Huyền Anh
Sáu tháng sau khi Nga phát động một cuộc xâm lược “chớp nhoáng” nhằm vào Ukraine, cuộc xung đột nay đã biến thành một chiến dịch nghiền nát bằng các cuộc không kích và chưa có hồi kết. Viễn cảnh nào đang chờ đợi Ukraine?
Phần lớn lãnh thổ phía đông và nam Ukraine đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga, tước đi cảng biển Đen tối quan trọng đối với Ukraine trong việc xuất khẩu ngũ cốc, vốn là huyết mạch của nền kinh tế nước này.
Nga cũng đang phải hứng chịu các lệnh trừng phạt của phương Tây, mặc dù ít ai ngờ được rằng Tổng thống Vladimir Putin lại đạt được những bước tiến “chậm mà chắc”, ngày càng tiến sâu vào lãnh thổ Ukraine – chứ chưa nói đến việc từ bỏ các vùng lãnh thổ đã bị chiếm đóng.
Xung đột sẽ kéo dài bao lâu?
Cả hai bên đã duy trì các đòn trừng phạt cùng với những thiệt hại về nhân mạng và vật chất. Tuy nhiên dường như cả hai đều không sẵn sàng xem xét một lệnh ngừng bắn.
Người Ukraine tin rằng họ đang trong một cuộc chiến sinh tử để bảo vệ một quốc gia mà ông Putin coi là một “ngụy biện lịch sử”.
“Trong hoàn cảnh như vậy, không ai có thể giành chiến thắng”, ông Konstantin Kalachev, một nhà phân tích chính trị có trụ sở tại Moscow nhận định.
‘Chiến dịch quân sự đặc biệt’ này có thể diễn biến trong nhiều năm”.
“Nga đang hy vọng sẽ giành chiến thắng bằng cách hạ gục Ukraine… Thời gian không đứng về phía Ukraine và nền kinh tế của nước này có thể bị phá vỡ”, ông nói với hãng tin AFP.
Trong khi đó, bà Marie Dumoulin, Giám đốc tại Hội đồng Châu Âu về Quan hệ Đối ngoại, nhận định sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các đồng minh phương Tây cũng sẽ khiến một trong hai bên khó có thể thoái lui.
Bà Dumoulin nói: “Cả hai bên đều cho rằng họ vẫn có thể giành lấy lợi thế quân sự, vì vậy khó có khả năng xung đột sẽ sớm kết thúc”.
Ông Putin cũng đã đóng khung cuộc xung đột là một phần trong cuộc kháng chiến của Nga đối với một NATO bành trướng, và không có từ “thất bại” trong từ điển của ông chủ Điện Kremlin, các chuyên gia nhận định.
Ông Putin có thể siết chặt các đòn trừng phạt vì mong muốn gia nhập Liên minh Châu Âu (EU) của Ukraine, bằng cách gây áp lực lên cảng biển quan trọng Odessa thông qua việc điều tiết xuất cảng.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong khi đó có thể đạt được nhiều thành công chiến thuật hơn, như vụ đánh chìm tàu tuần dương tên lửa Moskva vào tháng 4, hoặc thậm chí có thể thử tiến hành một cuộc phản công để tái chiếm một số khu vực đang nằm trong tay Nga.
“Điều đó sẽ cho phép ông ấy tái kích hoạt quân đội và xã hội Ukraine và biện minh cho yêu cầu viện trợ vũ khí từ các đối tác châu Âu”, ông Dumoulin nói.
Ukraine còn đủ sức để tiếp tục kháng cự?
Khí tài quân sự và dữ liệu tình báo từ châu Âu và Mỹ đã cho phép các lực lượng Ukraine có thể làm giảm tốc – song không thể ngăn chặn – các lực lượng Nga ở Donbass và dọc theo bờ Biển Đen.
Tuy nhiên, điều đó cũng cho phép Nga củng cố vị thế của mình, sau khi đã xây dựng sự hiện diện quân sự của mình trên bán đảo Crimea trong tám năm qua kể từ khi bị Moscow sáp nhập.
Và cho đến nay, việc ông Zelensky đề nghị phương Tây gửi những vũ khí tối tân và mạnh mẽ hơn đều không thành công.
“Người dân Ukraine đã đoàn kết và ủng hộ chính phủ cho đến nay, song sự ổn định đó cũng phụ thuộc mạnh mẽ vào những viện trợ của phương Tây”, ông Dimitri Minic, một nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp ở Paris, cho biết.
