà Pelosi.
Ông nói: “Nếu Washington đi theo con đường hiện tại đối với Đài Loan, tôi nghĩ điều đó sẽ dẫn đến việc khôi phục lại liên minh quân sự Mỹ-Đài Loan. Đây sẽ được coi là thách thức trực tiếp đối với cơ sở thiết lập quan hệ Mỹ-Trung và Trung Quốc chắc chắn sẽ phản ứng dữ dội hơn nhiều so với lần này”.
Được coi là “sự tái cơ cấu toàn diện nhất trong chính sách của Hoa Kỳ đối với Đài Loan” kể từ khi Bắc Kinh và Washington thiết lập quan hệ chính thức vào năm 1979, dự luật nhằm tăng cường khả năng phòng thủ của hòn đảo với khoản viện trợ an ninh trị giá 4,5 tỷ USD và hỗ trợ Đài Bắc tham gia các tổ chức quốc tế.
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ Bob Menendez, người đồng bảo trợ dự luật với Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Lindsey Graham, cho biết: “Dự luật thể hiện một thông điệp rõ ràng tới Bắc Kinh, đó là không để Đài Loan mắc phải những sai lầm tương tự như Tổng thống Nga Vladimir Putin đã mắc phải ở Ukraine”.
Dự luật, đã bị trì hoãn nhiều lần kể từ khi được ban hành vào tháng 6, vào thời điểm nhạy cảm đối với quan hệ song phương, vốn đã chạm mức thấp mới sau chuyến thăm của bà Pelosi và sau đó của Bắc Kinh.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden hôm thứ Hai (08/8) đã lên tiếng bày tỏ quan ngại về việc Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) thực hiện các cuộc tập trận xung quanh Đài Loan. Các quan chức Mỹ tố cáo các cuộc tập trận bao gồm phóng tên lửa đạn đạo qua hòn đảo, cáo buộc Bắc Kinh đang cố gắng thay đổi hiện trạng ở eo biển Đài Loan và gây bất ổn cho khu vực.
Ngoài các cuộc tập trận, Bắc Kinh cũng đã tạm dừng các cuộc đàm phán song phương với Washington về quốc phòng và biến đổi khí hậu, đồng thời áp đặt các biện pháp trừng phạt trả đũa đối với bà Pelosi, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng mới ở eo biển Đài Loan.
Theo ông Lu, dự luật này sẽ đánh dấu “một sự thay đổi căn bản” trong quan điểm của Washington đối với vấn đề Đài Loan, mà Bắc Kinh tuyên bố là vấn đề song phương quan trọng nhất trong quan hệ Mỹ-Trung.
Bắc Kinh coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và cần phải được hợp nhất với Trung Quốc đại lục bằng vũ lực nếu cần thiết. Trung Quốc phản đối bất kỳ hoạt động trao đổi chính thức nào giữa hòn đảo này với Washington.
Ông Wu cho biết Bắc Kinh có thể tiến xa hơn với việc đe dọa quân sự đối với Đài Loan để đáp trả luật pháp, điều máy bay chiến đấu đến hòn đảo hoặc triệu hồi đại sứ của họ tại Mỹ, đây sẽ là một biện pháp hạ cấp hiệu quả quan hệ song phương.
Các chuyên gia tỏ ra bi quan về triển vọng quan hệ giữa Bắc Kinh, Washington và Đài Bắc, với khả năng đảng Cộng hòa kiểm soát cả lưỡng viện của Quốc hội sau cuộc bầu cử giữa kỳ. Điều này có thể dẫn đến việc ban hành nhiều luật ủng hộ Đài Loan hơn nữa.
Andrew Mertha, giám đốc chương trình nghiên cứu Trung Quốc tại Trường Quốc tế học thuộc ĐH Johns Hopkins, cho rằng chuyến thăm của bà Pelosi và phản ứng quân sự chưa từng thấy của Trung Quốc vừa qua đang đặt chính quyền ông Biden vào tình thế khó khăn.
Ông nói: “Về mặt chính trị, ông ấy sẽ không thể từ chối việc nâng cấp hỗ trợ cho Đài Loan, với thái độ tiêu cực của lưỡng đảng đối với Trung Quốc và giờ bà Pelosi hiện đang củng cố điều đó”, ông nói. “Nhưng làm như vậy sẽ bị Bắc Kinh coi là tiếp tục xói mòn chính sách Một Trung Quốc, sau những bình luận của ông Biden trong những tháng gần đây về việc bảo vệ Đài Loan”.
Bà Mertha cũng cảnh báo rằng chuyến thăm của bà Pelosi về cơ bản đã làm xói mòn lòng tin lẫn nhau giữa Bắc Kinh và Washington, khiến sự hợp tác và gắn kết song phương cần thiết trở nên khó khăn hơn rất nhiều, nếu không muốn nói là không thể.
Nhưng Matt Abbott từ Hội đồng Chicago về Các vấn đề Toàn cầu đã hạ thấp tầm quan trọng của dự luật.
Ông nói: “Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ đã xấu đi trong vài năm nay, trước khi luật này được ban hành và chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Pelosi tới Đài Loan”.
“Mặc dù nhiều điều khoản trong luật chắc chắn sẽ khiến chính phủ Trung Quốc khó chịu, nhưng nó vẫn tái khẳng định một cách rõ ràng rằng dự luật không được coi là sự khôi phục quan hệ ngoại giao với Đài Loan và không thay đổi quan điểm của chính phủ Hoa Kỳ đối với vị thế quốc tế của Đài Loan”.
Tuy nhiên, ông Robert Sutter, một nhà nghiên cứu kỳ cựu về Trung Quốc tại Đại học George Washington, cho rằng còn quá sớm để dự đoán về tác động của dự luật hiện đang được Thượng viện Mỹ xem xét và lời lẽ cuối cùng của văn bản mới quan trọng.
Ông cho rằng văn bản này sẽ sử dụng những lời lẽ không ràng buộc, giống như Đạo luật Quan hệ Đài Loan được thông qua năm 1979. Washington coi đạo luật này và chính sách Một Trung Quốc là nền tảng cho chính sách đối với Đài Loan.
Ông Sutter cho biết nếu dự luật thay đổi đáng kể ngôn ngữ ràng buộc về các hành động của chính phủ Mỹ liên quan đến Đài Loan, thì nó có thể có những tác động nghiêm trọng và lâu dài.
Ông nói rằng nếu một dự luật được thông qua mà không có ngôn ngữ ràng buộc, nó sẽ “chọc giận Bắc Kinh vào thời điểm nhạy cảm” và có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng”, ông nói.
Lam Giang
Theo SCPM