Arab Saudi đã giành được thắng lợi ngoại giao lớn khi đảm bảo tự do cho các chiến binh nước ngoài bị bắt ở Ukraine. Đây là tín hiệu đánh dấu ‘giá trị’ của liên minh giữa Thái tử Mohammed bin Salman với Nga, trong bối cảnh các đối tác phương Tây đang tìm cách cô lập Moscow trước cuộc chiến tại Ukraine.
Thái tử Mohammed bin Salman cũng có thể nhận thấy rằng sáng kiến này cho dù là vô tình hay hữu ý, cũng đã có tác động tích cực đối với dư luận quốc tế, sau khi vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi nổ ra năm 2018 làm tổn hại không nhỏ đến danh tiếng của ông.
Với sự hòa giải của Thái tử Mohammed, Nga hôm thứ Tư (21/9) đã trả tự do cho 10 người nước ngoài mà họ đã bắt giữ ở Ukraine, trong đó có 5 người Anh và 2 người Mỹ.
Động thái này dường như được thực hiện bởi mối quan hệ được vun đắp “tỉ mỉ” của Thái tử Mohammed với Tổng thống Nga Vladimir Putin, trùng hợp với cuộc trao đổi tù nhân giữa 215 người Ukraine và 55 người Nga, cùng với những người Ukraine thân Moscow mà Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian môi giới.
Ông Kristian Ulrichsen, một nhà khoa học chính trị tại Viện Baker của Đại học Rice, Hoa Kỳ, cho biết mối quan hệ giữa Arab Saudi và Nga dường như là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn trung gian.
Ông Ulrichsen nói: “Bằng cách dàn xếp cuộc hòa giải với kết quả tích cực, Thái tử Mohammed bin Salman đã thể hiện mình là người có khả năng đóng vai trò chính khách trong khu vực. Động thái này cũng phản bác lại những tin tức tiêu cực về ông với cái mác là một người bốc đồng và hay gây rối”.
Hình ảnh ban đầu của Thái tử Mohammed là một nhà cải cách táo bạo đã bị vùi dập sau vụ sát hại ông Khashoggi, một nhà báo của tờ Washington Post hồi 2018, dưới bàn tay của các đặc vụ Arab Saudi được coi là thân cận với Thái tử.
Ông phủ nhận việc ra lệnh sát hại ông Khashoggi trong khi vẫn nhận trách nhiệm vì sự việc đã xảy ra dưới chính quyền của ông.
Nghĩa cử nhân đạo
Trong bài phát biểu với đài BBC, Bộ trưởng Ngoại giao Arab Saudi, ông Faisal bin Farhan cho biết động cơ đằng sau việc Arab Saudi tham gia vào việc phóng thích tù nhân là vì mục đích nhân đạo. Ông phủ nhận việc Thái tử can dự vào việc khôi phục danh tiếng của mình.
“Điều đó không ảnh hưởng đến danh tiếng của Thái tử. Tôi nghĩ đó là một quan điểm rất hoài nghi”, ông cho hay và nói thêm rằng về bản thân cuộc xung đột, vương quốc muốn thấy một giải pháp thương lượng và ông Riyadh đã cam kết cố gắng giúp đảm bảo kết quả đó.
Hoàng tử Faisal cho biết, Thái tử Mohammed bin Salman đã cùng với ông Putin ký thỏa thuận trao đổi tù nhân kể từ tháng 4, khi ông “hiểu” vấn đề của 5 công dân Anh sau chuyến thăm vương quốc của Thủ tướng Anh khi đó là ông Boris Johnson.
“Hoàng thân đã thuyết phục được Tổng thống Putin rằng đây là một nghĩa cử nhân đạo rất đáng giá, và đây là cách chúng tôi đạt được kết quả này”, Hoàng tử Faisal nói với đài Fox News.
Các tù nhân được trả tự do, bao gồm một người Croatia, một người Maroc và một công dân Thụy Điển, đã được đưa đến Riyadh trên một chiếc máy bay của Arab Saudi, nơi các quan chức xếp hàng để chào đón họ.
Các công dân Hoa Kỳ Alexander Drueke, 39 tuổi và Andy Huynh, 27 tuổi, đều đến từ Alabama, dự kiến sẽ rời Arab Saudi trong vòng vài ngày tới, các quan chức cho biết.
Vị thế của vương quốc này, nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, đối với cả Washington và Moscow đã tăng vọt vào thời điểm cuộc chiến của Nga ở Ukraine đang làm chao đảo các thị trường năng lượng toàn cầu.
Các nhà lãnh đạo thế giới đã kêu gọi Arab Saudi sản xuất thêm dầu. Nhưng Arab Saudi đã tỏ ra không sẵn lòng tham gia nỗ lực cô lập Nga. Nước này đã tăng cường hợp tác với ông Putin, bao gồm cả trong nhóm các nhà sản xuất dầu OPEC +.
Mối liên hệ chặt chẽ với Nga
Chuyến thăm vào tháng 7 của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã không đảm bảo được các cam kết từ Arab Saudi về việc tăng sản lượng dầu ngay lập tức hoặc đưa ra lập trường khắc nghiệt hơn đối với ông Putin. Động thái này đã nổi bật những căng thẳng đang đè nặng lên mối quan hệ giữa Washington và Riyadh.
Ông Ali Shihabi, một nhà bình luận ủng hộ chính phủ, cho biết sự hòa giải của Arab Saudi trong việc phóng thích các tù nhân “là chưa từng có tiền lệ”.
Ông Shihabi nói: “Tôi nghĩ rằng vương quốc này đang gửi một thông điệp đến phương Tây rằng mối quan hệ của họ với Nga cũng có thể phục vụ một mục đích hữu ích cho họ”.
“Quý vị cần một số quốc gia để duy trì quan hệ với cả hai bên”, ông nói.
Một nhà ngoại giao phương Tây cho biết, thỏa thuận trao đổi tù binh đã được thực hiện trong nhiều tháng, nhưng hầu hết cộng đồng ngoại giao ở Vùng Vịnh chỉ mới nghe về nó ở giai đoạn cuối của thỏa thuận.
Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan, Ngoại trưởng Antony Blinken và Thủ tướng Anh Liz Truss đã cảm ơn thái tử Arab Saudi vì vai trò hòa giải của ông.
Ông Kristin Diwan, học giả thường trú cấp cao tại Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington, cho biết việc Arab Saudi triển khai chiến lược môi giới ngoại giao là động thái bất thường – một điều đã được thiết lập tốt cho các quốc gia vùng Vịnh nhỏ hơn như Qatar nhằm thúc đẩy mối quan hệ của họ.
“Nó giống như thuật giả kim – Thái tử Mohammed đang biến mối quan hệ bị chỉ trích bấy lâu với Nga thành vàng ròng”, ông Diwan nói.
Thanh Hải