Việc thời tiết chuyển lạnh cũng sẽ thử thách quyết tâm của người dân Ukraine khi phải đối mặt với tình trạng thiếu nhiên liệu, cắt điện, hệ thống sưởi dừng hoạt động và những khó khăn khác
Bà Dumoulin lưu ý rằng 40% trường học của Ukraine sẽ vẫn đóng cửa khi năm học mới bắt đầu vào tháng 9, điều này có thể gây thiệt hại tâm lý nặng nề.
Nền kinh tế Nga sẽ cầm cự được bao lâu?
Bất chấp những tính toán sai lầm về khả năng chống cự của Ukraine, Nga dường như sẵn sàng trả giá cho một cuộc chiến tiêu hao kéo dài.
Các đồng minh của Ukraine đã tìm cách bóp nghẹt nền kinh tế Nga bằng cách cắt đứt nguồn doanh thu từ dầu mỏ và khí đốt, đồng thời áp đặt các biện pháp hạn chế nhập khẩu và buộc nhiều công ty phương Tây phải rời bỏ thị trường Nga.
Tuy nhiên “nguồn doanh thu xuất khẩu, chủ yếu là từ dầu mỏ, khí đốt, than đá và các mặt hàng khác của Nga, không chỉ tăng vọt mà còn vượt quá mong đợi”, ông Chris Weafer, một nhà phân tích lâu năm về Nga tại công ty tư vấn Macro-Advisory cho biết.
Người Nga bình thường đã phải gánh chịu các lệnh trừng phạt kể từ khi khi nước này sáp nhập Crimea năm 2014. Thêm vào đó, chính phủ Nga đã sớm tìm ra nguồn cung cấp mới cho các thành phần công nghiệp và vật liệu khác từ Thổ Nhĩ Kỳ hoặc châu Á..
Ông Chris Weafer, nhà phân tích tại Công ty tư vấn Macro-Advisory cho biết: “Nền kinh tế, ngành công nghiệp và con người Nga đã có 8 năm để điều chỉnh các lệnh trừng phạt để ngày nay, đất nước và người dân của họ đã được chuẩn bị tốt hơn và có khả năng tự cung tự cấp cao hơn”.
Tuy nhiên, toàn bộ tác động của các lệnh trừng phạt có thể bắt đầu ảnh hưởng nặng nề trong những năm tới, khi Nga chuyển nguồn vốn từ đầu tư sang nỗ lực chiến tranh, và các công ty nước ngoài vẫn tiếp tục ‘cô lập’ Nga.
Nhà phân tích chính trị Konstantin Kalachev khẳng định: “Chúng ta sẽ cảm nhận được tác động đầy đủ trong khoảng 5 năm nữa”.
Kết quả tiềm năng
Nếu cuộc xung đột chìm vào vũng lầy từ mùa đông năm nay kéo dài cho đến năm 2023, phần lớn sẽ phụ thuộc vào việc liệu sự ủng hộ của phương Tây có còn giữ vững hay không, đặc biệt khi các cử tri cảm thấy chi phí – đặc biệt là giá nhiên liệu và thực phẩm tăng – đang trở nên quá cao.
Ông Dumoulin nhận định rằng, nếu phương Tây bỏ rơi Ukraine thì sẽ đến lúc Moscow buộc Kyiv phải chấm dứt xung đột theo các điều khoản của Nga.
Trừ khi vấp phải tính toán sai lầm quân sự thảm khốc, bằng không quân đội Ukraine khó có thể sụp đổ hoàn toàn. Và ông Zelensky sẽ chấp nhận mọi cuộc đàm phán nếu Ukraine lấy lại được toàn các vùng lãnh thổ đã mất, bao gồm cả Crimea.
Và nếu các đồng minh tiếp tục cung cấp viện trợ và vũ khí, lợi thế quân sự của Nga có thể bị xói mòn dần.
“Điều có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng giữa Điện Kremlin và những gì còn lại của xã hội dân sự… là một lời tuyên chiến, thiết quân luật hoặc tổng động viên”, Minic nói.
Điều đó cũng có thể đe dọa sự ủng hộ công khai của ông Putin ở trong nước, có khả năng xúc tác khiến cho các lực lượng đối lập bùng lên trước cuộc bầu cử tổng thống dự kiến diễn ra vào tháng 3/2024.
Huyền Anh